Ba nhóm giải pháp để ngành thủy sản phát triển vững chắc
Ba nhóm giải pháp mang tính nền tảng, vừa cấp thiết trước mắt, vừa định hướng dài hạn để ngành thủy sản Việt Nam phát triển vững chắc, vượt qua thẻ vàng IUU và vươn tầm quốc tế.
Ông Nguyễn Hoài Nam - Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP):
Thứ nhất, đẩy nhanh số hóa, chìa khóa minh bạch hóa và kiểm soát hiệu quả. VASEP bày tỏ sự đồng thuận cao với quan điểm từ Bộ Quốc phòng về việc phải coi số hóa là trục xương sống trong quản lý nghề cá hiện đại. Trong bối cảnh nguồn lực nhân lực, vật lực của các địa phương còn hạn chế, việc chuyển từ “quản lý thủ công” sang nền tảng số chính là giải pháp để giảm tải áp lực, tháo gỡ được các nút thắt và nâng cao hiệu quả.
Số hóa không chỉ giúp minh bạch hóa chuỗi cung ứng, từ khai thác, cập cảng, thu mua đến chế biển và xuất khẩu – mà còn là công cụ hữu hiệu để “khóa chặt” các kẽ hở trong thực thi pháp luật, giảm thiểu gian lận, tạo dựng niềm tin vững chắc với đối tác quốc tế. Đây chính là nền tảng quan trọng để hiện thực hóa cam kết “không đánh đổi uy tín quốc gia vì cảnh báo thẻ vàng IUU kéo dài".
Thứ hai, mở rộng danh sách các cảng cá đạt chuẩn và được chỉ định, khơi thông điểm nghên đầu vào. Một thực tế đáng lo ngại hiện nay là: dù Việt Nam có hàng vạn tàu cá, nhưng chỉ đang hiện có 51 cảng cá được chỉ định, đủ điều kiện pháp lý và nguồn lực, cơ sở vật chất để thực hiện nhiệm vụ. Điều này tạo ra tình trạng nghẽn, như “thắt nút cổ chai", khiến mới chỉ có tỷ lệ không lớn nguyên liệu hải sản khai thác được kiểm soát phù hợp qua cảng chỉ định, phần lớn còn lại là qua các cảng, các bến cá chưa đạt chuẩn. Điểm “nghẽn” này khiến nhiều tàu cá dù tuân thủ quy định vẫn không thể cập bến chỉ định, dẫn đến việc hàng hóa không đủ điều kiện xuất khẩu.
VASEP đánh giá cao và ủng hộ mạnh mẽ kiến nghị của lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Môi trường trong thời gian qua về việc cần ưu tiên đầu tư, nâng cấp hạ tầng, nguồn lực cảng cá tại các địa phương để có thêm nhiều cảng cá đạt chuẩn và được chỉ định. Đây không chỉ là bài toán kỹ thuật, nâng cao năng lực nghề cá mà còn là bước then chốt để hoàn thiện chuỗi giám sát nghề cá – từ khâu đầu vào, góp phần bảo đảm tính pháp lý và hợp lệ cho từng lô hàng trên thị trường quốc tế.
Thứ ba, hoàn thiện khung pháp lý, tránh tình trạng “đúng cũng thành sai”. Từ năm 2017 đến nay, hệ thống pháp luật liên quan đến quản lý nghề cá và khai thác thủy sản đã được sửa đổi, bổ sung, cập nhật tạo ra khung pháp lý khá đầy đủ để quản lý nghề cá tốt hơn.
Tuy nhiên, trước các yêu cầu của hội nhập và các điều chỉnh của thực tiễn, nhiều vấn đề quan trọng hoặc cấp bách khi được nhận diện hoặc rà soát đã không được sửa đổi, bổ sung kịp thời và hiệu quả ở các quy định pháp lý cụ thể. Việc này gây ra những hiệu ứng tác động tiêu cực ngay đến sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp và ngư dân, hoặc mất đi các cơ hội thị trường tốt cho sản phẩm hải sản của Việt Nam.
VASEP kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp cùng các đơn vị liên quan chủ động và kịp thời việc rà soát, cập nhật và hoàn thiện các khung pháp lý để bảo đảm tính tuân thủ pháp luật, phù hợp với thông lệ quốc tế và không đánh mất cơ hội của doanh nghiệp.
Ba nhóm giải pháp này không chỉ mang tính xử lý tình huống trước mắt, mà còn định hình cho một chiến lược phát triển thủy sản Việt Nam theo hướng minh bạch, bền vững và hội nhập sâu rộng.