Vì sao hàng giả, hàng nhái vẫn còn đất sống?

Đó là chia sẻ của các doanh nghiệp và giới luật gia trước những diễn biến phức tạp về tình trạng buôn bán hàng giả, hàng nhái, gian lận thương mại, gây bức xúc xã hội trong suốt thời gian qua.

Nhức nhối hàng giả, hàng nhái

Đáng chú ý, chỉ trong 03 tháng cao điểm từ 15/5 đến 15/8/2025, ngành hải quan đã phát hiện 5.459 vụ vi phạm hàng hoá giả với trị giá hàng hóa gần 4.900 tỷ đồng. Trong khi ngành thuế, với số liệu thống kê từ những đợt thanh tra, kiểm tra hơn 19.000 doanh nghiệp thì đã phát hiện và kiến nghị xử lý 16.138 tỷ đồng... Đây là những con số làm nhức nhối, gây bức xúc cho xã hội trong suốt thời gian dài. Song, theo giới chuyên gia, với những gì mà cơ quan chức năng phát hiện, xử lý đối với hàng giả, hàng nhái, gian lận thương mại mới chỉ là phần “nổi” của tảng băng chìm. Bởi, trên thực tế những nơi, những chỗ chưa phát hiện và những hàng hoá này hàng ngày vẫn “lọt” ra ngoài thị trường tiêu thụ một cách hiên ngang mới là điều đáng lo ngại cho toàn xã hội.

Bình luận về những bất cập trong quản lý hàng giả, hàng nhái, Luật sư Nguyễn Tiến Lực - Đoàn Luật sư TP HCM, cho rằng có lẽ nguyên nhân dẫn đến hàng giả, hàng nhái vẫn còn đất sống xuất phát từ “lỗ hổng” về thể chế. Trong đó, những quy định của pháp luật về xử lý vi phạm trong lĩnh vực hàng giả, hàng nhái, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ vẫn còn nhiều kẽ hở và chưa cập nhật kịp so với với tình hình mới.

“Các đối tượng tận dụng triệt để các cơ hội và lợi dụng những quy định cho phép doanh nghiệp tự công bố chất lượng để hợp thức hóa sản phẩm giả mạo, kết hợp thuê người nổi tiếng, có sức ảnh hưởng với xã hội để quảng bá công khai những sản phẩm không bảo đảm chất lượng gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng…, khiến lực lượng chức năng khó xử lý. Và những vụ việc vi phạm về sữa giả, kẹo giả, thực phẩm … đã bị cơ quan chức năng xử lý trong thời gian qua là những ví dụ điển hình”, Luật sư Lực nói.

Cũng theo Luật sư Lực, bên cạnh đó cũng phải thừa nhận năng lực chuyên môn của một bộ phận cán bộ trong lực lượng thực thi còn hạn chế, nhất là khi đối mặt với các lĩnh vực mới như: bán hàng đa cấp, thương mại điện tử, hàng giả công nghệ cao, xâm phạm sở hữu trí tuệ trực tuyến… Trong khi đó, việc xác minh, xử lý vi phạm trên nền tảng mạng đòi hỏi kỹ năng công nghệ, nghiệp vụ phối hợp liên ngành chặt chẽ và điều này vẫn đang là thách thức lớn đối với các cơ quan quản lý. Do đó, cần phải cải cách thể chế, xây dựng khung pháp lý đủ mạnh, đủ răn đe để bắt kịp xu thế, góp phần kéo giảm tình trạng gian lận ngày càng tinh vi như hiện nay.

Cần sự vào cuộc quyết liệt và đồng bộ

Chia sẻ ở góc độ doanh nghiệp, ông Nguyễn Hoàng Anh - Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Nam Miền Trung, cho rằng tình trạng gian lận thương mại, sản xuất hàng giả, đánh cắp thương hiệu sở hữu trí tuệ đang có diễn biến ngày càng phức tạp. Nếu chỉ tính trong lĩnh vực sản xuất, kinh doanh thương mại trong ngành nông nghiệp thì có tới cả hàng nghìn doanh nghiệp có hành vi vi phạm luật sở hữu trí tuệ. Trong đó, các mặt hàng giả chủ yếu, như: phân bón giả, thuốc vi sinh giả, thức ăn chăn nuôi… Đây là vấn đề nhức nhối, bào mòn niềm tin của xã hội, gây thiệt hại rất lớn cho cả người dân và những doanh nghiệp làm ăn chân chính.

Cũng theo ông Hoàng Anh, theo số liệu thống kê, nếu chỉ tính đến 8/2025, ngành thuế đã thanh tra, kiểm tra 32.812 doanh nghiệp và kiến nghị xử lý 35.317 tỷ đồng với số tiền nộp ngân sách lên tới 5.399 tỷ đồng. Đây là một con số khá lớn phản ánh những “lỗ hổng” trong khâu quản lý. Điều này gây thiệt hại rất lớn cho người dân và doanh nghiệp nếu như không phát hiện kịp.

Theo ông Hoàng Anh, điều đáng lo ngại hơn chính là “tình trạng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ” đang ngày càng phổ biến, lan rộng và có xu hướng gia tăng nghiêm trọng cả về số lượng và tính chất.

Đồng quan điểm, Luật sư Nguyễn Hải Vân - Trưởng ban pháp lý CLB Doanh nghiệp Việt Nam, chia sẻ: Theo thống kê, mỗi năm có hàng chục nghìn vụ việc liên quan đến vi phạm quyền SHTT bị xử lý, trong đó nhóm hàng hóa bị xâm phạm nhiều nhất là thời trang, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng, linh kiện điện tử, hàng tiêu dùng...

“Việc giả mạo thương hiệu sản xuất hàng hóa xâm phạm nhãn hiệu diễn ra không chỉ ở các thành phố lớn mà còn lan về nông thôn, vùng sâu, vùng xa thông qua thương mại truyền thống, chợ, hội chợ, các chương trình khuyến mãi và đặc biệt là sàn thương mại điện tử”, Luật sư Vân nêu.

Cũng theo Luật sư Vân, hành vi gian lận thương mại, vi phạm sở hữu trí tuệ không chỉ dừng lại ở việc làm giả sản phẩm của doanh nghiệp khác, mà nhiều cơ sở sản xuất còn tự làm giả chất lượng của chính mình bằng cách cắt giảm hàm lượng đã công bố, thậm chí cố tình không thực hiện các quy định pháp luật khi đưa sản phẩm ra thị trường. Tình trạng này đặc biệt phổ biến trong nhóm hàng hóa được tự công bố và tự chịu trách nhiệm bởi thương nhân, chủ sở hữu nhãn hiệu. Trong khi đó, việc kiểm tra giám sát của lực lượng chức năng còn lỏng lẻo đã tạo điều kiện cho các hành vi vi phạm phát sinh tràn lan trên thị trường cũng là điều dễ hiểu.

Vì vậy, đã đến lúc phải có sự chung tay và vào cuộc quyết liệt và đồng bộ của nhiều lực lượng chức năng cũng như cộng đồng người tiêu dùng. Song song đó, doanh nghiệp sản xuất cũng phải đề cao trách nhiệm của mình, đặc biệt là bảo vệ quyền và tài sản sở hữu trí tuệ của mình để cùng nhau đầy lùi vấn nạn này.

“Quyền và tài sản sở hữu trí tuệ cần đặt đúng chỗ và không chỉ ở góc độ kinh tế mà còn ở khía cạnh bảo vệ thị trường, bảo vệ người tiêu dùng và thúc đẩy sự phát triển lành mạnh của nền kinh tế. Song song đó, cùng với hệ thống pháp luật đã có, các tổ chức cá nhân cũng cần chủ động trong việc đăng ký bảo hộ nhãn hiệu, tích cực phối hợp với lực lượng chức năng khi phát hiện vi phạm, góp phần tạo dựng thị trường minh bạch, công bằng”, Luật sư Vân nhấn mạnh.

Bài và Ảnh: Hương Giang