Doanh nghiệp “kẹt vốn” vì hoàn thuế: Nên sửa Luật thế nào?

Theo đó, Bộ Tài chính đang xây dựng hồ sơ dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế giá trị gia tăng (VAT) để trình Chính phủ, Quốc hội xem xét tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV.

Cụ thể, Luật này có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, nhưng chỉ sau 4 tháng thực thi, Bộ Tài chính đã nhận được hàng loạt kiến nghị từ các bộ, ngành, hiệp hội và doanh nghiệp, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp, thủy sản và thức ăn chăn nuôi.

Theo phản ánh, quy định áp thuế VAT 5% đối với nông sản mua bán ở khâu thương mại khiến vốn bị đọng, chi phí tăng, trong khi hàng nhập khẩu cùng loại lại không chịu thuế, gây bất bình đẳng. Phần lớn sản lượng trong nước như cá da trơn, cà phê, hồ tiêu... được dùng để xuất khẩu, nên thu, hoàn thuế liên tục tạo ra vòng luẩn quẩn, làm lãng phí thời gian và vốn của doanh nghiệp.

Đối với ngành thức ăn chăn nuôi, việc áp thuế 5% đầu vào nhưng không được khấu trừ buộc doanh nghiệp phải tính khoản thuế này vào giá bán, đẩy giá thành tăng, ảnh hưởng trực tiếp tới người chăn nuôi và khả năng cạnh tranh với hàng nhập khẩu.

Một bất cập lớn khác là doanh nghiệp không được hoàn thuế nếu bên bán chưa nộp hồ sơ khai thuế hoặc còn nợ VAT. Trong khi đó, người mua không có công cụ pháp lý hay kỹ thuật để kiểm tra tình trạng tuân thủ của nhà cung cấp. Điều này khiến nhiều doanh nghiệp dù thực hiện đầy đủ nghĩa vụ kê khai, lưu chứng từ và thanh toán qua ngân hàng vẫn bị từ chối hoàn thuế – gây thiệt hại nghiêm trọng cho dòng tiền và kế hoạch sản xuất.

Trước những vướng mắc đó, Bộ Tài chính khẳng định việc sửa đổi, bổ sung Luật Thuế giá trị gia tăng là cần thiết. Dự thảo lần này bổ sung chính sách thuế đối với sản phẩm nông nghiệp, thức ăn chăn nuôi và điều kiện hoàn thuế VAT, theo hướng mở rộng phạm vi đối tượng không chịu thuế.

Cụ thể, sản phẩm cây trồng, rừng trồng, thủy sản nuôi trồng hoặc đánh bắt chưa qua chế biến hoặc chỉ sơ chế thông thường do tổ chức, cá nhân tự sản xuất, đánh bắt bán ra (và cả hàng nhập khẩu cùng loại) sẽ được áp dụng mức không chịu thuế. Nếu được thông qua, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế giá trị gia tăng sẽ có hiệu lực từ ngày 1/1/2026.

Trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp xung quanh nội dung này, Luật sư Lê Thị Nhung, Giám đốc Công ty Luật L&A Legal Experts, cho rằng việc Bộ Tài chính sớm đề xuất sửa đổi luật sau thời gian ngắn áp dụng là “động thái kịp thời, thể hiện tinh thần cầu thị và đồng hành cùng doanh nghiệp”.

“Chính sách thuế cần bảo đảm tính thực tiễn và khả thi. Nếu để doanh nghiệp bị mất quyền hoàn thuế chỉ vì bên bán chưa nộp hồ sơ, trong khi họ không có khả năng kiểm soát, thì đó là bất công và trái với nguyên tắc quản lý rủi ro trong thuế”, bà Nhung nhấn mạnh.

Theo luật sư Nhung, thuế giá trị gia tăng về bản chất là thuế đánh trên phần giá trị tăng thêm, không nên trở thành rào cản gây ứ đọng vốn hay tạo thêm chi phí cho doanh nghiệp tuân thủ.

“Việc mở rộng đối tượng không chịu thuế và bỏ điều kiện phụ thuộc vào bên bán là hướng sửa hợp lý, đảm bảo sự minh bạch, bình đẳng và đúng tinh thần cải cách”, bà nói.

Bên cạnh đó, luật sư Nhung cũng kiến nghị Bộ Tài chính khi sửa luật cần song song đơn giản hóa quy trình hoàn thuế và số hóa dữ liệu để giảm thiểu tình trạng chậm trễ, giúp doanh nghiệp có thể tiếp cận dòng tiền nhanh hơn, qua đó tăng sức chống chịu và khả năng phục hồi trong giai đoạn khó khăn.

“Một chính sách thuế tốt là chính sách không chỉ thu đúng, mà còn nuôi dưỡng được nguồn thu. Khi doanh nghiệp khỏe, nền kinh tế sẽ vững”, luật sư Lê Thị Nhung nhấn mạnh.

Nguyễn Giang