Tài sản mã hóa: Thách thức và cơ hội với quản lý thuế Việt Nam
Việt Nam bắt đầu thí điểm thị trường tài sản mã hóa từ tháng 9/2025, đảm bảo an toàn, minh bạch và phù hợp quy định pháp luật, theo Nghị quyết 05/2025/NQ-CP.
"Thỏi nam châm" thí điểm
Đến hiện tại, thị trường ghi nhận đã có nhiều doanh nghiệp muốn lập sàn giao dịch tài sản số như CAEX, TCEX hay VIXEX, HDEX, LPEX... Các ngân hàng và Công ty chứng khoán như Techcombank, TCBS, MB, VPBank, VPBankS, HDBank, HDBS, SSI... đều muốn tham gia sân chơi này.
Ngoài ra, cập nhật đến hiện tại, Công ty cổ phần Kinh doanh và Tài sản mã hóa Vimexchange là đơn vị có vốn điều lệ đạt 10.000 tỷ đồng theo quy định (xét sơ lược mức vốn khởi điểm của các công ty đăng ký). Công ty này có cổ đông Bảo Tín Mạnh Hải - doanh nghiệp thành lập năm 1992 kinh doanh vàng bạc đá quý với 11 cửa hàng tại miền Bắc - góp 1.000 tỷ đồng vào Vimexchange. Ngoài ra có 7 cổ đông sáng lập khác gồm Công ty cổ phần Tập đoàn dược phẩm Vimedimex, Chứng khoán Hòa Bình, Đầu tư và Phát triển Hòa Bình, Tiên Sa, Đầu tư Phát triển Việt Nam, Vimedimex 2 và Quản lý quỹ Quốc tế. Riêng Tập đoàn dược phẩm Vimedimex (Vimedimex Group, vốn điều lệ 1.500 tỷ đồng, thành lập 2009) sở hữu 50% vốn của Vimexchange, tương đương số vốn góp 5.000 tỷ đồng.
Thị trường ngày càng đông lên các doanh nghiệp hướng về sàn tài sản mã hóa, tuy nhiên, theo Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Chi, đến nay, chưa có doanh nghiệp nào chính thức đăng ký tham gia cung cấp dịch vụ liên quan tài sản mã hóa.
Thứ trưởng cho biết sau khi Nghị quyết 05 ban hành, Bộ Tài chính xây dựng kế hoạch triển khai với nhiều đầu việc, trong đó có chính sách thuế, kế toán liên quan đến tài sản mã hóa. Theo Thứ trưởng, một số đơn vị bày tỏ quan tâm, trao đổi kỹ thuật để nắm rõ điều kiện, yêu cầu trước khi họ gửi đề xuất.
Lãnh đạo Bộ Tài chính cũng cho biết sẽ nhanh chóng ban hành quy định cụ thể để tạo cơ sở pháp lý, đồng thời kỳ vọng sớm có doanh nghiệp đăng ký tham gia. Khi đó, Bộ sẽ cùng các cơ quan liên quan xem xét, phê duyệt.
Có thể thấy chủ trương thí điểm thị trường tài sản số đang nhiều tổ chức, cá nhân trông đợi. Đặc biệt khi các quy định pháp lý đối với quy định này vẫn khoảng trống.
Thách thức chính sách thuế hiệu quả
Tại Hội thảo Khoa học Quốc gia Kinh tế, Luật và Quản lý nhà nước 2025 do Trường Kinh tế, Luật và Quản lý nhà nước (CELG) thuộc Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh (UEH) vừa tổ chức ở TPHCM, các diễn giả, chuyên gia đã trao đổi, thảo luận về những thách thức và cơ hội cho sự phát triển bền vững của Việt Nam trong bối cảnh chuyển đổi số và hội nhập toàn cầu sâu rộng. Đáng chú ý, đối với thị trường tài sản số, ThS. Lưu Ánh Nguyệt (Phó Trưởng ban, Viện Chiến lược và Chính sách Kinh tế - Tài chính, Bộ Tài chính) cho biết, trong thập niên vừa qua, sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ blockchain đã mở ra một kỷ nguyên mới cho các loại tài sản kỹ thuật số, đặc biệt là tài sản mã hóa (crypto-assets). Từ một lĩnh vực thử nghiệm trong cộng đồng công nghệ, tài sản mã hóa đã nhanh chóng trở thành hiện tượng toàn cầu, thu hút sự quan tâm của giới đầu tư, các định chế tài chính và cơ quan quản lý.
Theo dữ liệu cập nhật từ CoinMarketCap (đến ngày 11/9/2025), tổng vốn hóa thị trường tài sản mã hóa toàn cầu đạt khoảng 3,94 nghìn tỉ USD, tăng 2,38% trong vòng một ngày. Trong đó, Bitcoin đóng góp khoảng 2,27 nghìn tỉ USD, chiếm 57,45% tổng thị trường. Ethereum có vốn hóa khoảng 528 tỉ USD, XRP và Tether đều trên 170 tỉ USD, BNB khoảng 125 tỉ USD. Tổng khối lượng giao dịch 24 giờ ở mức 154,6 tỉ USD, trong đó DeFi chiếm gần 12,5%, còn stablecoin áp đảo với khoảng 96%. Sự mở rộng nhanh chóng cả về quy mô và tính đa dạng của các sản phẩm, dịch vụ liên quan tới tài sản mã hóa cho thấy tài sản mã hóa đã trở thành một thành tố quan trọng trong hệ sinh thái tài chính toàn cầu, đồng thời đặt ra nhiều thách thức đối với quản trị, điều tiết và chính sách quản lý.
Bên cạnh những tiềm năng về đổi mới sáng tạo, minh bạch hóa chuỗi giao dịch, và cơ hội tài chính toàn diện, sự bùng nổ của tài sản mã hóa cũng mang lại nhiều rủi ro cho hệ thống tài chính – ngân sách quốc gia. Nếu không có chính sách thuế phù hợp, có thể dẫn tới nguy cơ thất thu lớn đối với ngân sách nhà nước, khi các giao dịch crypto diễn ra với khối lượng lớn nhưng chưa chịu sự điều tiết đầy đủ.
Ngoài ra, đặc tính phi tập trung, xuyên biên giới và tính ẩn danh tương đối của crypto khiến chúng dễ bị lợi dụng cho mục đích rửa tiền, trốn thuế hoặc tài trợ khủng bố. Tài sản mã hóa không chỉ mang lại tiềm năng đổi mới kinh tế mà còn đặt ra những vấn đề phức tạp liên quan đến phân loại, báo cáo thu nhập, tuân thủ và thực thi thuế, đòi hỏi một khung lý luận vững chắc. Việc xây dựng chính sách thuế hiệu quả trở thành một thách thức cấp thiết đối với các cơ quan quản lý tài chính toàn cầu, ThS. Nguyệt nhìn nhận.
Tại Việt Nam, Chính phủ đã sớm nhận thấy sự cần thiết phải nghiên cứu, xây dựng khung khổ pháp lý cho tài sản ảo, tiền mã hóa và tài sản mã hóa. Quyết định số 1255/QĐ-TTg ngày 21/8/2017 của Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt “Đề án hoàn thiện khung pháp lý để quản lý, xử lý đối với tài sản ảo, tiền điện tử, tiền ảo”. Luật Công nghiệp Công nghệ số (2025) đã lần đầu tiên đưa ra khái niệm “tài sản mã hóa”, đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc thể chế hóa quản lý đối với loại tài sản mới này. Nghị quyết số 05/2025/NQ-CP về triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam ban hành ngày 9/9/2025 đã đưa ra nguyên tắc triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa, trong đó xác định chính sách thuế đối với giao dịch, chuyển nhượng, kinh doanh tài sản mã hóa được áp dụng như các quy định về thuế đối với chứng khoán cho đến khi có chính sách thuế đối với thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam.
Tuy nhiên, theo ThS. Lưu Ánh Nguyệt, với chính sách hiện hành và so với các nước trên thế giới, Việt Nam vẫn còn một khoảng trống đáng kể về chính sách thuế đối với tài sản mã hóa, như chưa có quy định cụ thể về phân loại tài sản mã hóa trong hệ thống thuế, chưa xác định được rõ ràng căn cứ tính thuế, và chưa có cơ chế quản lý thuế phù hợp với đặc thù phi tập trung, xuyên biên giới của loại tài sản này. Điều này dẫn đến nguy cơ thất thu ngân sách, làm suy giảm tính công bằng của hệ thống thuế, đồng thời đặt Việt Nam trước thách thức quản lý một lĩnh vực đang biến đổi rất nhanh.
"Đặc tính nổi bật của tài sản mã hóa là tính phi tập trung, xuyên biên giới và ẩn danh tương đối, khiến chúng khó kiểm soát bằng các công cụ pháp lý truyền thống. Bên cạnh đó, giá trị tài sản mã hóa biến động mạnh, thiếu chuẩn mực kế toán để ghi nhận, dẫn đến thách thức trong việc xác định căn cứ tính thuế", ThS. Lưu Ánh Nguyệt cho biết.
Theo đó, chuyên gia cho rằng việc nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế về chính sách thuế đối với tài sản mã hóa, từ các nền kinh tế lớn như Hoa Kỳ, Liên minh châu Âu, Nhật Bản, đến các trung tâm đổi mới tài chính như Singapore, là cần thiết. Việc hướng tới làm rõ những thách thức chủ yếu trong xây dựng chính sách thuế đối với tài sản mã hóa, đồng thời đề xuất các khuyến nghị chính sách phù hợp với điều kiện của Việt Nam, sẽ góp phần xây dựng một khung khổ pháp lý thuế vừa đảm bảo công bằng, minh bạch, hiệu quả, vừa khuyến khích đổi mới sáng tạo và hội nhập quốc tế trong lĩnh vực tài chính số.