Khung pháp lý cho mô hình tập đoàn tài chính

Khung pháp lý này phải đảm bảo an ninh, an toàn thông tin và tạo điều kiện cho việc phát triển các sản phẩm số, đồng thời cho phép các ngân hàng và fintech hợp tác để mở rộng phạm vi tiếp cận khách hàng và tăng cường năng lực cạnh tranh.

Thị trường đi theo xu hướng

Cuối tháng 10/2025, ACB đã gửi phiếu lấy ý kiến cổ đông về việc thành lập công ty con hoạt động trong lĩnh vực bảo hiểm phi nhân thọ. Theo đó, cổ đông ACB đã thông qua thành lập công ty con có vốn điều lệ 500 tỷ VND này. Như vậy, ACB sẽ có các công ty con và liên kết gồm ngân hàng mẹ, công ty quản lý quỹ, công ty cho thuê tài chính, công ty quản lý và khai thác nợ, công ty chứng khoán, công ty bảo hiểm phi nhân thọ. So với những TCTD có quy mô tương đương, ACB có bước chậm hơn trong mở rộng các mảng hoạt động để tạo lập 1 hệ sinh thái tài chính lớn.

Chẳng hạn như MB, ngân hàng này có ngân hàng con MBV, MB Cambodia, MBS, MB Capital, MBAMC, MCredit, MIC, MBAgeas và MB Shinshei và MIC Invest. VPBank tương tự có ngân hàng con GPBank, VPBankS, FeCredit, OPES và 1 loạt đối tác liên kết khác, điển hình Cake by VPBank, LynkiD, Be Group… Hay HDBank cũng có ít nhất 7 thành viên chủ lực trong tập đoàn tài chính HD Finance Group chưa gồm mở rộng hệ sinh thái lớn với Vietjet, Phú Long…, Techcombank cũng có 5 thành viên chủ lực, chưa gồm hệ sinh thái mở rộng Masterise, TCEX…

Nghĩa là, bước tiến của ACB so với các TCTD khác cùng quy mô trong việc thành lập các công ty con để mở rộng hệ sinh thái, là khá chậm, song lại đang cho thấy rằng trong xu hướng thị trường chung, “ai rồi cũng phải khác”. Trong cuộc đua để lớn mạnh và phục vụ toàn trình trải nghiệm các dịch vụ online - offline tài chính đến mọi nhu cầu khác của người dùng, các ngân hàng đã và đang hướng đến mô hình tập đoàn tài chính như một xu hướng tất yếu.

Ông Quản Trọng Thành - Giám đốc Phân tích chứng khoán Maybank khẳng định, Việt Nam không phải là nước đầu tiên đi theo xu hướng này, song nhu cầu thị trường, nhu cầu của nhà đầu tư, của người gửi tiền và sử dụng dịch vụ tất yếu đã thúc đẩy các ngân hàng phải cung cấp thêm các dịch vụ khác. Theo đó, hệ sinh thái gồm ngân hàng, bảo hiểm, chứng khoán, quản lý quỹ và sắp tới còn hướng đến cả tài sản số.

Nhiều chuyên gia thậm chí cho rằng các tập đoàn tài chính tương lai sẽ lấn sân sang cả các dịch vụ tài chính, giao dịch hàng hóa theo chủ trương, chính sách mà Nhà nước đã và đang đặt ra như phát triển thị trường tín chỉ carbon với sàn giao dịch tín chỉ carbon, sàn giao dịch hàng hóa và phái sinh hàng hóa, sàn giao dịch tài chính xanh, sàn giao dịch vàng, thậm chí là sàn giao dịch văn hóa nghệ thuật…

Hai điều kiện quan trọng cho xu hướng mở rộng có tính tất yếu của các tập đoàn tài chính là: Thứ nhất, nhu cầu có thực của người dùng, với dịch vụ tài chính cao cấp sẽ dịch chuyển và nâng tầm ở quản lý gia sản bao gồm đáp ứng các nhu cầu đầu tư và tối ưu hóa hiệu suất sinh lợi của tài sản ủy thác quản lý, đầu tư hoặc trực tiếp đầu tư. Thứ hai, trung tâm tài chính đang sắp đi vào vận hành với các cơ chế đặc thù và sự mở rộng dần các sàn giao dịch của Sở giao dịch hàng hóa tại đây. Các tập đoàn tài chính với lõi ngân hàng cung cấp vốn và thanh toán sẽ không chỉ dừng lại ở đó mà sẽ “nhúng” nhiều dịch vụ sẵn có với các thành viên mới.

Chú trọng gì trong khung pháp lý?

Theo TS Nguyễn Tú Anh - Giám đốc Nghiên cứu chính sách Trường Đại học VinUni, đến nay, chúng ta vẫn chưa có luật về ngân hàng đầu tư. Chính điều này tạo ra khoảng trống pháp luật, gây rủi ro cho các ngân hàng, thậm chí rủi ro cho cả nền kinh tế vi mô. Việc có những hành lang pháp lý để thành lập các ngân hàng đầu tư là rất cần thiết.

Tuy nhiên, theo TS Nguyễn Hoàng Hiệp, Chủ tịch Hội đồng Khoa học Viện Nghiên cứu Tin học và Kinh tế ưng dụng, để quản lý hệ thống ngân hàng và các TCTD, hiện chúng ta đã có khung pháp lý rất cơ bản và vừa được Quốc hội sửa đổi, bổ sung mới nhất là Luật các TCTD sửa đổi 2025. Với các công ty chứng khoán, có Luật Chứng khoán sửa đổi 2024. Với công ty kinh doanh bảo hiểm, có Luật kinh doanh bảo hiểm 2022… Ngoài ra, còn có các luật liên quan như Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư… Đối với mỗi loại hình, đã có luật chuyên ngành trong lĩnh vực pháp luật kinh tế quy định. Trong khi đó, ngân hàng đầu tư là một loại hình trung gian khác với ngân hàng thương mại, song lại không đủ để bao hàm mô hình tập đoàn tài chính đầu tư. Do đó, nếu xây dựng một luật riêng cho loại hình này, rất cần sự xem xét cân nhắc để tránh trở thanh “luật ngách”.

Ngoài ra, ông Hiệp cũng cho rằng hiện Nhà nước đang tiếp tục kiến tạo môi trường kinh doanh tạo thuận lợi tối đa cho khu vực tư nhân và cắt giảm tối đa các thủ tục hành chính. Do đó, bên cạnh việc xem xét xây dựng chính sách pháp luật phù hợp, không quá chậm chân so với thực tiễn kinh doanh hiện tại và xu hướng tương lai, còn phải chú trọng tối đa yếu tố về giám sát mô hình tập đoàn tài chính.

“Việc xây dựng khung pháp lý cần hướng đến nâng cao năng lực quản lý; thanh, kiểm tra, giám sát của các cơ quan thanh tra đối với từng loại hình kinh doanh như ngân hàng, bảo hiểm, chứng khoán… lẫn khả năng kết hợp thanh tra liên ngành, tránh các trường hợp vi phạm, phát triển hệ thống sân sau như đã từng xảy ra; chế tài và trách nhiệm của thanh, kiểm tra, giám sát, thay vì đặt ra các rào cản xu hướng phát triển của thị trường”, ông Hiệp nhấn mạnh.

Lê Mỹ