Đưa bầu trời trở thành động lực sáng tạo và tăng trưởng mới
Phát triển kinh tế tầm thấp, “mở cửa” bầu trời tạo ra vùng sáng tạo và tăng trưởng mới cho nền kinh tế.
Đây cũng là một trong những nội dung được đề cập trong dự thảo Luật Hàng không dân dụng Việt Nam (sửa đổi) và đang được thảo luận tại kỳ họp Quốc hội thứ X. Trước đó, Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị đã định hướng: công nghệ vũ trụ và máy bay không người lái (UAV) là ngành công nghệ chiến lược.
Sự bùng nổ của công nghệ hàng không, vũ trụ và UAV đã hình thành mô hình kinh tế mới - kinh tế tầm thấp. Xu hướng phát triển mới này, theo bà Nguyễn Thị Hải Hằng - Giám đốc Học viện Hàng không Việt Nam, không đơn thuần chỉ là về phương tiện bay mà là sự dịch chuyển chiến lược nhằm mở ra không phận thấp. Đây là không gian kinh doanh mới, tận dụng tầng không khí thấp vốn chưa được khai thác hiệu quả để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế thông qua đổi mới công nghệ.
Việt Nam đang hội tụ đầy đủ lợi thế để trở thành trung tâm kinh tế tầm thấp. Ông Trần Anh Tuấn - CEO công ty Saolatek nhận định: lợi thế của Việt Nam đến từ vị trí địa lý và chính trị ổn định, tiềm năng làm chủ công nghệ lõi (phần mềm, AI và hệ thống UTM), năng lực sản xuất phần cứng và hệ sinh thái các ngành công nghiệp phụ trợ đã hoàn thiện.
Trong công nghệ tầm thấp, theo đánh giá của các chuyên gia, UAV đang trở thành một trong những lĩnh vực có tiềm năng ứng dụng rộng rãi nhất trên nhiều lĩnh vực như nông nghiệp thông minh, giám sát môi trường, quản lý tài nguyên, logistic, tìm kiếm cứu nạn, cứu hộ, quốc phòng an ninh, giao thông, truyền thông giải trí… Đặc biệt là các giải pháp công nghệ xanh, phát triển bền vững.
Trao đổi với báo chí, PGS TS Hán Trọng Thanh - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Công nghệ không gian và dưới nước (ĐH Bách khoa Hà Nội) cho biết: ứng dụng phổ biến hiện nay của UAV là trong nông nghiệp. Nhiều doanh nghiệp chuyên canh cánh đồng lớn đã nhanh chóng đưa UAV vào sản xuất nông nghiệp, hỗ trợ nhiều khâu trong quy trình canh tác, giúp giảm công sức của nhà nông, tiết kiệm chi phí và nâng cao năng suất.
Báo cáo của Grand View Research và TS2 Space nhận định, giá trị thị trường của UAV toàn cầu dự báo sẽ vượt con số 163 tỷ USD vào năm 2030, với tốc độ tăng trưởng hằng năm hơn 14%. Trong đó, UAV phục vụ nông nghiệp có thể tăng trưởng gấp 4 lần vào năm 2029, đạt khoảng 8,03 tỷ USD… Tại Việt Nam, tiềm năng của kinh tế tầm thấp được đánh giá có thể đạt 10 tỷ USD.
Mặc dù có nhiều tiềm năng và lợi thế song, phát triển UAV cũng gặp không ít khó khăn. Trước hết, về mặt thể chế.
Trên diễn đàn Quốc hội, tại phiên thảo luận dự thảo Luật Hàng không dân dụng Việt Nam (sửa đổi), đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân (đoàn TP Hồ Chí Minh) cho biết: lĩnh vực này chưa có khung pháp lý rõ ràng, thống nhất, khiến các doanh nghiệp và viện nghiên cứu phải “vừa làm vừa dò đường”. Đồng thời, dự thảo Luật cần bổ sung luật hoá khái niệm chung về phương tiện bay không người lái, hệ thống phương tiện bay không người lái. Trên cơ sở đó, phân định rõ phạm vi quản lý, cấp phép, đăng kiểm và trách nhiệm khai thác, tạo cơ sở để ban hành các tiêu chuẩn kỹ thuật.
Từ góc độ thực tế, các chuyên gia đề cập 2 vướng mắc chính. Thứ nhất, kinh phí đầu tư thiết bị còn cao, vượt quá khả năng tài chính của một bộ phận nông dân. Thứ hai, thiếu nguồn nhân lực để vận hành UAV đảm bảo an toàn. Chưa kể, do thiếu kết nối nên nhiều dự án UAV từ các cơ sở đào tạo chưa được thương mại hóa.
Để thúc đẩy sự phát triển của kinh tế tầm thấp, CEO công ty Saolatek Trần Anh Tuấn đề xuất cần sớm xây dựng hành lang pháp lý, đầu tư phát triển các trung tâm R&D, đào tạo và phát triển nhân lực chất lượng cao, xây dựng hệ sinh thái kết nối toàn diện và hợp tác quốc tế. Một số đề xuất chính sách khác của chuyên gia kinh tế cho rằng, các cơ quan chức năng nghiên cứu xây dựng khung chính sách thử nghiệm (sandbox), phát triển hạ tầng quản lý, đẩy mạnh nghiên cứu, thương mại hoá UAV, tạo nền tảng để kết nối các nguồn lực, chia sẻ tri thức và thúc đẩy ứng dụng.