Tân Thủ tướng Nhật Bản - dấu ấn kinh tế cánh hữu đậm nét

Cú bắt tay kết thúc hỗn loạn chính trị

Việc bà Takaichi được Quốc hội Nhật Bản bầu làm Thủ tướng hôm thứ Ba khép lại giai đoạn bất ổn chính trị kéo dài của Nhật Bản.

Sau khi liên minh hơn 25 năm giữa LDP và đảng Komeito tan rã do bất đồng về tài chính đảng, bà đã chọn cách nhanh chóng liên minh với đảng Japan Innovation Party (Ishin) có khuynh hướng hữu khuynh hơn.

Thỏa thuận này không chỉ giúp LDP duy trì thế cầm quyền, mà còn báo hiệu sự dịch chuyển rõ rệt sang cánh hữu trong chính trường Nhật Bản. Chính Ishin chia sẻ nhiều điểm tương đồng với bà Takaichi về chính sách quốc phòng, an ninh và định hướng kinh tế “mở rộng chi tiêu để tăng trưởng” – khác hẳn xu hướng thắt chặt của Komeito trước đây.

“Người kế thừa” tinh thần Abe

Giống như cố Thủ tướng Shinzo Abe, người được xem là “người thầy” của bà Takaichi, tân Thủ tướng Nhật Bản chủ trương duy trì chính sách kích thích tài khóa mạnh tay và ngoại giao cứng rắn.

Tuy nhiên, nhiều nhà quan sát cảnh báo rằng nếu chỉ lặp lại công thức “tiền rẻ và lập trường diều hâu”, chính phủ mới có thể đánh mất cơ hội đổi mới mô hình tăng trưởng.

“Bà Takaichi có xu hướng thiên về chủ nghĩa "tái lạm phát", song môi trường kinh tế hiện nay đã thay đổi. Nhật Bản bây giờ phải ưu tiên kiềm chế lạm phát, chứ không còn theo đuổi lạm phát mục tiêu như thời Abenomics,” chuyên gia kinh tế Yuichi Kodama (Meiji Yasuda Research Institute) nhận định.

Trên phương diện kinh tế, chủ nghĩa bảo thủ kiểu Takaichi không phải là cắt giảm chi tiêu, mà ưu tiên bơm tiền để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Bà Takaichi từng gọi việc Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BoJ) tăng lãi suất là “không khôn ngoan”, và trong chiến dịch tranh cử mới đây, bà vẫn cho rằng BoJ nên duy trì mức lãi suất hiện tại.

Các nhà đầu tư kỳ vọng chính phủ Takaichi sẽ tiếp tục duy trì chính sách tiền tệ siêu nới lỏng, khiến đồng yên yếu hơn – hỗ trợ xuất khẩu và đẩy chỉ số Nikkei 225 lên mức cao kỷ lục trong tuần qua. Tuy nhiên, đồng yên yếu lại gây áp lực lên giá cả sinh hoạt, khiến các hộ gia đình phải vật lộn với chi phí tăng cao.

Trong chương trình hành động với Ishin, bà Takaichi cam kết giảm thuế tiêu dùng đối với thực phẩm xuống 0%, và xem xét tăng mức thu nhập miễn thuế – hai biện pháp được đánh giá có thể lấy lại lòng tin của người dân giữa thời kỳ vật giá leo thang. Dù vậy, bà khẳng định: “Mục tiêu là tăng trưởng kinh tế, không phải là củng cố ngân sách.”

Sự đồng điệu với Mỹ

Trên trường quốc tế, Thủ tướng Takaichi thể hiện rõ đường lối đồng minh chặt chẽ với Mỹ và thận trọng với Trung Quốc.

Bà là ứng viên mạnh mẽ nhất trong cuộc đua lãnh đạo LDP về việc xem xét lại thỏa thuận thương mại với Washington, nếu các điều khoản không phục vụ lợi ích quốc gia của Nhật Bản. Trong bối cảnh ông Donald Trump chuẩn bị trở lại thăm châu Á, việc xây dựng quan hệ cá nhân giữa hai nhà lãnh đạo được xem là ưu tiên hàng đầu.

Giới phân tích nhận định bà Takaichi có cùng quan điểm với ông Trump trong nhiều vấn đề, từ tăng chi tiêu quốc phòng, kiểm soát chuỗi cung ứng, đến hạn chế ảnh hưởng của Trung Quốc trong khu vực.

Thỏa thuận liên minh mới với Ishin càng củng cố hướng đi đó. Hai bên nhất trí gỡ bỏ toàn bộ giới hạn xuất khẩu vũ khí vào năm tới, khuyến khích doanh nghiệp tư nhân tham gia sản xuất quốc phòng, hay triển khai chương trình đầu tư nhiều năm cho quân đội Nhật Bản – bước đi được Washington hoan nghênh nhưng khiến Bắc Kinh cảnh giác.

Biểu tượng nữ quyền "khác lạ"

Bà Takaichi – một fan của nhạc heavy metal và từng chơi trống trong ban nhạc thời đại học – không phải là hình mẫu “nữ quyền tiến bộ” theo nghĩa thông thường. Bà từng phản đối hôn nhân đồng giới và quyền dùng họ riêng của vợ chồng, cho rằng điều đó “đe dọa sự gắn kết gia đình”.

Bà Takaichi thường được so sánh với Margaret Thatcher, “người đàn bà thép” của Anh, không chỉ vì phong cách cứng rắn mà còn vì triết lý chính trị: kỷ luật, chủ nghĩa quốc gia, và ưu tiên tăng trưởng kinh tế.

Sinh năm 1961 tại Nara, bà từng học quản trị kinh doanh tại Đại học Kobe và tốt nghiệp Viện Matsushita – cái nôi đào tạo lãnh đạo chính trị – trước khi trở thành nghị sĩ độc lập năm 1993. Trải qua nhiều vị trí như Bộ trưởng Nội vụ, Bộ trưởng Kinh tế An ninh, và người khởi xướng sáng kiến “Cool Japan”, bà nổi tiếng là người làm việc không ngừng nghỉ.

“Tôi sẽ bỏ cụm từ ‘cân bằng công việc – cuộc sống’. Chúng ta phải làm việc như những con ngựa,” bà từng nói trước các nghị sĩ LDP – một tuyên bố thể hiện rõ quyết tâm và phong cách lãnh đạo kỷ luật sắt đá.

Nam Trần