Tăng chế tài, siết quản lý nền tảng số để chặn hàng giả từ gốc

Trong bối cảnh mua sắm trực tuyến bùng nổ dịp hè và chuẩn bị mùa Trung thu, hàng giả, hàng nhái lợi dụng nhu cầu cao để tung hàng kém chất lượng ra thị trường. Chính vì vậy, từ ngày 15/5 đến 15/6/2025, Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước phát động cao điểm kiểm tra, xử lý hàng giả, hàng nhái trên toàn quốc.

Theo báo cáo của Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước, chỉ trong một tháng cao điểm, lực lượng đã kiểm tra 3.891 vụ, xử lý 3.114 vụ vi phạm, thu hơn 63 tỉ đồng tiền phạt và tịch thu hơn 600.000 sản phẩm giả trị giá khoảng 15 tỉ đồng. Riêng tại TP HCM, tính đến hết tháng 8/2025 đã phát hiện 659 vụ vi phạm, xử phạt hơn 14,3 tỉ đồng. Các mặt hàng vi phạm trải dài từ bánh Trung thu, sữa, yến sào, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng, đồ dùng học đường đến sản phẩm gắn tem “hữu cơ” nhưng không rõ nguồn gốc.

Tình trạng vi phạm không chỉ diễn ra tại chợ truyền thống, cửa hàng vật lý mà còn lan mạnh sang mạng xã hội, livestream và sàn thương mại điện tử. Cơ quan chức năng phát hiện nhiều vụ liên quan hàng nghìn sản phẩm bánh Trung thu, sữa, yến sào, mỹ phẩm giả; nhiều vụ có dấu hiệu hình sự.

Trao đổi với báo chí, ông Trần Việt Hùng – Trưởng Phòng Nghiệp vụ QLTT, Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước cho biết, các đối tượng buôn bán hàng giả ngày càng tinh vi. Họ rao bán online không rõ địa chỉ, khi bị kiểm tra thì cửa hàng “trống trơn” chỉ còn bàn ghế, hoặc lập nhiều tài khoản ảo để né tránh lực lượng chức năng.

Cũng theo ông Trần Việt Hùng, công tác kiểm tra gặp nhiều thách thức, quy mô mạng xã hội và thương mại điện tử rất lớn trong khi nhân lực quản lý hạn chế, chế tài xử phạt chưa đủ răn đe. Nếu không có cơ chế liên thông dữ liệu giữa các lực lượng, địa phương và nền tảng TMĐT, việc phát hiện vi phạm sẽ khó kịp thời.

Trưởng Phòng Nghiệp vụ QLTT nhấn mạnh quan điểm “không có vùng cấm” trong xử lý vi phạm. Theo ông, phải tăng cường phối hợp kiểm tra đột xuất với công an, hải quan và chính quyền địa phương, đồng thời yêu cầu các nền tảng số phải chia sẻ dữ liệu người bán với cơ quan quản lý để truy xuất nhanh khi có dấu hiệu vi phạm.

Cũng trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp xung quanh nội dung này, luật sư Nguyễn Thị Thu Hoài – Phó Chủ tịch Hội đồng Quản lý Quỹ Chống hàng giả đánh giá, lợi nhuận từ hàng giả hiện cao hơn nhiều so với mức phạt, khiến nhiều đối tượng coi xử phạt hành chính như “chi phí kinh doanh”. “Đây là nguyên nhân khiến cuộc chiến chống hàng giả kéo dài và phức tạp”, luật sư Thu Hoài nói.

Theo phân tích của luật sư, thương mại điện tử và livestream bán hàng đang tạo môi trường thuận lợi cho hàng giả len lỏi vì người tiêu dùng khó kiểm chứng nguồn gốc. “Người mua thích giá rẻ, quảng cáo hoa mỹ, trong khi nền tảng chưa buộc phải xác thực sản phẩm. Điều này tạo ra “vùng xám” cho hàng giả tồn tại”, Phó Chủ tịch Hội đồng Quản lý Quỹ Chống hàng giả nhận xét.

Theo bà Hoài, giải pháp lâu dài phải đồng bộ trên nhiều mặt trận. Bà nhấn mạnh cần tăng chế tài để đủ sức răn đe, mức phạt phải gấp nhiều lần lợi nhuận bất hợp pháp, đồng thời xử lý hình sự với hành vi sản xuất, buôn bán hàng giả có quy mô lớn, đặc biệt là thực phẩm và dược phẩm. Bên cạnh đó, phải siết quản lý tem, nhãn, bao bì ngay từ gốc, kiểm soát khâu in ấn tem chống giả, mã truy xuất nguồn gốc; bắt buộc doanh nghiệp đăng ký, cung cấp thông tin minh bạch.

Bà Hoài cũng nhấn mạnh vai trò của nền tảng số trong chống hàng giả. Theo bà, các sàn TMĐT và mạng xã hội phải kiểm tra và gỡ bỏ gian hàng bán hàng giả, báo cáo định kỳ cho cơ quan quản lý và thậm chí đối mặt chế tài nếu để lọt hàng giả. Đồng thời, cần tăng cường giáo dục người tiêu dùng để họ biết phân biệt hàng thật – giả, tra cứu mã QR, ưu tiên kênh chính hãng.

Đặc biệt, bà đề xuất hợp tác quốc tế để chia sẻ dữ liệu truy xuất nguồn gốc, áp dụng công nghệ blockchain bảo đảm minh bạch xuyên biên giới và ngăn chặn hàng giả nhập lậu.

“Nếu không đồng bộ pháp luật, công nghệ và ý thức người tiêu dùng để “bao vây” hàng giả sẽ chỉ là chiến dịch ngắn hạn. chúng ta cần khung pháp lý mạnh, dữ liệu minh bạch và chế tài nghiêm để bảo vệ doanh nghiệp chân chính và người tiêu dùng”, luật sư nói, đồng thời cũng lưu ý ngoài việc tăng phạt, cần thiết lập cơ chế “truy nguồn lợi nhuận”, thu hồi tiền thu lợi bất chính từ hàng giả để tái đầu tư vào công tác chống giả.

“Khi vi phạm không còn lợi nhuận, họ sẽ không còn động cơ tái phạm”, luật sư Thu Hoài nhấn mạnh.

Nguyễn Giang