Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam lạc quan về triển vọng trong 5 năm tới

Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham) chính thức công bố Chỉ số Niềm tin Kinh doanh (BCI) Quý 3 năm 2025, ghi nhận tinh thần lạc quan rõ rệt trong cộng đồng doanh nghiệp châu Âu đang hoạt động tại Việt Nam. Chỉ số đã tăng lên 66,5 điểm, vượt mức ghi nhận trước giai đoạn áp thuế đối ứng từ Hoa Kỳ và đạt đỉnh cao nhất trong ba năm qua – minh chứng cho sự kiên cường và khả năng thích ứng của doanh nghiệp châu Âu giữa bối cảnh kinh tế toàn cầu nhiều biến động.

“Giữ được niềm tin ổn định trong một thế giới đầy bất định là điều đáng chú ý – đặc biệt khi những căng thẳng địa chính trị, chuyển đổi công nghệ và thách thức khí hậu đang tái định hình chiến lược thương mại và đầu tư trên toàn cầu,” Chủ tịch EuroCham Bruno Jaspaert nhận định.

Báo cáo BCI Quý 3 không chỉ phản ánh bức tranh kinh tế vĩ mô mà còn ghi nhận những chuyển dịch mang tính cấu trúc đang âm thầm định hình lại môi trường kinh doanh tại Việt Nam: từ cải cách chính sách thị thực và giấy phép lao động, luồng đầu tư xanh, cho đến nỗ lực số hóa các thủ tục hành chính. Tất cả những chuyển động này đang phác họa rõ nét cách nhìn của các nhà đầu tư châu Âu về tương lai Việt Nam: một nền kinh tế đầy tiềm năng, song vẫn cần tiếp tục tháo gỡ những nút thắt thể chế để duy trì đà tăng trưởng bền vững và nâng cao năng lực cạnh tranh dài hạn.

Ứng phó với biến động toàn cầu và trong nước

Bức tranh thương mại toàn cầu đang thay đổi rõ nét hơn bao giờ hết. Khi Hoa Kỳ triển khai các biện pháp thuế quan mới và chuỗi cung ứng toàn cầu tiếp tục tái cấu trúc, 31% doanh nghiệp tham gia khảo sát cho biết họ đang chịu tác động tiêu cực đến kết quả tài chính – mức tăng đáng kể so với 15% trong Quý 2 2025. Đáng chú ý, tỷ lệ doanh nghiệp ghi nhận tác động tích cực ròng cũng tăng tương tự, từ 5% lên 9%, phản ánh những cơ hội mới đang mở ra cho các doanh nghiệp biết linh hoạt thích ứng giữa làn sóng tái định hình thương mại toàn cầu.

Dù chịu ảnh hưởng từ những biến động này, xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng khỏi Việt Nam vẫn ở mức rất thấp: chỉ 3% doanh nghiệp đang cân nhắc điều chỉnh hoạt động ra ngoài Việt Nam, trong khi 3% khác lại xem xét mở rộng hoặc điều chỉnh hoạt động ngay trong nước. Điều này một lần nữa khẳng định Việt Nam như một điểm đến sản xuất và đầu tư đáng tin cậy, bền vững trong chuỗi giá trị khu vực.

Bên cạnh đó, tuy vẫn còn nhiều câu hỏi xoay quanh quy định về “hàng trung chuyển” từ phía Hoa Kỳ và các thỏa thuận thương mại đối ứng vẫn đang trong quá trình đàm phán, phần lớn doanh nghiệp không có kế hoạch điều chỉnh đáng kể trong chiến lược đầu tư hoặc vận hành. Các yếu tố như tuân thủ pháp lý, biến động thị trường và chiến lược tìm nguồn cung có phần “phức tạp hơn”, nhưng chưa đủ mạnh để làm lung lay cam kết dài hạn của doanh nghiệp châu Âu đối với Việt Nam.

Chủ tịch Bruno Jaspaert phân tích: “Áp lực đang dần hiện rõ, song vẫn nằm trong phạm vi mà chúng tôi quan sát được từ các kỳ khảo sát trước. Điều đáng chú ý nhất là sự cải thiện mạnh mẽ trong tâm lý doanh nghiệp: 80% người tham gia khảo sát bày tỏ lạc quan về triển vọng trong 5 năm tới, và 76% cho biết họ sẽ giới thiệu Việt Nam như một điểm đến đầu tư. Điều đó cho thấy sức hút của Việt Nam vẫn giữ vững bất chấp các yếu tố ngoại cảnh. Đặc biệt, việc FTSE Russell nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam từ ‘cận biên’ lên nhóm ‘mới nổi thứ cấp’ càng củng cố kết quả BCI kỳ này, thể hiện niềm tin ngày càng tăng của nhà đầu tư quốc tế và vị thế ngày càng cao của Việt Nam trên bản đồ đầu tư toàn cầu.”

Niềm tin kinh doanh này cũng song hành cùng tham vọng tăng trưởng của Việt Nam. Gần một nửa (42%) doanh nghiệp tham gia khảo sát tin tưởng rằng Việt Nam sẽ đạt được mục tiêu tăng trưởng GDP 8,3–8,5% trong năm 2025, trong khi 23% giữ quan điểm trung lập và 35% bày tỏ sự thận trọng. Theo Tổng cục Thống kê, GDP Quý 3 2025 tăng 8,23% so với cùng kỳ năm ngoái, minh chứng cho sức bật mạnh mẽ của nền kinh tế Việt Nam giữa nhiều biến động toàn cầu.

Ông Thue Quist Thomsen, CEO Decision Lab, cho hay: “Dù tâm lý thận trọng vẫn áp đảo trong đánh giá ngắn hạn, nhưng khi bàn về tương lai, sự lạc quan đã trở nên rõ rệt hơn. 68% doanh nghiệp kỳ vọng nền kinh tế sẽ ổn định và cải thiện trong quý tới, tăng 18 điểm phần trăm so với Quý 2 2025. Đây là một tín hiệu cho thấy cộng đồng doanh nghiệp châu Âu đang hướng tới một giai đoạn cuối năm tăng trưởng mạnh mẽ.”

Theo công bố, các doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam cho rằng hiệu quả hành chính vẫn là một trong những thách thức lớn nhất mà họ phải đối mặt, với 65% doanh nghiệp cho rằng các thủ tục phức tạp đang cản trở hoạt động kinh doanh. Các quy trình liên quan đến thuế – đặc biệt là hoàn thuế giá trị gia tăng (VAT) – vẫn gây nhiều khó khăn, trong khi cách hiểu và áp dụng quy định về giấy phép lao động không thống nhất giữa các địa phương tiếp tục tạo ra những rào cản trong vận hành.

Tuy nhiên, một bước tiến lớn đã được ghi nhận vào tháng 8 năm 2025, khi Chính phủ ban hành 3 văn bản mới nhằm hiện đại hóa quy định về thị thực và giấy phép lao động, hướng tới một quy trình minh bạch, nhất quán và dễ dự đoán hơn.

Nghị định 219 trao quyền cho chính quyền địa phương trong việc cấp giấy phép lao động, cho phép nộp hồ sơ trực tuyến, giảm yêu cầu kinh nghiệm đối với chuyên gia trong những ngành nghề trọng yếu mới, mở rộng đối tượng được miễn giấy phép lao động, đồng thời đơn giản hóa nhiều thủ tục hành chính. Nghị định 221 đưa ra chính sách miễn thị thực có thời hạn cho một số nhóm người nước ngoài có đóng góp tích cực cho phát triển kinh tế – xã hội của Việt Nam, thể hiện cách tiếp cận linh hoạt hơn trong việc thu hút nhân tài quốc tế. Nghị quyết 229 mở rộng chính sách miễn thị thực cho 18 quốc gia thành viên EU, qua đó tăng cường kết nối giao lưu giữa Việt Nam và châu Âu.

Theo kết quả khảo sát BCI Quý 3 2025, gần một nửa (48%) doanh nghiệp cho biết những cải cách này đã mang lại tác động tích cực trong hoạt động của họ, trong khi 42% cho rằng ảnh hưởng vẫn chưa rõ nét, chủ yếu do vấn đề chuyển tiếp trong giai đoạn đầu thực thi. Dù vậy, các nghị định mới đánh dấu bước tiến quan trọng hướng tới môi trường kinh doanh cởi mở và thân thiện hơn, đồng thời phù hợp với các khuyến nghị dài hạn mà EuroCham đã liên tục nêu trong Sách Trắng hằng năm.

Chủ tịch EuroCham Bruno Jaspaert nhấn mạnh: “Khi Việt Nam đặt mục tiêu trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao trong hai thập kỷ tới, lưu chuyển nhân tài và chuyển giao kỹ năng cần được xem là trọng tâm của hành trình này. Những cải cách hiện nay là nền tảng then chốt để đảm bảo nguồn chuyên môn quốc tế có thể luân chuyển linh hoạt đến nơi cần thiết nhất, từ đó thúc đẩy đổi mới sáng tạo và nâng cao năng lực cạnh tranh của khu vực tư nhân Việt Nam.”

Chuyển đổi xanh: Từ tầm nhìn đến hiện thực đầu tư

Khi áp lực biến đổi khí hậu ngày càng hiện hữu trên diện rộng, chuyển đổi xanh đã trở thành trụ cột trong chương trình nghị sự của cả châu Âu và Việt Nam – và theo kết quả BCI, tầm nhìn này đang dần trở thành hiện thực trong hoạt động của cộng đồng doanh nghiệp.

Một nửa số doanh nghiệp tham gia khảo sát cho biết họ đã biết đến Thỏa thuận Xanh châu Âu (EU Green Deal), dù chỉ 7% có tham gia trực tiếp vào các cơ chế liên quan. Mức độ nhận biết về Chiến lược Tăng trưởng Xanh Quốc gia của Việt Nam giai đoạn 2021–2030 đạt 43%, trong khi khoảng 1/5 doanh nghiệp đang tham gia và hưởng lợi từ các chương trình hỗ trợ về hiệu quả năng lượng và đổi mới sáng tạo.

Trong khi đó, Quy định của EU về chống phá rừng (EUDR), dự kiến có hiệu lực từ năm 2026, đang khiến các doanh nghiệp phải rà soát lại chuỗi cung ứng của mình. Hơn 1/3 doanh nghiệp đang tìm hiểu các yêu cầu tuân thủ, và 11% đã bắt đầu điều chỉnh quy trình mua hàng để phù hợp với các tiêu chuẩn bền vững của EU – một bước chuyển có thể định hình lại chuỗi giá trị toàn cầu trong lĩnh vực sản xuất, nông nghiệp và lâm nghiệp theo hướng minh bạch và truy xuất nguồn gốc cao hơn.

Về mặt tài chính, kinh tế xanh đang trở thành động lực tăng trưởng mới. Tại Diễn đàn Global Gateway 2025 diễn ra tại Brussels ngày 9/10, Cao ủy châu Âu Jozef Síkela đã có cuộc gặp với Phó Thủ tướng Việt Nam Bùi Thanh Sơn nhằm tái khẳng định cam kết của EU trong quá trình chuyển đổi xanh của Việt Nam. Thông qua chương trình Đối tác Chuyển dịch Năng lượng Công bằng (JETP), cộng đồng châu Âu (Team Europe) đã cam kết hỗ trợ 2,8 tỷ euro để giúp Việt Nam giảm phát thải, đẩy mạnh năng lượng tái tạo, và hiện đại hóa hệ thống lưới điện quốc gia. Song song đó, sáng kiến Cửa ngõ Toàn cầu (Global Gateway) – với mục tiêu huy động 300 tỷ euro trước năm 2027 – đang hướng dòng vốn chiến lược vào các lĩnh vực năng lượng sạch, giao thông và hạ tầng số trên khắp châu Á, trong đó Việt Nam được xác định là một đối tác trọng điểm.

Tuy nhiên, mức độ nhận biết và khả năng tiếp cận các chương trình này vẫn còn hạn chế. Dù mang lại nguồn vốn đáng kể cho chuyển đổi xanh và mô hình kinh doanh thân thiện môi trường, nhiều doanh nghiệp vẫn chưa nắm rõ cách thức tham gia. EuroCham tiếp tục kiến nghị nâng cao tính minh bạch và ban hành hướng dẫn cụ thể hơn, giúp khối tư nhân Việt Nam có thể tiếp cận hiệu quả hơn các nguồn tài chính bền vững này.

Ở cấp độ doanh nghiệp, khoảng 1/4 doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam đã triển khai các sáng kiến xanh trong hai năm qua. Các hoạt động báo cáo và chứng nhận ESG đang được triển khai rộng rãi và toàn diện nhất, tiếp theo là nâng cấp hiệu quả năng lượng thông qua hệ thống giám sát kỹ thuật số và chương trình giảm thiểu chất thải. Các mô hình kinh tế tuần hoàn cũng đang mở rộng, với 37% doanh nghiệp đã và đang thí điểm dự án giảm hoặc bù đắp lượng phát thải carbon. Tuy vậy, việc sử dụng năng lượng tái tạo vẫn là một thách thức lớn do hạ tầng lưới điện chưa đáp ứng và khó khăn trong việc tiếp cận cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA).

Dù còn những rào cản, lợi ích thu được là rất rõ ràng: 42% doanh nghiệp ghi nhận niềm tin khách hàng, khả năng tiếp cận thị trường và giá trị thương hiệu được cải thiện; 39% nhận thấy hiệu quả vận hành tăng lên nhờ giảm tiêu thụ năng lượng; và 32% đạt được lợi ích tài chính cụ thể. Chủ tịch EuroCham nhấn mạnh: “Phát triển bền vững không còn là một tiêu chí tuân thủ – mà đang trở thành động cơ cạnh tranh mới của doanh nghiệp.”

Sự thay đổi tư duy này phản ánh ưu tiên chung giữa EU và Việt Nam: bảo đảm rằng doanh nghiệp tích hợp chiến lược phát triển bền vững vào mô hình kinh doanh, để tăng trưởng không phải đánh đổi bằng tài nguyên hữu hạn của Trái đất. Trong tinh thần đó, EU ghi nhận vai trò trọng yếu của EuroCham trong việc dẫn dắt các cuộc đối thoại thông qua những nền tảng trọng điểm như Diễn đàn & Triển lãm Kinh tế Xanh (GEFE) và Diễn đàn Kinh tế Xanh (GEF). Hai sự kiện này được tổ chức luân phiên hằng năm, với chủ đề thay đổi nhưng vẫn kiên định với sứ mệnh cốt lõi: thúc đẩy đối thoại cấp cao hướng tới hợp tác hiệu quả và giới thiệu các mô hình thực tiễn hướng tới một tương lai xanh hơn.

Hướng tới tương lai: Cải cách linh hoạt và thích ứng bền bỉ

Kết quả Chỉ số Niềm tin Kinh doanh (BCI) Quý 3/2025 một lần nữa khẳng định vị thế của Việt Nam là một trong những điểm đến đầu tư triển vọng nhất của châu Âu tại châu Á. Tuy nhiên, trong bối cảnh thế giới ngày càng biến động và khó lường, tinh thần lạc quan cần được neo vững trên nền tảng của cải cách linh hoạt và khả năng thích ứng bền bỉ. Các doanh nghiệp nhấn mạnh rằng năng lực cạnh tranh dài hạn của Việt Nam phụ thuộc vào tính nhất quán và minh bạch của khung pháp lý giữa các địa phương, cũng như hiệu quả của bộ máy hành chính.

Chỉ số BCI – công cụ đã theo dõi niềm tin của doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam từ năm 2011 – cũng là một trong những tài liệu tham khảo trong cuộc đối thoại cấp cao giữa EuroCham và Cao ủy Thương mại và An ninh Kinh tế của EU, Ngài Maroš Šefčovič, trong chuyến thăm Hà Nội vào cuối tháng 9 vừa qua. Cuộc gặp đã quy tụ lãnh đạo hoạch định chính sách châu Âu và đại diện doanh nghiệp tại Việt Nam, tái khẳng định niềm tin của EU đối với Việt Nam như một đối tác chiến lược tại Đông Nam Á.

Cao ủy Šefčovič nhận định: “Việt Nam là đối tác then chốt của Liên minh châu Âu tại khu vực Đông Nam Á, và những hiểu biết sâu sát thực tế từ EuroCham có vai trò vô cùng quan trọng để đảm bảo mối quan hệ song phương phát triển hài hòa, cùng có lợi. Cuộc gặp [hôm nay] cũng mang lại những góc nhìn quý báu giúp xác định các lĩnh vực hợp tác thương mại và đầu tư mới – nơi hai bên có lợi ích chiến lược hội tụ.”

Chủ tịch Bruno Jaspaert cũng chia sẻ: “Tăng trưởng và doanh thu của ngày hôm nay chưa thể bảo đảm thành công cho ngày mai, trừ khi doanh nghiệp và Chính phủ cùng chung tay chuẩn bị cho tương lai. Đây chính là điểm tương đồng giữa EU và Việt Nam – cả hai đều nhận thức rõ tầm quan trọng của việc đa dạng hóa, củng cố và nâng tầm các mối quan hệ đối tác để cùng phát triển.”

Đại sứ EU tại Việt Nam, Ngài Julien Guerrier, nhấn mạnh thêm: “Quỹ đạo tăng trưởng của Việt Nam thật sự ấn tượng. Tuy nhiên, vẫn còn dư địa để khai mở tiềm năng to lớn của quan hệ Đối tác EU–Việt Nam thông qua các quy định minh bạch và phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế, cùng với việc tham vấn cộng đồng doanh nghiệp trong quá trình xây dựng chính sách mới. Vai trò của EuroCham trong việc truyền tải tiếng nói và góc nhìn của doanh nghiệp châu Âu – nhằm góp phần thúc đẩy quá trình chuyển đổi xanh và số hóa của Việt Nam – là yếu tố không thể thiếu cho thành công chung của chúng ta.”

Lê Mỹ