Tiền ảo và ranh giới mong manh giữa “đầu tư - lừa đảo”
Khi công nghệ tài chính phát triển nhanh hơn hành lang pháp lý, ranh giới giữa đầu tư và lừa đảo ngày càng mờ, và người chịu thiệt vẫn là nhà đầu tư nhỏ lẻ…
Những năm gần đây, tiền ảo được quảng bá như biểu tượng của thời đại số. Từ đào coin, NFT đến “đầu tư DeFi”, hàng nghìn người bước vào cuộc chơi với kỳ vọng làm giàu nhanh nhờ công nghệ. Nhưng phía sau các chiến dịch truyền thông hoành tráng, nhiều dự án lại vận hành như những chiếc bẫy tinh vi, nơi nhà đầu tư chỉ thấy “sàn điện tử” mà không thấy pháp nhân thực.
Điển hình như mới đây, vụ việc đang được Công an TP Hà Nội điều tra liên quan một dự án blockchain tự giới thiệu là “hệ sinh thái tài chính phi tập trung” mang tên Antex.
Đại tá Nguyễn Đức Long, Phó Giám đốc Công an Thành phố Hà Nội cho biết, theo xác minh, một nhà đầu tư ở Ninh Bình đã tố giác bị thiệt hại khoảng 2.000 USD (47 triệu đồng) sau khi tham gia. Hồ sơ đã được Phòng An ninh mạng và Phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao phối hợp Cục Cảnh sát hình sự tiếp nhận xử lý. Dự án từng quảng bá hướng tới phát triển đồng tiền ổn định, kêu gọi góp vốn “đồng hành cùng công nghệ Việt”.
Theo các chuyên gia pháp lý, những chiêu thức này không mới. Trước đó, Coolcat, Sky Mining, IFan – Pincoin từng khiến hàng chục nghìn người trắng tay, thiệt hại hàng chục nghìn tỷ đồng. Các dự án này thường pha trộn giữa ngôn ngữ công nghệ thật và lời hứa tài chính giả, đánh vào lòng tham và sự thiếu hiểu biết pháp lý. Một cú click chuyển tiền và giấc mơ blockchain lập tức hóa thành nỗi ám ảnh.
Trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp xung quanh câu chuyện này, Luật sư Lê Thị Nhung – Giám đốc Công ty Luật L&A Legal Experts cho biết, từ tháng 9/2025, Việt Nam bắt đầu thí điểm thị trường tài sản mã hóa. Đây là bước đi tất yếu để quản lý lĩnh vực mới, song không đồng nghĩa ai cũng có quyền phát hành token hoặc kêu gọi đầu tư.
Luật sư Nhung nhấn mạnh, chỉ những tổ chức được cấp phép rõ ràng trong khuôn khổ thí điểm mới được quyền phát hành, giao dịch, hoặc cung cấp dịch vụ liên quan đến tài sản mã hóa. “Mọi lời mời góp vốn, cam kết lợi nhuận, hay mua bán token ngoài khuôn khổ đều có thể bị xem là hành vi huy động vốn trái phép, thậm chí có dấu hiệu lừa đảo”, Luật sư Nhung cảnh báo.
Theo bà, hành lang pháp lý đang được xây dựng nhưng chưa đủ vững, trong khi tốc độ của công nghệ lại quá nhanh. “Chỉ cần một ứng dụng, một website ảo, hàng trăm người có thể bị cuốn vào vòng xoáy đầu tư mà không có bất kỳ bảo đảm nào”, Luật sư Nhung nói thêm.
Cùng góc nhìn này, Luật sư Nguyễn Đức Biên – Giám đốc Công ty Luật Đại La cho rằng, việc thí điểm là cần thiết nhưng phải siết chặt tiêu chuẩn pháp nhân và giám sát dòng tiền. Theo phân tích của Luật sư Biên, hiện có tình trạng nhiều đối tượng lợi dụng cụm từ “thí điểm tài sản số” để đánh bóng dự án hoặc huy động vốn trái phép. “Danh sách doanh nghiệp được phép thí điểm là công khai, nếu không nằm trong danh sách đó thì dù có dùng ngôn từ công nghệ đến đâu cũng vẫn là rủi ro pháp lý”, ông Biên nói.
Luật sư Biên đề xuất cần tăng cường phối hợp giữa Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước và Bộ Công an để kiểm soát giao dịch ẩn danh, đồng thời hoàn thiện quy định về chứng cứ điện tử trong xử lý tội phạm công nghệ cao.
“Công nghệ không có lỗi, lỗi nằm ở cách con người lợi dụng nó để trục lợi. Nếu không kiểm soát kịp thời, blockchain có thể bị biến thành “chiếc áo mới” cho những trò lừa cũ”, luật sư Biên cảnh báo.
Trở lại vụ việc đang được Công an TP Hà Nội điều tra, trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp, nhiều chuyên gia pháp lý cũng chung nhận định, vụ việc này không chỉ là hồi chuông tiếp tục cảnh tỉnh cho nhà đầu tư, mà còn là lời nhắc với các cơ quan quản lý: mọi đổi mới công nghệ đều cần đi kèm khung pháp lý chặt chẽ và công cụ giám sát đủ mạnh. Khi tiền ảo, tài sản số hay mô hình “đầu tư công nghệ” chưa được cấp phép rõ ràng, thì việc kêu gọi vốn, huy động tiền của người dân phải được đặt dưới sự giám sát nghiêm ngặt.
Đặc biệt, các cơ quan công an cần xử lý nghiêm, làm điểm những vụ việc vi phạm, để răn đe và tạo hiệu ứng cảnh báo trong xã hội. Một vài vụ việc được điều tra rốt ráo, công khai kết quả, sẽ giúp củng cố niềm tin của công chúng vào pháp luật và tạo môi trường minh bạch cho các doanh nghiệp hoạt động đúng chuẩn.
Sự phát triển của công nghệ là tất yếu, nhưng niềm tin thị trường chỉ được xây trên nền tảng minh bạch, kỷ cương và trách nhiệm, nơi “đầu tư” không trở thành cái cớ cho những cuộc lừa đảo tinh vi khoác áo 4.0.