Nghề “ khai thông” cho thị trường khoa học và công nghệ
Đội ngũ môi giới công nghệ được kỳ vọng là nhân tố cốt lõi để đưa hàng hóa khoa học đến với doanh nghiệp, giải quyết một bài toán khó trên thị trường hiện nay.
Thị trường khoa học và công nghệ (KH&CN) luôn được xác định là một trong những yếu tố vô cùng quan trọng để thúc đẩy sự phát triển kinh tế xã hội cũng như đổi mới sáng tạo (ĐMST). Tuy nhiên, thị trường này tại Việt Nam hiện tại đang còn nhiều hạn chế và có quy mô nhỏ. Theo nhận định từ ông Nguyễn Việt An – Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ Đổi mới sáng tạo, Cục Đổi mới sáng tạo, Bộ Khoa học và Công nghệ - thị trường KH&CN Việt Nam là một thị trường đặc biệt, chưa phát triển mạnh mẽ do thiếu cả nguồn cung và nguồn cầu.
Thực tế cho thấy, nguồn cung công nghệ của Việt Nam còn khá khiêm tốn, chỉ với khoảng 1.000 sáng chế được đăng ký mỗi năm. Về phía cầu, nhiều doanh nghiệp lại không biết chính xác mình cần mua một loại máy móc cụ thể hay một bằng sáng chế nào để tối ưu hóa sản xuất.
Lý giải cho điểm nghẽn này, ông An cho rằng công nghệ là một loại hàng hóa rất đặc biệt. Khác với hàng hóa tiêu dùng đã được giải quyết bởi các sàn thương mại điện tử hoặc thị trường truyền thống, người mua và người bán công nghệ không thể gặp nhau một cách đơn thuần như vậy.
Chính vì tính đặc thù này, yếu tố chủ thể tham gia vào quá trình giao dịch – những người tư vấn, môi giới trung gian, hay còn gọi là broker – trở nên đặc biệt quan trọng để kết nối hai đầu cung và cầu.
Để khai thông thị trường và biến công nghệ trở thành một động lực tăng trưởng thực sự, Bộ Khoa học và Công nghệ đang đặt kỳ vọng vào việc phát triển đội ngũ broker chuyên nghiệp. Mục tiêu lớn là định hướng và hướng tới để broker có thể trở thành một nghề chính thức, được bảo vệ bằng hành lang quy phạm pháp luật.
Bộ KH&CN và nói riêng là Cục Đổi mới Sáng tạo đã có kế hoạch cụ thể nhằm thúc đẩy việc này. Trước hết, để thị trường phát triển, cần phải hình thành được đội ngũ broker được đào tạo bài bản với chuẩn quốc tế. Các chương trình đào tạo này sẽ sớm được triển khai. Trước đây, Việt Nam cũng đã từng có các chương trình đào tạo như LIF (với sự hỗ trợ của Anh Quốc) để đào tạo các chuyên gia thương mại hóa các sản phẩm nghiên cứu.
Song song với đào tạo, cơ sở hạ tầng vật chất và số cũng đang được xây dựng. Bộ KH&CN đang đặt mục tiêu hình thành 100 Trung tâm Đổi mới Sáng tạo (ĐMST) trên cả nước. Các trung tâm này, ví dụ như Sài Gòn Innovation Hub tại TP Hồ Chí Minh, sẽ là địa chỉ lưu trữ dữ liệu về công nghệ, các chuyên gia, và là nơi các broker có thể làm việc. Tại đây, broker sẽ hỗ trợ cụ thể hóa nhu cầu của doanh nghiệp, gợi ý nơi cung cấp hàng hóa với chi phí và nguồn gốc rõ ràng, thậm chí đưa doanh nghiệp đi quan sát thực tế quy trình hoạt động của công nghệ đó.
Về mặt số hóa, Sàn Giao dịch Công nghệ Quốc gia đang được xây dựng và công khai tại địa chỉ techfestvietnam.vn. Nhiệm vụ của sàn này là đưa ra danh sách các công nghệ, máy móc thiết bị, sáng chế, cũng như danh sách chuyên gia và nhà môi giới. Ngoài ra, cơ quan quản lý cũng khuyến khích các sàn tư nhân phát triển để giải quyết các câu chuyện cụ thể của khối tư nhân.
Điểm mấu chốt tạo động lực lớn nhất cho sự phát triển của nghề broker chính là cơ chế tài chính. Trong quá trình sửa đổi Luật Chuyển giao Công nghệ (dự kiến Quốc hội thông qua vào tháng 12 này), đội ngũ trung gian được quy định tương đối rõ. Đặc biệt, cơ quan quản lý đang dự kiến dành khoảng 30% giá trị giao dịch cho đội ngũ trung gian khi môi giới thành công một giao dịch công nghệ hoặc máy móc. Đây là một mức hoa hồng rất cao, nhằm đảm bảo môi giới công nghệ trở thành một nghề hấp dẫn, được pháp luật bảo vệ, và giải quyết những điểm nghẽn thị trường.
Để đội ngũ broker có đủ "hàng hóa" để làm việc, Bộ KH&CN cũng đang hướng tới giải pháp đưa các công nghệ, máy móc thiết bị và bằng sáng chế (Patents) không chỉ ở Việt Nam mà cả ở nước ngoài về để ứng dụng cho sản xuất kinh doanh trong nước. Khi lượng hàng hóa đủ lớn, broker mới có không gian để triển khai nghiệp vụ của mình.
Trả lời phóng viên Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp, ông An cho biết, với những động thái quyết liệt về mặt chính sách, hạ tầng và hành lang pháp lý, cùng với mức hoa hồng hấp dẫn, Bộ KH&CN hy vọng có thể hình thành được từ 100 đến 200 broker ở cả nước, từ đó thúc đẩy thị trường công nghệ Việt Nam đạt được quy mô xứng tầm, đưa các doanh nghiệp Việt Nam "lên đời" về năng suất và chất lượng.
“Việc phát triển đội ngũ broker chính là việc hình thành những ‘người phiên dịch’ chuyên nghiệp, giúp doanh nghiệp tháo gỡ rào cản kỹ thuật và bước vào kỷ nguyên ứng dụng công nghệ hiệu quả hơn”, ông An nói.