Chiêu rửa tiền tinh vi núp bóng tài sản số: Kẽ hở pháp lý bị lợi dụng

Thị trường tài sản mã hóa vài năm gần đây mở ra cơ hội đầu tư mới, nhưng cũng kéo theo rủi ro pháp lý. Khi giao dịch diễn ra trong vài giây, xuyên biên giới và không định danh rõ ràng, việc rửa tiền, che giấu nguồn gốc tài sản bất hợp pháp trở nên tinh vi hơn, gây khó cho quản lý.

Nếu trước đây rửa tiền chủ yếu đi qua ngân hàng, bất động sản hoặc doanh nghiệp “bình phong”, thì nay xu hướng dịch chuyển sang không gian số, nơi đồng tiền có thể vòng qua nhiều ví, nhiều token, nhiều nền tảng mà khó nhận biết chủ sở hữu thật.

Trong một Hội thảo vừa diễn ra, ông Tô Trần Hòa, Phó trưởng Ban Phát triển thị trường chứng khoán – Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, cho biết rửa tiền qua tài sản mã hóa đang phổ biến với các thủ đoạn như “mixing” (trộn tài sản hợp pháp và phi pháp để xóa dấu vết), “wash trading” (tự mua bán khống để hợp thức hóa dòng tiền), hoặc chuyển tài sản qua nhiều blockchain nhằm làm “loãng” dữ liệu truy vết.

Các đối tượng còn chia nhỏ giao dịch dưới ngưỡng cảnh báo, chỉ vài nghìn USD rồi thực hiện liên tục để né kiểm soát. Có trường hợp lập dự án hay nền tảng giao dịch giả, dùng dòng tiền bất hợp pháp mua bán qua lại một thời gian rồi dừng hoạt động, khiến việc truy tìm trở nên khó khăn. “Những thủ đoạn này không chỉ ở quy mô cá nhân mà còn xuất hiện trong các tổ chức tài chính ngầm, làm phức tạp kiểm soát dòng tiền xuyên biên giới”, ông Hòa nói.

Liên quan đến nội dung này, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Ngọc Cảnh cũng cho biết, rửa tiền là thách thức toàn cầu, đặc biệt khi Việt Nam hội nhập sâu. Cùng với sự phát triển của công nghệ, hành vi rửa tiền qua tài sản số ngày càng phức tạp, đòi hỏi giám sát chặt chẽ hơn. Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước khuyến nghị các tổ chức tài chính đánh giá rủi ro rửa tiền định kỳ, kiểm soát nghiêm việc mở tài khoản, định danh điện tử và luồng tiền nạp – rút giữa tài sản số với tiền thật.

“Chỉ một kẽ hở trong quy trình kiểm soát cũng có thể khiến dòng tiền phi pháp được hợp thức hóa trong vài phút”, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Ngọc Cảnh lưu ý.

Trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp từ góc nhìn pháp lý, Luật sư Nguyễn Đức Biên, Giám đốc Công ty Luật TNHH Đại La, cho rằng, tài sản mã hóa là một thực tế không thể phủ nhận, nhưng pháp luật trong nước chưa định danh rõ ràng. “Khoảng trống này khiến việc phòng, chống rửa tiền gặp trở ngại, vì thiếu căn cứ đầy đủ để truy xuất, phong tỏa hay xử lý dòng tiền bất hợp pháp”, Luật sư Biên phân tích.

Theo ông Biên, muốn ngăn rửa tiền hiệu quả, trước hết phải định danh và quản lý được tài sản số như với tài sản truyền thống. Khi có khung pháp lý rõ ràng, từ quy định về sở hữu, giao dịch, nghĩa vụ thuế và kiểm toán, Nhà nước mới có cơ sở theo dõi, truy vết và xử lý vi phạm. Luật sư Biên đề xuất đẩy nhanh văn bản khung về tài sản số, đồng thời tăng hợp tác quốc tế để chia sẻ dữ liệu và phối hợp điều tra tội phạm công nghệ cao. “Dòng tiền có thể đi qua nhiều nước trong vài giây; chỉ có cơ chế phối hợp xuyên biên giới mới đủ sức phát hiện và ngăn chặn”, ông Biên nói.

Thực tế cho thấy tài sản mã hóa là xu hướng không đảo ngược. Nhưng nếu không đi kèm giám sát và minh bạch, đây có thể trở thành “điểm trú” của tội phạm tài chính. Điểm mấu chốt lúc này không chỉ là công nghệ hay số lượng quy định mới, mà là ý thức tuân thủ của chủ thể tham gia và trách nhiệm giải trình rõ ràng trong hệ thống.

“Không thể cấm tài sản số, nhưng phải quản lý được nó. Khi hành lang pháp lý đủ minh bạch và công bằng, công nghệ sẽ trở thành công cụ cho phát triển, thay vì là kẽ hở để rửa tiền”, Luật sư Nguyễn Đức Biên chia sẻ.

Nguyễn Giang