Chiến lược thực hiện từng phần trong ESG
Chuyển đổi xanh là hành trình tất yếu nhưng chi phí đầu tư cao cùng những sự chưa rõ ràng về ưu đãi đang là rào cản đối với doanh nghiệp.
Để thực hành phát triển bền vững (ESG), các doanh nghiệp Việt Nam đang phải đối mặt với những thách thức lớn. Theo bà Nguyễn Thị Thảo Nhi - Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Thanh Bình Phú Mỹ JSC – chia sẻ tại Hội thảo “ESG và Sản phẩm xanh: Động lực mới cho doanh nghiệp và khu công nghiệp” tại TPHCM thì các doanh nghiệp tiên phong thực hiện xanh hóa đã "nung nấu" ý định này cả chục năm nay, cho thấy đây là một việc làm tất yếu chứ không phải là trào lưu. Tuy nhiên, con đường xanh hóa lại đầy rẫy chông gai về mặt tài chính.
Thách thức chi phí
Bà Thảo Nhi chỉ ra rằng thách thức lớn nhất chính là chi phí tài chính quá cao tại Việt Nam. Bà cho biết lãi suất ngân hàng trong nước cao hơn nhiều đối thủ nước ngoài (ví dụ như Nhật Bản). Điều này tạo ra một nghịch lý lớn về cạnh tranh giá.
Chi phí đầu tư cho hạ tầng xanh cũng là một gánh nặng. Bà Thảo Nhi dẫn chứng câu chuyện về xe tải điện (EV container) được khách hàng châu Âu yêu cầu sử dụng. Ở đó, chi phí mua một chiếc xe tải điện cao gấp bốn lần xe tải chạy xăng nhưng doanh nghiệp không thể tăng phí vận chuyển lên gấp bốn lần. Mặc dù có thể tiết kiệm được một chút chi phí tiền xăng nhưng khách hàng chỉ chấp nhận tăng giá gấp hai lần, tạo ra một nghịch lý lớn trong xanh hóa. Bà cảnh báo, nếu không định hướng được khách hàng mục tiêu và thật kiên trì, doanh nghiệp rất dễ bị "chết" vì chi phí cao trước khi đạt được sự bền vững.
Thách thức không chỉ đến từ chi phí. Theo bà Võ Thị Liên Hương - Giám đốc vùng, SECOIN Group - thì hiện nay, hành lang pháp lý của Việt Nam chưa có bộ khung tiêu chí ESG cụ thể cho doanh nghiệp áp dụng. Mặc dù chính phủ đã đặt mục tiêu Net Zero vào năm 2050, nhưng các chính sách mới đang dừng lại ở tầm vĩ mô. Bà Liên Hương nhấn mạnh rằng doanh nghiệp cần những hướng dẫn cụ thể, ngắn hạn và các chỉ số KPI cho từng lĩnh vực (xây dựng, nông nghiệp, giao thông) để biết mình phải làm gì. Bà Thảo Nhi đồng tình và cho biết, tới thời điểm hiện tại, bà "chưa thấy chính phủ đưa ra ưu đãi hay lợi thế gì" cho các doanh nghiệp đầu tư vào xanh hóa.
Kinh nghiệm từ những người tiên phong
Trước những khó khăn đó, các doanh nghiệp tiên phong đã tự tìm ra những chiến lược riêng để phát triển.
Thứ nhất là triết lý "Sống trước". Ông Nguyễn Văn Ngà - Đồng sáng lập, Phó Giám đốc Mebi Farm - chia sẻ rằng doanh nghiệp nông nghiệp cần ưu tiên lựa chọn những mảng ESG giúp mình sống còn trước. Ví dụ cụ thể là việc lắp đặt điện năng lượng mặt trời áp mái tại nông trại đã giúp Mebi Farm tiết kiệm được hơn 3 tỷ VND tiền điện mỗi năm, đây là lợi ích trực tiếp mà doanh nghiệp có thể thấy được.
Thứ hai là cộng sinh công nghiệp và tiết kiệm tài nguyên. Bà Thảo Nhi cho biết, tại Khu công nghiệp Phú Mỹ 3, công ty đã hỗ trợ nhà đầu tư định nghĩa lại chất thải thành sản phẩm phụ (không còn là chất thải) để họ có thể bán được, qua đó tối ưu hóa chi phí sản xuất.
Ông Edward Tiege - Giám đốc sản xuất của Về Để Đi Distillery - cũng áp dụng nguyên tắc tuần hoàn khi tái chế bã ngũ cốc sau chưng cất thành thức ăn chăn nuôi cho nông dân. Hơn nữa, việc sử dụng các hệ thống lọc và tái chế lượng lớn nước trong quá trình chưng cất cũng giúp giảm đáng kể lượng nước thải ra môi trường.
Thứ ba là khai thác yếu tố xã hội và văn hóa bản địa. Ông Edward Tiege cho rằng, ngoài yếu tố môi trường (E), các doanh nghiệp có thể tạo lợi thế cạnh tranh bằng việc tập trung vào yếu tố xã hội (S) và quản trị (G). Về Để Đi sử dụng nguyên liệu địa phương (như cam Hà Giang, mía đường Nghệ An) và tôn trọng văn hóa người bản xứ, đây là điểm cộng trong báo cáo ESG về mặt xã hội. Ông cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của sự minh bạch trong mọi quy trình sản xuất, đây là yếu tố then chốt trong chữ G (Quản trị) của ESG.
Cuối cùng, chuyên gia Aru David - Giám đốc vùng Mekong, ASSIST - đưa ra khuyến nghị về bốn bước hành động cho các doanh nghiệp Việt Nam muốn bắt đầu hành trình ESG: Biết (hiểu về ESG, bắt đầu từ cam kết cấp lãnh đạo); Lập kế hoạch (chọn tiêu chí quan trọng nhất và đem lại lợi ích tốt nhất cho doanh nghiệp); Thực hành; và Chia sẻ câu chuyện ESG của mình qua báo cáo hoặc website.
Ông khuyên doanh nghiệp không cần thực hiện toàn bộ các tiêu chí mà nên chọn những phần rất quan trọng và phù hợp với lĩnh vực của mình, ví dụ như ưu tiên giảm thiểu hoặc tái tạo nước đối với doanh nghiệp sản xuất rượu.
Bà Liên Hương cũng gợi ý rằng các doanh nghiệp có thể tham chiếu theo Bộ chỉ số doanh nghiệp bền vững (CSI) của VCCI hoặc bộ tiêu chí của Hiệp hội Doanh nghiệp Xanh TPHCM để tự hoàn thiện mình trong lúc chờ đợi các quy định cụ thể từ cấp cao hơn.