Ngưỡng thuế 200 triệu đồng: Hộ kinh doanh nhỏ bị đẩy vào thế khó

Dự án Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi) trình Quốc hội lần này điều chỉnh toàn diện, thay thế toàn bộ 35 điều của luật hiện hành. Một nội dung được chú ý nhiều nhất là ngưỡng doanh thu 200 triệu đồng/năm, mốc xác định hộ và cá nhân kinh doanh bước vào diện phải nộp thuế thu nhập cá nhân và không còn thuộc diện miễn VAT khi cơ chế thu khoán kết thúc, chuyển sang tự kê khai, tự nộp thuế từ ngày 1/1/2026.

Ngay khi được nêu ra, con số 200 triệu đồng nhanh chóng tạo ra nhiều ý kiến trái chiều. Nhiều đại biểu Quốc hội cho rằng mức doanh thu này không theo kịp mặt bằng chi phí thực tế. Giá nguyên liệu, mặt bằng, vận chuyển, nhân công… đều tăng mạnh trong nhiều năm, trong khi biên lợi nhuận của các hộ kinh doanh nhỏ lại ngày càng mỏng. Một cửa hàng đồ ăn sáng, quán tạp hóa hay dịch vụ cá thể có thể đạt doanh thu trên 200 triệu đồng/năm nhưng thu nhập ròng chỉ còn mức tối thiểu sau khi trừ chi phí.

Điểm mấu chốt nằm ở sự chênh lệch rất lớn giữa doanh thu danh nghĩa và thu nhập thực tế. Nếu chính sách chỉ dựa vào doanh thu mà không xét đến đặc thù từng ngành nghề, rất dễ xảy ra trường hợp người thu nhập thấp bị đẩy vào diện chịu thuế, còn ngành nghề lợi nhuận cao lại hưởng lợi vô hình.

Từ những băn khoăn tại nghị trường, vấn đề được đặt ra là: liệu ngưỡng 200 triệu đồng đã đủ phản ánh sức chịu thuế của hộ kinh doanh trong bối cảnh hiện nay hay chưa?

Trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp, Luật sư Lê Thị Nhung – Giám đốc Công ty Luật L&A Legal Experts cho rằng, khi xem xét ngưỡng 200 triệu đồng, yếu tố quan trọng nhất là đánh giá khả năng tạo thu nhập chứ không chỉ dừng lại ở doanh thu.

Luật sư cho biết, doanh thu và thu nhập là hai khái niệm hoàn toàn khác nhau, đặc biệt trong nhóm kinh doanh nhỏ lẻ, nơi chi phí chiếm tỷ trọng lớn và biến động mạnh.

“Doanh thu trên 200 triệu đồng không có nghĩa người bán có thu nhập cao. Rất nhiều trường hợp chi phí đội lên khiến lợi nhuận gần như chạm đáy”, bà Nhung nói. Ở các mô hình như quán ăn, hàng nước, tạp hóa, dịch vụ nhỏ lẻ…, chi phí mặt bằng, nguyên liệu, điện nước và nhân công đã tăng đáng kể, khiến phần còn lại của người kinh doanh không tương xứng với doanh thu.

Theo Luật sư Nhung, việc sử dụng doanh thu để xác định nghĩa vụ thuế là giải pháp kỹ thuật trong bối cảnh đa số hộ kinh doanh chưa thể lập sổ sách đầy đủ. Tuy nhiên, ngưỡng doanh thu thấp sẽ dẫn đến tình huống cùng doanh thu như nhau nhưng ngành có chi phí cao lại chịu áp lực lớn hơn rất nhiều so với ngành ít chi phí.

Bà đưa ví dụ: Một quán ăn nhỏ doanh thu 230 - 250 triệu đồng/năm nhưng chi phí nguyên liệu và mặt bằng chiếm phần lớn, lợi nhuận thực tế rất thấp. Trong khi đó, một số ngành dịch vụ cá thể doanh thu thấp hơn nhưng chi phí gần như không đáng kể, nên mức thu nhập lại cao hơn nhiều.

“Áp cùng một ngưỡng doanh thu cho mọi ngành nghề sẽ không phản ánh đúng bản chất thu nhập, từ đó khó đảm bảo công bằng thuế”, bà nhấn mạnh.

Luật sư Nhung cũng cảnh báo rằng khi chuyển sang cơ chế tự kê khai, tự nộp thuế từ năm 2026, nếu ngưỡng doanh thu đặt quá thấp so với thực tế, sẽ dễ hình thành tâm lý né ngưỡng, chia nhỏ hoạt động hoặc kê khai không đầy đủ, ảnh hưởng trực tiếp đến mục tiêu minh bạch hóa quản lý thuế.

Về hướng điều chỉnh, Luật sư Nhung cho rằng cơ quan soạn thảo cần đánh giá lại chi phí đặc thù của từng nhóm ngành, xác định một ngưỡng doanh thu phù hợp hơn với thực tế thu nhập và thiết lập cơ chế rà soát, điều chỉnh định kỳ thay vì giữ ngưỡng cố định trong nhiều năm.

“Chính sách thuế muốn công bằng phải bám sát thu nhập thực tế của người kinh doanh, chứ không thể dừng lại ở một con số doanh thu. Nếu ngưỡng chịu thuế không tương xứng với thực tế, nhóm hộ kinh doanh nhỏ, vốn dễ tổn thương nhất sẽ chịu tác động mạnh nhất”, Luật sư Nhung chia sẻ.

Nguyễn Giang