Cắt giảm 44% thủ tục thuế: Mở lối cho doanh nghiệp

Bộ Tài chính đang xây dựng dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi) với mục tiêu nổi bật là cắt giảm 44% thủ tục hành chính, chuyển mạnh từ tư duy “quản lý” sang “phục vụ”, lấy người nộp thuế làm trung tâm. Đi cùng với đó là lộ trình số hóa toàn diện, từ đăng ký, kê khai, nộp, quyết toán đến hoàn thuế, nhằm rút ngắn thời gian xử lý và giảm chi phí tuân thủ.

Những năm qua, ngành thuế đã có những bước tiến đáng kể. Nếu trước đây người dân phải xếp hàng dài chờ nộp tờ khai giấy, thì hiện nay 99% doanh nghiệp đã khai, nộp điện tử; 100% doanh nghiệp sử dụng hóa đơn điện tử; gần 7 triệu người đã cài đặt eTax Mobile. Hệ thống hoàn thuế thu nhập cá nhân trực tuyến tự động cũng bước đầu ghi nhận kết quả khả quan: chỉ trong ít ngày vận hành, 257.000 hồ sơ được xử lý với hơn 1.170 tỷ đồng được hoàn trả, thời gian trung bình chỉ còn ba ngày làm việc.

Tuy nhiên, theo báo cáo PCI gần đây của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho thấy thuế vẫn là mối quan ngại lớn của cộng đồng doanh nghiệp FDI, với 35% doanh nghiệp phản ánh thủ tục thuế phiền hà, tăng mạnh so với mức 16% của năm trước. Không ít trường hợp hồ sơ hoàn thuế bị ách tắc hàng tháng, thậm chí cả năm, khiến người dân và doanh nghiệp mệt mỏi. Bởi vậy, con số 44% cắt giảm thủ tục, nếu chỉ dừng ở văn bản, sẽ khó mang lại thay đổi thực sự trong trải nghiệm của người nộp thuế.

Theo ông Đậu Anh Tuấn – Phó Tổng thư ký, Trưởng Ban Pháp chế VCCI, Luật Quản lý thuế thực chất là một “luật thủ tục”, điều chỉnh toàn bộ quá trình thực hiện nghĩa vụ thuế của người dân và doanh nghiệp: từ đăng ký, kê khai, nộp, hoàn, miễn giảm đến cưỡng chế, kiểm tra và khiếu nại. Ông Đậu Anh Tuấn cho rằng việc cắt giảm thủ tục lần này có ý nghĩa nền tảng, tác động trực tiếp đến chi phí, thời gian và mức độ thuận tiện của môi trường kinh doanh. Để đạt được mục tiêu đó, cần xây dựng một hệ sinh thái thuế điện tử với nguồn lực đủ mạnh, chuẩn hóa biểu mẫu, mở rộng dịch vụ công trực tuyến, bảo mật dữ liệu, đồng thời bảo đảm rằng các quy định mới có thể áp dụng ngay trong thực tế, nhất là với doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ.

Đồng quan điểm, ông Phan Đức Hiếu – Ủy viên Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cũng nhìn nhận rằng thủ tục rườm rà đang khiến nhiều doanh nghiệp phải tốn cả phòng kế toán – thuế với 10 đến 15 nhân sự chỉ để hoàn thành nghĩa vụ thuế, trong khi nếu thủ tục được tinh gọn, một người có thể phụ trách cùng lúc cho ba doanh nghiệp. Những ví dụ cụ thể này cho thấy điểm nghẽn lớn nằm ở chi phí tuân thủ và tính đồng bộ trong thực thi.

Trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp, Luật sư Tạ Anh Tuấn – Giám đốc Công ty Luật Emme Law cho rằng việc cắt giảm thủ tục và số hóa toàn diện là cần thiết, nhưng mấu chốt nằm ở cơ chế ràng buộc trách nhiệm. Theo Luật sư Tạ Anh Tuấn, Luật phải quy định rõ thời hạn tối đa cho từng khâu, đặc biệt là hoàn thuế. Nếu quá hạn, cán bộ và cơ quan liên quan phải chịu trách nhiệm, thậm chí phải bồi thường nếu gây thiệt hại.

“Chỉ khi có cơ chế trách nhiệm cá nhân, cải cách mới mang ý nghĩa thực chất”, Luật sư Tạ Anh Tuấn nhấn mạnh.

Theo ông Tuấn, công nghệ là công cụ quan trọng, nhưng không thể thay thế trách nhiệm con người. Nếu hệ thống điện tử gặp trục trặc, người nộp thuế phải biết rõ cơ quan nào chịu trách nhiệm và có quyền yêu cầu khắc phục ngay. Bên cạnh đó, Luật sư Tuấn cũng đề xuất công khai tiến độ xử lý hồ sơ trên nền tảng trực tuyến để người dân giám sát; chuẩn hóa biểu mẫu để tránh tình trạng yêu cầu bổ sung giấy tờ lặp lại; đồng thời phải coi bảo mật dữ liệu thuế, vốn là dữ liệu cá nhân và tài chính nhạy cảm như một yêu cầu bắt buộc.

“Cải cách chỉ có ý nghĩa khi được thực hiện nhất quán trên toàn quốc, tránh tình trạng “mỗi nơi một kiểu”. Do vậy, cần có chỉ số đo lường chung và cơ chế kiểm tra chéo, để địa phương nào làm chậm hoặc gây khó khăn phải bị chấn chỉnh”, Luật sư Tạ Anh Tuấn kiến nghị.

Nguyễn Giang