Thái Lan khủng hoảng nợ hộ gia đình

Sompong tự gọi mình là “người tạo phép màu”. Trong hơn 30 năm qua, ông đi khắp Thái Lan thu mua những món đồ giá trị từ những người cần tiền gấp, từ bùa hộ mệnh, trang sức, đồ cổ, vàng miếng cho đến thuốc Trung Quốc hiếm. Ông thường mang theo 500.000 baht (15.500 USD) tiền mặt và một người bạn từng làm trong Cục Mỹ thuật để hỗ trợ thẩm định. Các món hàng này được bán lại cho giới sưu tầm ở Bangkok, Ratchaburi hoặc các khu chợ phiên. Có lần ông chỉ bỏ ra 50 baht để mua hai viên thuốc cổ và bán lại được đến 3.500 baht mỗi viên.

Câu chuyện của Sompong không phải để giới thiệu nghề mua đi bán lại sinh lời khủng, mà lại phản ánh một thực tế đáng lo ngại của xứ Chùa Vàng. Đó là người dân Thái Lan đang bán dần tài sản vì nợ ngập đầu, dấu hiệu rõ nét cho cuộc khủng hoảng nợ hộ gia đình ngày càng trầm trọng.

Bức tranh về nợ gia đình chồng chất

Theo Trading Economics, tính đến cuối quý I/2025, Thái Lan đứng thứ 7 toàn cầu về tỷ lệ nợ hộ gia đình so với GDP, chạm mốc 88,2%. Mức này thấp hơn Hàn Quốc nhưng cao hơn Hồng Kông, Malaysia và Indonesia.

Điều khiến giới phân tích lo ngại là Thái Lan là nền kinh tế kém phát triển nhất trong nhóm 12 nước có tỷ lệ nợ cao, song người dân lại vay mượn nhiều hơn phần lớn các quốc gia khác.

Ngân hàng Bangkok cho biết người dân Thái Lan vay nợ là để chi trả chi phí sinh hoạt qua ngày, chứ không phải để mua nhà hay kinh doanh như các nước phát triển. Tình trạng này khiến nền kinh tế Thái Lan bị chi phối bởi nợ tiêu dùng, trở thành mối đe dọa nghiêm trọng đến ổn định tài chính dài hạn.

Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS) cho rằng mức nợ hộ gia đình bền vững chỉ nên ở ngưỡng 80% GDP. Tuy nhiên, Thái Lan đã vượt mốc này từ năm 2012 sau khi chính phủ tung gói kích thích hậu lũ lụt năm 2011. Đỉnh điểm là năm 2021, tỷ lệ nợ hộ gia đình lên tới 94,6% GDP và chỉ giảm nhẹ kể từ đó.

Trong khi đó, theo Cục Thống kê Quốc gia Thái Lan, tính đến tháng 6/2025, mức nợ trung bình của mỗi hộ là 144.871 baht, giảm so với 197.000 baht năm 2023 song vẫn ở mức cao đáng lo ngại.

Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) dự báo tăng trưởng GDP Thái Lan chỉ đạt 2% năm 2025 và 1,6% năm 2026, xếp gần cuối bảng ASEAN. Niềm tin tiêu dùng suy giảm mạnh, các nhà hàng ế ẩm, thị trường nhà mới nguội lạnh nhất trong 20 năm, còn doanh số ô tô chỉ nhích nhẹ sau mức sụt 26% năm 2024.

Không chỉ vậy, ngành du lịch, động lực chính của nền kinh tế Thái Lan, cũng không còn giữ được vai trò như trước COVID-19. Trong 9 tháng đầu 2025, lượng khách quốc tế giảm 7,5% so với cùng kỳ năm trước.

Thách thức còn nặng nề

Garfield, 25 tuổi, nhân viên mở cửa một khách sạn hạng sang ở Bangkok, thẳng thắn nói rằng “không ai ở đây là không mang nợ”. Anh nhận lương 12.000 baht/tháng nhưng đang phải trả 1 triệu baht tiền vay mua căn hộ và 180.000 baht cho xe máy. Tức là gần như toàn bộ thu nhập của anh là dành để trả nợ. Anh chia sẻ rằng mình sống nhờ vào các bữa ăn miễn phí và tiền tip của khách.

Không chỉ tầng lớp lao động, người trung lưu cũng ngập trong nợ. Một chủ nhà hàng người Italia ở Chonburi kể rằng không ai trong khu dân cư mới mua nhà bằng tiền mặt. Hầu hết đều thế chấp hoặc tái vay ngân hàng sau khi chuyển đến.

Tuy nhiên, tầng lớp nông dân mới là nhóm nặng nợ và dễ tổn thương nhất. Họ thường vay từ các tập đoàn nông nghiệp lớn để mua giống, phân bón, rồi tiếp tục vay cho mùa sau.

Dọc các con phố, số điện thoại cho vay được dán chi chít trên cột điện. Các tiệm cầm đồ thậm chí bán cả dụng cụ lao động, xoong nồi hay chày cối.

Ngân hàng Krungsri Auto cung cấp khoản vay nhanh tới 80% giá trị xe cũ, trong khi ngân hàng thương mại siết chặt điều kiện, yêu cầu sổ đỏ cho cả khoản vay sửa nhà. Tại thành phố cảng Sriracha, đất đai đang được bán rẻ do chủ nợ khó khăn nhiều hơn là dùng để thế chấp.

Ông Nonarit Bisonyabut, chuyên gia tại Viện Nghiên cứu Phát triển Thái Lan (TDRI), chia sẻ rằng không ai ở Thái Lan được dạy cách quản lý tiền bạc. Ông ngậm ngùi nói rằng ngay cả giáo viên cũng ngập nợ thì không thể nào dạy học sinh cách sử dụng tiền thông minh. Thêm vào đó, dịch vụ mua trước - trả sau của các sàn thương mại điện tử càng khiến người dân dễ sa vào nợ.

Ông Anutin Charnvirakul, Thủ tướng mới nhậm chức hồi tháng trước của Thái Lan, đã tuyên bố giảm nợ hộ gia đình là ưu tiên hàng đầu. Trong phát biểu nhậm chức, ông cam kết trợ cấp đến 100.000 baht mỗi người cho những người đang mắc nợ và 1 triệu baht cho doanh nghiệp nhỏ và vừa nhằm cải thiện thanh khoản, tăng năng suất.

Giữa bức tranh ảm đạm, ông Nonarit cho rằng Ngân hàng Trung ương Thái Lan đã làm tốt trong việc đánh giá thực chất quy mô nợ, kể cả các khoản vay phi chính thức. Ông tin rằng mục tiêu đưa tỷ lệ nợ xuống 80% GDP trong 5 năm tới là khả thi, dù nhiều hộ gia đình sẽ vẫn chìm trong nợ nần.

Quân Bảo