Làm rõ cơ chế định giá vốn góp bằng công nghệ

Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ (Dự thảo) đang trình Quốc hội khóa XV tại Kỳ họp thứ 10 đưa ra nhiều điều chỉnh quan trọng liên quan đến góp vốn bằng công nghệ. Đa số đại biểu thống nhất về sự cần thiết phải sửa đổi nhằm thích ứng với các mô hình kinh doanh mới, tối ưu hóa tài sản trí tuệ nội sinh và tạo hành lang pháp lý phù hợp với nền kinh tế số.

Trong số các nội dung được thảo luận, quy định về góp vốn bằng công nghệ là điểm nhận nhiều ý kiến góp ý nhất. Việc Dự thảo chuyển từ cơ chế “Nhà nước sở hữu toàn bộ” sang “giao quyền sở hữu cho tổ chức trực tiếp tạo ra công nghệ” được đánh giá là bước mở quan trọng, tháo gỡ điểm nghẽn lâu nay trong khai thác kết quả nghiên cứu sử dụng ngân sách.

Đại biểu Đặng Thị Bảo Trinh, Đoàn ĐBQH TP Đà Nẵng đồng tình với tinh thần đổi mới mạnh mẽ của dự thảo khi chuyển từ cơ chế “Nhà nước sở hữu toàn bộ” sang “giao quyền sở hữu cho tổ chức tạo ra công nghệ” và nhận định rằng phần lớn kết quả nghiên cứu hiện vẫn “đóng cất trong ngăn tủ”, không được thương mại hóa do vướng mắc về quyền sở hữu.

Khi quyền sở hữu được giao cho những đơn vị trực tiếp tạo ra công nghệ như viện nghiên cứu, trường đại học sẽ tạo động lực mạnh mẽ để họ chủ động chuyển giao, thương mại hóa và góp vốn bằng công nghệ. Tuy nhiên, đại biểu cũng đề nghị Nhà nước cần thiết lập cơ chế hỗ trợ về đăng ký, bảo hộ và tư vấn pháp lý cho các tổ chức được giao quyền sở hữu, bởi hiện nay các viện, trường nhìn chung còn thiếu nguồn lực pháp lý và tài chính để tự mình bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ.

Về quyền góp vốn bằng công nghệ và tự quyết định giá trị công nghệ góp vốn, khoản 2 Điều 8 Dự thảo quy định "Tổ chức, cá nhân là chủ sở hữu hoặc có quyền sử dụng hợp pháp công nghệ được quyền góp vốn bằng công nghệ vào dự án đầu tư hoặc doanh nghiệp; được tự quyết định giá trị công nghệ góp vốn...".

Theo đại biểu Đặng Thị Bảo Trinh, đây là bước mở thể hiện nguyên tắc tự do trong cam kết, tự nguyện trong thỏa thuận, tạo điều kiện thoáng cho các bên linh hoạt trong hoạt động đầu tư, khởi nghiệp, chuyển giao công nghệ. Tuy nhiên, cơ chế tự quyết định giá trị tiềm ẩn rủi ro bị lợi dụng để nâng khống giá trị công nghệ, hình thành vốn không có thực, từ đó phát sinh hành vi chuyển giá hoặc trốn thuế.

Từ nguy cơ tiềm ẩn đó, đại biểu đề nghị cân nhắc điều chỉnh ngưỡng bắt buộc phải thuê tổ chức định giá độc lập đối với các thương vụ góp vốn bằng công nghệ có giá trị từ một mức nhất định trở lên để bảo đảm tính khách quan, đồng thời ngăn ngừa gian lận giá trị. Đồng thời, Luật cũng cần quy định rõ trách nhiệm pháp lý của các chủ thể tham gia định giá, bao gồm tổ chức định giá, chủ thể góp vốn và bên nhận vốn, đi kèm chế tài xử lý tương ứng nếu cố ý vi phạm.

Đồng quan điểm, đại biểu Nguyễn Thị Thu Hà, Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Ninh nhận xét, quy định về góp vốn bằng công nghệ là một trong những điểm mới trong Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ lần này.

Theo đại biểu, đây là một hướng giải quyết vấn đề đóng băng tài sản trí tuệ, thông qua việc góp vốn bằng bí quyết, bằng các giải pháp công nghệ mà người sở hữu đề xuất.

Tuy nhiên, đại biểu nhấn mạnh rằng việc cho phép các bên tự xác định giá trị góp vốn công nghệ có thể dẫn tới rủi ro thổi phồng giá trị, tạo vốn ảo và gây méo mó môi trường đầu tư. Đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo phải làm rõ cơ chế định giá, khuyến khích sử dụng dịch vụ đánh giá độc lập để tránh lạm dụng.

Trong khi đó, đại biểu Nguyễn Văn Huy, Đoàn ĐBQH tỉnh Hưng Yên đánh giá quy định này là “rất rủi ro”, trái với nguyên tắc của Luật Doanh nghiệp và có thể tạo điều kiện cho hành vi thổi giá công nghệ, chuyển giá hoặc trốn thuế. Theo đại biểu, cần sửa đổi theo hướng bắt buộc định giá thông qua thỏa thuận hoặc tổ chức định giá độc lập, thay vì để các bên tự xác định.

Ông cũng chỉ ra sự thiếu rõ ràng về chủ thể đại diện Nhà nước khi chuyển giao công nghệ có sử dụng vốn ngân sách, đặc biệt trong việc xác định chuyển giao quyền sở hữu hay quyền sử dụng, đề nghị cơ quan soạn thảo làm rõ để tránh rủi ro pháp lý và thất thoát tài sản công.

Yến Nhung