Chu kỳ tăng giá dài hạn và câu chuyện nâng hạng thị trường
Trong đầu tư trên thị trường chứng khoán (TTCK), nhà đầu tư quan tâm nhất là yếu tố câu chuyện (FA) và dòng tiền. Tiến trình nâng hạng TTCK có tầm ảnh hưởng lớn, là FA cho dài hạn.
Xu hướng tăng dài hạn thường có mức trung bình 8 năm và chu kỳ hiện tại mới chỉ 2,9 năm cho thấy chu kỳ tăng dài hạn này vẫn còn dài mặc dù rủi ro định giá ở nhóm công nghệ.
Hoàn thiện pháp lý và mục tiêu, giải pháp rõ ràng
Chính phủ đã thông qua đề án “Nâng hạng TTCK” với các giải pháp ngắn hạn và dài hạn.
Về ngắn hạn, các quy định quan trọng gồm: Gỡ bỏ rào cản “yêu cầu ứng trước tiền mua chứng khoán” cho nhà đầu tư nước ngoài khi chưa có cơ chế CCP (Đối tác Bù trừ Trung tâm) cho thị trường cơ sở; Minh bạch tỷ lệ sở hữu nước ngoài tối đa, đảm bảo thông tin bình đẳng; Đơn giản hóa thủ tục mở tài khoản cho nhà đầu tư nước ngoài, giảm thời gian, hồ sơ; Tăng cường hệ thống thông tin giữa ngân hàng lưu ký và công ty chứng khoán (STP), triển khai tài khoản giao dịch tổng (OTA); Ổn định thị trường ngoại hối để ứng phó biến động dòng vốn nước ngoài; Nâng cấp hạ tầng giao dịch, thanh toán; tăng năng lực quản lý, giám sát thị trường chứng khoán, phối hợp liên ngành để đảm bảo an ninh, an toàn thị trường.
Về dài hạn: Rà soát các quy định pháp luật để tăng “room” sở hữu nước ngoài, loại bỏ những hạn chế không cần thiết; Xây dựng hạ tầng thanh toán, bù trừ tiên tiến, đáp ứng cơ chế CCP; giao dịch không yêu cầu ký quỹ 100%; cơ chế bán khống được kiểm soát, giao dịch trong ngày, vay/chứng khoán; Phát triển thị trường ngoại hối, triển khai công cụ quản lý rủi ro cho đầu tư gián tiếp; Tăng tính minh bạch qua chuẩn mực kế toán quốc tế (IFRS), quản trị công ty theo tiêu chuẩn OECD; nâng cao chất lượng kiểm toán; Đa dạng hóa sản phẩm tài chính: trái phiếu xanh, các sản phẩm phái sinh, chứng chỉ quỹ, sản phẩm cấu trúc...; Phát triển nhà đầu tư tổ chức, nâng cao tính chuyên nghiệp; giảm phụ thuộc quá lớn vào nhà đầu tư cá nhân.
Cùng với đó, bạn hành Nghị định số 245/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 155/2020/NĐ-CP ngày 31/12/2020 quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Chứng khoán trước thời điểm quyết định nâng hạng của FTSE.
Nghị định bao gồm các quy định đáng chú ý như:
Một là, nới room và tạo thuận lợi cho NĐT nước ngoài: Bãi bỏ quyền công ty đại chúng được đặt trần sở hữu nước ngoài thấp hơn quy định pháp luật → minh bạch, loại bỏ rào cản lớn mà MSCI và FTSE nhiều lần nhấn mạnh; Đơn giản hóa thủ tục cấp mã số giao dịch cho NĐTNN, cho phép giao dịch ngay sau khi đăng ký online, đồng thời triển khai tài khoản tổng (Omnibus) – đây là tiêu chí quan trọng để lọt vào Emerging Market.
Hai là, nâng cấp hạ tầng thanh toán & CCP: Hoàn thiện cơ sở pháp lý triển khai cơ chế Đối tác bù trừ trung tâm (CCP), có mốc 2027. Đây là yêu cầu bắt buộc từ FTSE Russell.
Ba là, Cải thiện thủ tục niêm yết và công bố thông tin: Rút ngắn thời gian đưa cổ phiếu vào giao dịch từ 90 ngày xuống 30 ngày; Thống nhất hồ sơ IPO và niêm yết, minh bạch sử dụng vốn huy động; Công bố định kỳ việc sử dụng vốn, tăng tính minh bạch.
Bốn là, Quản trị công ty và bảo vệ NĐT: Quy định chặt hơn về trách nhiệm HĐQT, chi trả cổ tức, quyền của NĐT khi tài khoản bị phong tỏa. Đây là yếu tố để nâng mức “Minority Investor Protection” mà MSCI/FTSE đánh giá.
Với tất cả những quy định như vậy, không chỉ cho thấy sự quyết liệt, quyết tâm trong đặt ra các nhiệm vụ, giải pháp trong điều hành để đạt mục tiêu (như đề án nâng hạng TTCK). Theo đó, những động thái này của cơ quan quản lý chắc chắn sẽ được các tổ chức đánh giá xếp hạng ghi nhận.
Trên thị trường vốn, lâu nay, các điểm nghẽn phát triển thị trường vốn - ở đây đang nghiêng về thị trường chứng khoán/ cổ phiếu, chưa bao gồm vốn nợ, chúng ta thấy có 2 cái khó nổi cộm. Thứ nhất là khó về cơ chế. Thứ hai là khó về hệ thống vấn hành. Đến thời điểm này thì tinh thần sẵn sàng thay đổi nhằm đạt được các tiêu chí FTSE đã rất rõ ràng. Dù vậy, mọi sự cải thiện để đi đến hoàn thiện vẫn cần thời gian.
Câu chuyện và nội lực cho dài hạn
Với những thay đổi, hoàn thiện pháp lý đã và đang diễn ra, đến thời điểm này, thị trường chứng khoán đã gần như sắp đạt hoàn tất 9/9 tiêu chí theo chuẩn FTSE. Vấn đề cốt lõi là khi nào thị trường sẽ chính thức được nâng hạng? Ở đây, nhìn theo hướng tích cực, tôi cho rằng có 2 kịch bản:
Thứ nhất, nếu vào kỳ đánh giá tháng 9 và công bố vào 7/10, nếu TTCK Việt Nam được thông qua nâng hạng từ cận biên lên mới nổi, câu chuyện nâng hạng không kết thúc ở đây. Thực tế, chúng ta mới bắt đầu câu chuyện này chứ không phải kết thúc. Bởi sau chuẩn FTSE, TTCK Việt Nam còn đặt mục tiêu lên chuẩn MSCI và mục tiêu giữ các bậc xếp hạng.
Thứ hai, giả sử ngay lập tức TTCK cần thời gian thẩm thấu các quy định, hoàn bị để đạt các tiêu chuẩn ngay kỳ đánh giá tới, thì đây cũng không hề là kết quả tiêu cực mà ngược lại, nên nhìn nhận sự thay đổi quyết liệt và lớn trong thị trường hiện nay. Thay đổi kịp thời nhanh chóng khác với bị động và câu chuyện này vẫn sẽ tiếp tục có tầm ảnh hưởng với triển vọng tích cực dài hạn.
Dưới góc độ đầu tư, nói ngắn gọn câu chuyện nâng hạng giả sử được, thì chỉ mới bắt đầu và còn nhiều bước nâng hạng khác. Nếu không được thì vẫn còn câu chuyện kéo dài. Trong đầu tư, nhà đầu tư quan tâm nhất là câu chuyện, và không sợ tin xấu mà sợ nhất mơ hồ. Hiện tại, các thông tin, các giải pháp đều rất rõ ràng. Điều hành cũng có các "gạch đầu dòng" cụ thể để đạt được các mục tiêu, không có khái niệm "phấn đấu", "cố gắng" chung chung, do đó, đây là con đường không hề bi quan mà ngược lại.
Ở góc nhìn sâu vào nội lực thị trường, trong tiến trình nỗ lực nâng hạng, xu hướng chính của thị trường vẫn đang vận hành bởi 3 dòng tiền lớn: Nhà đầu tư trong nước, tổ chức trong nước, tự doanh. Trong đó, tổ chức trong nước nổi lên như "thế lực" "cân" mọi áp lực bán của nhà đầu tư nước ngoài. Nếu như câu chuyện nâng hạng mang lại niềm tin cho nhà đầu tư, là luồng tạo sóng tăng xuyên suốt giai đoạn tăng điểm nguyên năm trừ tháng 4 vừa qua mà trước nay khó có xu hướng tăng bền và dài hiện tại, qua đó nội lực của thị trường cũng đã được minh chứng. Tư duy đầu tư của các nhóm nhà đầu tư trong nước như vậy thay đổi đáng kể, thay vì "đánh sóng ngắn", "ăn ngắn", nhà đầu tư đã gắn bó và có đủ nội lực dẫn dắt thị trường.
Phải nói thêm đối với nhà đầu tư nước ngoài, khác với xu hướng trước đây phần lớn là nhà đầu tư chiến lược nắm cổ phiếu dài hạn có khi cả chục năm, thì nay bên cạnh đó, rất đông là nhà đầu tư hoạt động như tổ chức đầu tư tài chính. Xu hướng hoạt động này cũng sẽ cho thấy rằng không phải cứ thị trường chứng khoán nâng hạng, thì dòng tiền ngoại sẽ vào ồ ạt, kéo dài và rất đều. Khác hơn, khi đó quy mô lớn và lượng tiền sẽ nhiều hơn, vị thế mua bán chênh lệch cũng sẽ lớn hơn, thời gian rút ngắn hơn. Nhiều tổ chức đầu tư nước ngoài hiện chỉ trong 1 năm đã tái cấu trúc lại danh mục. Do đó cũng đừng đặt sự kì vọng sẽ có 1 lượng nhà đầu tư dài hạn đủ lớn vào thị trường hay "thần thánh hóa" câu chuyện đòn bẩy từ nâng hạng, mà ngược lại đặt mục tiêu để đạt và nắm bắt xu hướng đó, chủ động trên thị trường bao gồm cả với trước xu hướng của nhà đầu tư ngoại, mới giúp nâng hạng - giữ hạng.
Thực tế, một trong những định hướng mà nâng hạng là một phần trong định hướng, Đảng và Chính phủ đều đã và đang xác định rất rõ tầm quan trọng của thị trường vốn, thể hiện qua vai trò để thực thi các nội dung thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân như tại Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị, Nghị quyết 198 của Quốc hội. Theo đó, chúng ta không phải chỉ đang cố gắng nâng hạng để tạo ra một "sân chơi" đầu tư mà quan trọng hơn, là đang nâng các tiêu chuẩn của thị trường vốn để sau cùng, tạo điều kiện, cơ hội thu hút vốn hiệu quả cho doanh nghiệp.