Kích hoạt nguồn vốn cho khởi nghiệp sáng tạo
Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Hoàng Minh đã công bố những chính sách đột phá nhằm tạo động lực mạnh mẽ cho hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo.
Đặc biệt là việc hình thành Sàn chứng khoán chuyên biệt cho khởi nghiệp sáng tạo và Quỹ đầu tư mạo hiểm địa phương, đưa Việt Nam chính thức bước vào sân chơi khởi nghiệp toàn cầu.
Những “điểm nghẽn”
Phát biểu tại Techfest Hải Phòng 2025, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Hoàng Minh khẳng định, đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp sáng tạo không chỉ còn là xu hướng mà thực sự đã thành động lực tất yếu để nâng cao năng suất, chất lượng và năng lực cạnh tranh quốc gia. Đây là lời giải cho bài toán phát triển nhanh và bền vững, thể hiện rõ trong Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị. Tinh thần đổi mới sáng tạo phải được thấm nhuần trong mọi lĩnh vực, từ quản lý nhà nước đến hoạt động sản xuất kinh doanh và đời sống hàng ngày, theo chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm. Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cũng từng khẳng định khởi nghiệp đổi mới sáng tạo là nguồn lực quan trọng, biến Việt Nam thành một "quốc gia khởi nghiệp" – một sứ mệnh quốc gia trong thế kỷ 21, khi trí tuệ con người trở thành nguồn lực phát triển then chốt.
Năm 2025, hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo Việt Nam tiếp tục ghi nhận bước phát triển mạnh mẽ. Theo báo cáo Chỉ số Hệ sinh thái Khởi nghiệp Toàn cầu 2025 của Startup Blink, Việt Nam vươn lên vị trí thứ 55 toàn cầu, giữ vững vị trí thứ 3 trong khu vực Đông Nam Á (sau Singapore, Indonesia và Thái Lan) và xếp thứ 28 toàn cầu về số lượng startup. Sự đa dạng hóa của hệ sinh thái với các lĩnh vực tăng trưởng mạnh như công nghệ tài chính (Fintech), trí tuệ nhân tạo (AI), công nghệ giáo dục (EdTech), công nghệ y tế (MedTech) và kinh tế tuần hoàn là những điểm sáng.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đáng tự hào, hệ sinh thái Việt Nam vẫn còn nhiều hạn chế.
Thứ trưởng chỉ rõ, số lượng doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo chỉ chiếm khoảng 0,4% tổng số doanh nghiệp, chúng ta mới chỉ có 2 kỳ lân công nghệ, khả năng mở rộng thị trường quốc tế còn yếu và dòng vốn đầu tư mạo hiểm đang có xu hướng giảm. Mối tương tác giữa các thành tố trong hệ sinh thái chưa thực sự bền vững, hoạt động khởi nghiệp còn tự phát, dẫn đến doanh nghiệp nhỏ bé, thiếu năng lực cạnh tranh khu vực. Văn hóa chấp nhận rủi ro, khuyến khích khác biệt chưa được lan tỏa mạnh mẽ trong toàn xã hội. Những hạn chế này một phần do các quy định pháp lý liên quan đến khởi nghiệp còn chưa được đầy đủ chưa đồng bộ từ trung ương đến địa phương, chưa thực sự đáp ứng tốc độ phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo – Thứ trưởng Hoàng Minh nhấn mạnh.
Chính sách đột phá, mở lối cho nguồn vốn và cơ chế thử nghiệm
Để thể chế hóa nội hàm đổi mới sáng tạo là động lực then chốt, Quốc hội đã thông qua Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới Sáng tạo vào ngày 28/6/2025. Luật lần đầu tiên đặt đổi mới sáng tạo ngang hàng với nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, quy định nhiều chính sách mạnh mẽ để thúc đẩy.
Thứ trưởng cho rằng, đổi mới sáng tạo không chỉ là phát minh hay sáng chế mà bao hàm ứng dụng công nghệ, chuyển giao công nghệ và khởi nghiệp sáng tạo. Những hoạt động rút ngắn khoảng cách công nghệ, nâng cao năng suất lao động, năng lực cạnh tranh, hiệu quả sử dụng bộ lực. Việc phát triển mạnh mẽ hệ sinh thái, đổi mới sáng tạo toàn dân lấy doanh nghiệp làm trung tâm, bảo đảm gắn kết chặt chẽ cho nghiên cứu ứng dụng với thị trường sẽ là yếu tố quyết định để Việt Nam vươn lên và phát triển bền vững trong thời đại chuyển đổi số và cạnh tranh toàn cầu, đạt mục tiêu tăng trưởng hai con số.
Theo đó, Thứ trưởng Hoàng Minh đã công bố ba nội dung đột phá sẽ được Bộ Khoa học và Công nghệ khẩn trương triển khai ngay trong năm 2025. Đó là hình thành Sàn chứng khoán chuyên biệt dành cho khởi nghiệp sáng tạo. Đây là lần đầu tiên doanh nghiệp khởi nghiệp Việt Nam có cơ hội thực hiện IPO, lên sàn giao dịch chứng khoán theo tiêu chí và điều kiện phù hợp với đặc thù của startup (khác với doanh nghiệp sản xuất thông thường). Chính sách này sẽ cho phép các nhà đầu tư trong và ngoài nước tham gia giao dịch cổ phiếu của các doanh nghiệp khởi nghiệp, qua đó khơi thông một nguồn vốn mới, chính thức, đưa Việt Nam vào bản đồ khởi nghiệp quốc tế.
Ông Hoàng Minh còn cho rằng, tại Việt Nam cho có sàn chuyên biệt cho đổi mới sáng tạo nên các doanh nghiệp Việt Nam đều gọi vốn từ các dòng vốn không chính thức và bên ngoài. Ngay cả 2 kỳ lân công nghệ của Việt Nam đã gọi vốn trên 1 tỷ đô cũng không đủ điều kiện lên sàn theo quy định chứng khoán hiện hành, do đó, sàn chuyên biệt là giải pháp cấp thiết.
Bên cạnh đó, Thứ trưởng Bộ Công nghệ và Khoa học còn cho rằng, cần thành lập Quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia và các Quỹ đầu tư mạo hiểm địa phương cho đổi mới sáng tạo. Nhà nước sẽ góp vốn, cho phép thuê tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước quản lý. Các quỹ này sẽ đầu tư vào các dự án khởi nghiệp, thậm chí cho phép đầu tư ra nước ngoài, với cơ chế chấp nhận rủi ro cao (cho phép lỗ lũy kế đến 50% trong chu kỳ đầu tư 10−15 năm), không tính rủi ro theo từng dự án.
Các quỹ này sẽ hỗ trợ, tài trợ trực tiếp cho doanh nghiệp đổi mới công nghệ, thay vì chỉ hỗ trợ nghiên cứu khoa học. Hình thức hỗ trợ bao gồm hỗ trợ lãi suất vay ngân hàng (100% lãi suất trong trường hợp cần thiết), mua sản phẩm "lô số 0" của doanh nghiệp khởi nghiệp để thúc đẩy đầu ra, hỗ trợ thử nghiệm sản phẩm mới. Doanh nghiệp khởi nghiệp, đặc biệt là các tổ chức cá nhân khởi nghiệp rất cần được thử nghiệm sản phẩm mới và người dân, khách hàng cũng cần được trải nghiệm các sản phẩm mới. Qua đó vừa hỗ trợ cho tổ chức cá nhân khởi nghiệp vừa hỗ trợ cho người dân được sử dụng và trải nghiệm các sản phẩm mới của các doanh nghiệp tổ chức cá nhân khởi nghiệp – ông Minh chia sẻ.
Ngoài ra, Thứ trưởng còn cho biết, tại kỳ học kỳ hội Quốc hội tháng 10 tới đây, Bộ Khoa học và Công nghệ cũng sẽ trình sửa đổi Luật Sở hữu trữ tuệ theo hướng tăng cường khai thác sở trí tuệ, thương mại hóa tài sản trí tuệ, cho phép đưa quyền sở trí tuệ thành tài sản để thế chấp và vay vốn, rút ngắn thời gian xử lý các đơn sở hữu công nghiệp, mở rộng sang các loại tài sản phi truyền thống như tài sản số và cho phép sử dụng ứng dụng AI để phân tích tổng hợp dữ liệu miễn phí, thúc đẩy phát triển AI trên cơ sở dữ liệu cung cấp.
Cũng đồng thời tại kỳ học Quốc hội tháng 10 này Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ trình sửa đổi Luật chuyển giao công nghệ, để thúc đẩy năng lực nội sinh chuyển giao giữa các tổ chức, doanh nghiệp trong nước. Có chính sách cho cả bên mua và bên bán khi thực hiện hoạt động và hợp đồng chuyển giao công nghệ để thúc đẩy ứng dụng và chuyển giao công nghệ giữa bên cung và bên cầu. Cho phép hình thành thị trường công nghệ, các sàn giao dịch đánh giá và các tổ chức trung gian để tư vấn định giá hỗ trợ công nghệ tạo nên giao dịch công nghệ thuận lợi giữa các tổ chức, cá nhân và các doanh nghiệp.
Tại Hải Phòng, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ đề nghị Hải Phòng phát huy lợi thế, tận dụng Nghị quyết 136/2024 của Quốc hội để thành lập Quỹ đầu tư mạo hiểm, Quỹ Khoa học Công nghệ và Đổi mới Sáng tạo của thành phố, để tập trung nguồn lực đầu tư không phải chỉ cho TP Hải Phòng mà còn cho khu vực và quốc gia. Đồng thời, Thứ trưởng còn đề nghị Hải Phòng tập trung phát triển hạ tầng đổi mới sáng tạo, xây dựng cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (Sandbox) cho công nghệ mới, hướng tới mục tiêu trở thành một "Hub công nghệ" của khu vực và thế giới.