Thấy gì từ vụ ngộ độc khiến hàng trăm người nhập viện ở TP HCM?

Vụ việc hơn 235 người nghi ngộ độc thực phẩm sau khi ăn bánh mì tại hệ thống tiệm bánh mỳ cóc ở TP HCM đang làm dấy lên lo ngại về lỗ hổng trong chuỗi giám sát an toàn thực phẩm, từ khâu quản lý nguyên liệu, bảo quản, đến kiểm tra định kỳ tại các cơ sở kinh doanh nhỏ.

Theo báo cáo của Sở Y tế TP HCM, tính đến sáng 10/11, có 235 ca được ghi nhận tại 13 bệnh viện, trong đó 96 người điều trị nội trú và 1 trường hợp nặng do bệnh nền đang được hồi sức tại Bệnh viện Nhân dân Gia Định. Đa số bệnh nhân ăn bánh mì tại Chi nhánh 1 Nguyễn Thái Sơn (phường Hạnh Thông), một số khác tại Chi nhánh 2 Lê Quang Định (phường Bình Lợi Trung) cùng hệ thống.

Cơ quan chức năng đang tiến hành kiểm tra, lấy mẫu và truy xuất nguồn gốc nguyên liệu. Tuy nhiên, vụ việc không chỉ là một “tai nạn thực phẩm” riêng lẻ, mà phản ánh sự chủ quan và bất cập trong quản lý an toàn thực phẩm đô thị, nơi hàng nghìn cơ sở nhỏ hoạt động xen kẽ, thiếu điều kiện bảo quản, giám sát.

Giới chuyên gia nhận định, điểm đáng lo là mô hình chuỗi nhượng quyền nhỏ lẻ, bề ngoài hiện đại nhưng khâu quản lý nguyên liệu, bảo quản thực phẩm lại phó mặc cho từng chi nhánh. Khi quy mô nhân bản nhanh, thiếu kiểm soát định kỳ, chỉ cần một mắt xích vi phạm quy chuẩn nhiệt độ hoặc vệ sinh, hậu quả có thể lan rộng trong vài giờ.

Đáng nói, nhiều vụ việc gần đây cho thấy tình trạng lặp lại những sai phạm cơ bản trong kiểm soát an toàn thực phẩm.

Đơn cử, tháng 3/2023 tại Đà Lạt, vụ ngộ độc bánh mì khiến 48 người nhập viện sau khi ăn sản phẩm từ một tiệm nổi tiếng ở trung tâm thành phố đã làm dấy lên câu hỏi về quy trình lưu mẫu thực phẩm và giám sát định kỳ của cơ quan y tế địa phương. Kết quả điều tra xác định vi khuẩn Salmonella là nguyên nhân, nhưng phần lớn cơ sở không thể cung cấp đủ hồ sơ chứng minh nguồn nguyên liệu và điều kiện bảo quản.

Trước đó, 88 người gồm người dân và khách du lịch cũng phải nhập viên sau khi ăn bánh mỳ tại một cơ sở ở TP Đà Nẵng (năm 2019) cũng bộc lộ lỗ hổng trong khâu giám sát an toàn thực phẩm và quy trình hậu kiểm. Dù các đơn vị này đều có giấy chứng nhận đủ điều kiện an toàn thực phẩm, song việc kiểm tra định kỳ lại mang tính hình thức, chủ yếu dựa trên báo cáo tự kê khai.

Nhìn lại những sự cố ấy, giới chuyên gia pháp lý cho rằng không thiếu luật, mà thiếu trách nhiệm trong thực thi. Khi công tác hậu kiểm chỉ dừng ở việc “điền vào báo cáo” mà không có giám sát thực địa thường xuyên, chỉ cần một mắt xích lỏng lẻo như khâu bảo quản hoặc kiểm tra nguồn gốc nguyên liệu cũng đủ gây ra hậu quả nghiêm trọng.

Trao đổi với Diễn đàn doanh nghiệp, Luật sư Tạ Anh Tuấn – Giám đốc Công ty Luật TNHH Tạ Anh Tuấn cho rằng, vụ việc này không nên dừng ở xử lý hành chính, mà cần truy rõ trách nhiệm hình sự nếu xác định có vi phạm quy định về an toàn thực phẩm gây hậu quả nghiêm trọng.

“Pháp luật hiện hành đã có đủ căn cứ xử lý hình sự theo Điều 317 Bộ luật Hình sự. Tuy nhiên, điều quan trọng hơn là trách nhiệm của chính quyền địa phương và ngành y tế trong khâu kiểm tra, cảnh báo sớm”, Luật sư Tuấn nói.

Theo ông Tuấn, quy định pháp lý đã khá đầy đủ nhưng khâu thực thi và giám sát thường “đuối”, đặc biệt tại các cơ sở vừa và nhỏ, nơi tiêu chuẩn lưu mẫu, bảo quản lạnh, kiểm định nguyên liệu thường bị xem nhẹ. Ông Tuấn đề xuất cần tăng tần suất thanh tra đột xuất, xử lý công khai để răn đe, đồng thời buộc các cơ sở có chuỗi kinh doanh phải minh bạch thông tin truy xuất nguồn gốc, hợp đồng cung ứng và kết quả kiểm nghiệm định kỳ.

“Cần xem đây là bài học cảnh tỉnh toàn ngành. Khi sự cố xảy ra, thiệt hại không chỉ về sức khỏe người dân mà còn làm suy giảm niềm tin vào hệ thống quản lý an toàn thực phẩm đô thị. Nếu không có biện pháp răn đe đủ mạnh và cơ chế kiểm soát liên thông, các vụ việc tương tự sẽ còn tiếp diễn”, Luật sư Tuấn nhấn mạnh.

Nguyễn Giang