Mỹ có dễ vượt xa Trung Quốc trong cuộc đua AI?

Giám đốc điều hành Tập đoàn Alibaba Eddie Wu Yongming đã đưa ra lộ trình rõ ràng cho sự phát triển trí tuệ nhân tạo (AI) của Alibaba, với mục tiêu hướng tới trí tuệ siêu nhân tạo (ASI), giai đoạn mà các mô hình mã nguồn mở Qwen và dịch vụ đám mây của tập đoàn sẽ trở thành nền tảng phần mềm và hạ tầng tính toán của tương lai.

Bản kế hoạch của ông Wu không chỉ đánh dấu một bước nâng cấp chiến lược cho Alibaba, mà còn làm nổi bật cuộc cạnh tranh giữa các tập đoàn công nghệ Trung Quốc và Mỹ trong lĩnh vực AI, một lĩnh vực đang thu hút nguồn vốn đầu tư lớn nhất trong lịch sử, với những tác động sâu sắc về kinh tế, xã hội và địa chính trị.

Sau đó, Jensen Huang, đồng sáng lập kiêm Giám đốc điều hành hãng sản xuất chip Mỹ Nvidia, đã nhắc đến phát biểu của Wu trong một podcast cùng hai nhà đầu tư công nghệ Brad Gerstner và Bill Gurley, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đầu tư mạnh tay vào AI.

Khi được hỏi về khoản đầu tư 100 tỷ USD của Nvidia vào OpenAI, ông Huang dự đoán rằng công ty đứng sau ChatGPT có thể trở thành tập đoàn siêu quy mô trị giá hàng nghìn tỷ USD nhờ danh mục sản phẩm ngày càng mở rộng.

Theo Kyle Chan, nhà nghiên cứu tại Đại học Princeton, đấu trường AI hiện nay không chỉ còn xoay quanh các mô hình ngôn ngữ lớn, mà đã mở rộng sang phần cứng thượng nguồn và các ứng dụng hạ nguồn.

Ông cho rằng Trung Quốc đang tham gia vào một cuộc đua AI khác biệt so với Mỹ, nơi mà không chỉ cần có mô hình nền tảng mạnh, mà còn phải sở hữu chip, thuật toán và ứng dụng tốt nhất trên toàn chuỗi giá trị AI để tạo lợi thế cạnh tranh.

Một số ước tính cho rằng các tập đoàn công nghệ Mỹ và Trung Quốc sẽ chi hơn 400 tỷ USD cho hạ tầng AI trong năm nay, tương đương tổng GDP của Romania, nền kinh tế lớn thứ 39 thế giới, theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế.

Điều này khiến nhiều chuyên gia nhận định cuộc cạnh tranh AI giữa Trung Quốc và Mỹ hiện đang được dẫn dắt bởi các công ty công nghệ khổng lồ có khả năng bao phủ toàn bộ chuỗi giá trị AI.

Cả Washington và Bắc Kinh đều công khai ủng hộ ngành AI trong nước. Kế hoạch Hành động AI của chính quyền Trump, công bố vào tháng 7, đặt mục tiêu thúc đẩy xuất khẩu công nghệ AI cuar Mỹ ra toàn cầu, do Nvidia và OpenAI dẫn đầu.

Theo đó, Nvidia đang giúp OpenAI xây dựng các trung tâm dữ liệu riêng, thay vì phụ thuộc vào Microsoft như trước. Động thái này cũng có thể giúp OpenAI đuổi kịp xAI của Elon Musk, hãng đang xây siêu trung tâm dữ liệu Colossus ở Memphis, Tennessee.

Cùng với các thỏa thuận gần đây với AMD, Samsung Electronics và khoản tài trợ 500 tỷ USD cho dự án Stargate (liên doanh giữa OpenAI, SoftBank và Oracle), tổng giá trị các hợp đồng tính toán của OpenAI đã vượt 1 nghìn tỷ USD trong năm nay.

Giám đốc điều hành Open AI Sam Altman cho biết trên podcast hôm thứ Năm tuần trước rằng “sẽ còn nhiều đối tác mới được công bố trong vài tháng tới.”

Ước tính của Synergy Research Group cho thấy, Trung Quốc cũng có những công ty công nghệ khổng lồ của riêng mình, dù quy mô vẫn nhỏ hơn Mỹ. Ba “ông lớn” của Mỹ, Amazon Web Services, Microsoft Azure và Google Cloud, chiếm khoảng 63% thị phần toàn cầu trị giá 900 tỷ USD.

Tại hội nghị Apsara tháng trước, ông Wu công bố kế hoạch tăng chi tiêu hạ tầng AI vượt mức cam kết 53 tỷ USD ban đầu. Các khoản đầu tư bổ sung này sẽ tài trợ cho mở rộng trung tâm dữ liệu quốc tế lớn nhất của Alibaba, bao gồm các trung tâm đầu tiên tại Brazil, Pháp và Hà Lan. Ông nói rằng nhu cầu ở nước ngoài đã vượt xa mức tăng trưởng trong nước.

Bên cạnh đó, bộ phận thiết kế chip T-Head của Alibaba đã phát triển bộ xử lý AI tương đương Nvidia H20, một con chip dành cho khách hàng Trung Quốc để vượt qua lệnh hạn chế xuất khẩu của Mỹ, theo đài truyền hình nhà nước Trung Quốc.

Dù đạt được tiến bộ, các công ty Trung Quốc vẫn tụt hậu về quy mô đầu tư: cam kết đầu tư trong ba năm tới của Alibaba vẫn thấp hơn mức đầu tư hàng năm của mỗi Big Tech của Mỹ.

Hiện OpenAI được định giá 500 tỷ USD, còn Anthropic đạt 183 tỷ USD sau vòng gọi vốn tháng 9. Trong khi đó, các start-up hàng đầu của Trung Quốc như Moonshot AI và Z.ai chỉ được định giá 3,3 tỷ USD và 5,6 tỷ USD.

Tuy nhiên, ông Chan cho rằng điều này không có nghĩa Trung Quốc đang tụt hậu. Theo ông, trong khi giới lãnh đạo thung lũng Silicon (như Altman) ám ảnh với mục tiêu đạt AGI trước Trung Quốc, thì chính sách của Trung Quốc thực tế hơn.

“Các nhà hoạch định Trung Quốc không bị ám ảnh bởi AGI. Họ coi AI như Internet, một công cụ có thể tăng tốc hoặc chuyển đổi các ngành công nghiệp hiện có. Mục tiêu là phổ cập và tăng cường ứng dụng AI rộng rãi,” ông nói.

Đồng quan điểm, Chủ tịch Alibaba Joe Tsai cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc ứng dụng AI. Tại một sự kiện ở Mỹ, ông nói rằng người chiến thắng không phải là ai có mô hình AI mạnh nhất, mà là ai ứng dụng nhanh nhất. Ông nhấn mạnh: “Về ứng dụng thực tế và mức độ người dân hưởng lợi từ AI, Trung Quốc đã đạt nhiều tiến triển đáng kể.”

Chính phủ Trung Quốc đang đặt cược vào chiến lược “AI+”, tức tích hợp AI vào công nghiệp và sản xuất, lĩnh vực vốn là thế mạnh của nước này.

Theo Liên đoàn Robot quốc tế, Trung Quốc hiện dẫn đầu thế giới về số lượng robot công nghiệp, với hơn 2,027 triệu robot hoạt động. Thị trường robot hình người cũng bùng nổ, với các start-up như AgiBot (Thượng Hải) và Unitree Robotics (Hàng Châu) nhận đơn hàng từ các doanh nghiệp nhà nước.

Theo nhà phân tích Poe Zhao, sự chênh lệch đầu tư công nghệ giữa Mỹ và Trung Quốc không quá quan trọng, vì hai hệ sinh thái đang phát triển song song, không cạnh tranh trực tiếp. Tuy nhiên, điều còn gây tranh cãi là mức độ vượt trội thật sự của mô hình nền tảng Mỹ so với Trung Quốc.

Các mô hình Trung Quốc thường dẫn đầu bảng xếp hạng AI toàn cầu, đặc biệt trong tạo ảnh và video, với hiệu suất tương đương mà chi phí huấn luyện thấp hơn nhiều.

Ngay cả chính phủ Mỹ cũng thừa nhận tiềm năng của hệ sinh thái mã nguồn mở Trung Quốc. Theo báo cáo của Viện Tiêu chuẩn và Công nghệ Quốc gia (NIST), số lượt tải mô hình của DeepSeek và Alibaba trên nền tảng Hugging Face đã tăng lần lượt gần 1.000% và 135% kể từ tháng 1/2025.

Kế hoạch Hành động AI của Mỹ nhấn mạnh nhu cầu phát triển mô hình mã nguồn mở hàng đầu, vì Meta đã tuyên bố không còn muốn mở mã nguồn Llama nữa. Trước mắt, OpenAI ra mắt mô hình mã nguồn mở đầu tiên sau 6 năm, nhưng khoảng cách với hệ sinh thái mã nguồn mở của Trung Quốc, đặc biệt trong lĩnh vực robot đã quá xa để bắt kịp.

Cẩm Anh