Triển khai nghiệp vụ bán khống và thực hiện giao dịch T0 dự kiến vào 2026
Bộ Tài chính đang từng bước triển khai cơ chế bán khống và thực hiện giao dịch trong ngày (T0), áp dụng trên thị trường chứng khoán Việt Nam (TTCK) từ năm 2026...
Hiện Bộ Tài chính đã ban hành kế hoạch triển khai Quyết định 2014/QĐ-TTg của Thủ tướng về phê duyệt Đề án nâng hạng TTCK Việt Nam. Một nội dung đáng chú ý là nghiên cứu cơ chế vay, cho vay chứng khoán và bán khống có kiểm soát thông qua giao dịch chờ về và giao dịch trong ngày (T0), dự kiến hoàn thành trong giai đoạn 2026-2028.
Theo kế hoạch, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (SSC) sẽ phối hợp với Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSD) cùng các sở giao dịch để thực hiện nghiên cứu, đề xuất quy định cụ thể và lộ trình triển khai.
\Bán khống (short selling) là hoạt động nhà đầu tư bán ra cổ phiếu mà họ chưa sở hữu tại thời điểm giao dịch, thông qua việc mượn cổ phiếu từ công ty chứng khoán, nhằm bán khi giá cao và mua lại khi giá giảm để hưởng chênh lệch.
Tại TTCK Việt Nam, bán khống chỉ được phép thực hiện hợp pháp trên thị trường phái sinh thông qua giao dịch hai chiều, chẳng hạn bán hợp đồng tương lai chỉ số VN30 khi nhà đầu tư dự đoán thị trường giảm. Còn tại TTCK cơ sở, Việt Nam chưa cho phép giao dịch bán khống. Dù vậy, trên thực tế có một số nhà đầu tư thực hiện các giao dịch “bán nhờ trên tài khoản người khác”, song hình thức này tiềm ẩn nhiều nguy cơ rủi ro…
Nhận định về nghiệp vụ bán khống mà Bộ Tài chính đang chuẩn bị triển khai, các chuyên gia chứng khoán cho rằng, điều này đánh dấu sự trưởng thành TTCK Việt Nam. Nghiệp vụ bán khống không chỉ đơn thuần là một công cụ giao dịch, mà còn là cơ chế giúp thị trường tự điều chỉnh và phản ánh giá trị thực chất của doanh nghiệp
Đại diện chứng khoán MBS cho rằng, khi một cổ phiếu bị định giá quá cao, hoạt động bán khống sẽ tạo ra áp lực bán cần thiết, giúp giá quay về gần giá trị nội tại, qua đó hạn chế nguy cơ hình thành bong bóng đầu cơ. Đồng thời nghiệp vụ này góp phần tăng khối lượng giao dịch, khiến giao dịch cổ phiếu hấp dẫn nhà đầu tư tổ chức và quỹ nước ngoài. Đây là những đối tượng đặc biệt hỗ trợ cho hoạt động của thị trường…
Bên cạnh đó, bán khống cũng mang lại một công cụ phòng ngừa rủi ro hữu hiệu cho nhà đầu tư, giúp bảo vệ danh mục của nhà đầu tư khi thị trường biến động mạnh...
Để quản lý hiệu quả nghiệp vụ bán khống và hạn chế thao túng giá cổ phiếu, theo các chuyên gia, với TTCK Việt Nam hiện nay cần phải xây dựng một cơ chế kiểm soát chặt chẽ, minh bạch và đồng bộ. Trước hết, nên xây dựng danh mục cổ phiếu đủ điều kiện bán khống, ưu tiên các mã có thanh khoản cao, vốn hóa lớn, tỷ lệ free-float cao.., nhằm giảm rủi ro thao túng ở nhóm cổ phiếu nhỏ. Bên cạnh đó, cần có quy định rõ về tỷ lệ ký quỹ, giới hạn vay mượn và thời hạn hoàn trả chứng khoán, tránh tình trạng sử dụng đòn bẩy lớn...
Cùng với đó, khi nghiệp vụ bán khống được triển khai, hệ thống giám sát giao dịch của các cơ quan quản lý cần được nâng cấp theo thời gian giúp phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường. Như vậy, nếu được triển khai từ năm 2026, nghiệp vụ bán khống sẽ trở thành công cụ hữu ích, nâng cao tính hiệu quả của thị trường và đưa TTCK Việt Nam tiến gần hơn tới chuẩn mực quốc tế.
Thực tế cho thấy, ở các nước có TTCK phát triển đã áp dụng thành công nhiều công cụ giao dịch hiện đại. Ví dụ, thị trường chứng khoán Hàn Quốc cũng đã cho phép nhà đầu tư sử dụng bán khống để tăng tính linh hoạt cho thị trường. Tại Hàn Quốc, hệ thống công nghệ mới EXTURE được ra mắt năm 2009 đã giúp khối lượng giao dịch tăng gấp 3 lần, điều này minh chứng cho việc áp dụng công nghệ mới và đưa nghiệp vụ bán khống vào triển khai...
Ngoài nghiệp vụ bán khống, được biết, Bộ Tài chính đặt mục tiêu đến năm 2030 sẽ tháo gỡ rào cản về ký quỹ trước khi giao dịch (non pre-funding), minh bạch thông tin về giới hạn sở hữu nước ngoài (room ngoại), và triển khai cơ chế tài khoản giao dịch tổng (OTA).
Về lâu dài, TTCK Việt Nam được yêu cầu nghiên cứu tăng tỷ lệ sở hữu nước ngoài, áp dụng cơ chế đối tác bù trừ trung tâm (CCP), hiện đại hóa hạ tầng giao dịch, đa dạng hóa sản phẩm và chỉ số, bảo đảm an toàn cho hệ thống tài chính.
Cho đến thời điểm này, hơn một tháng sau quyết định nâng hạng TTCK Việt Nam từ thị trường cận biên lên mới nổi thứ cấp, FTSE Russell vừa cung cấp thông tin chi tiết hơn về quá trình nâng hạng.
Theo FTSE Russell, quyết định sẽ có hiệu lực từ tháng 9/2026. Tuy nhiên, tổ chức này thực hiện thêm một đợt đánh giá vào tháng 3/2026 để xác định Việt Nam đã đạt đủ tiến bộ trong việc cải thiện khả năng tiếp cận của nhà đầu tư nước ngoài thông qua các công ty môi giới toàn cầu hay chưa.
Đây không phải điều kiện bắt buộc, nhưng Ban quản trị chỉ số FTSE Russell (IGB) cho rằng việc cải thiện khả năng tiếp cận thị trường của nhóm nhà đầu tư này là yếu tố cần thiết, hỗ trợ việc mô phỏng chỉ số. Các cổ phiếu Việt Nam sẽ rời rổ chỉ số FTSE Frontier Index và được đưa vào rổ FTSE Global Equity Index Series (GEIS) sau đợt đánh giá tháng 9/2026. Quá trình đưa cổ phiếu vào rổ GEIS dự kiến thực hiện nhiều đợt.
Theo FTSE Russell, Việt Nam ước tính chiếm tỷ trọng 0,04% trong rổ FTSE Global All Cap, 0,02% trong rổ FTSE All-World, 0,34% trong rổ FTSE Emerging All Cap và 0,22% trong rổ FTSE Emerging Index.FTSE Russell liệt kê 28 cổ phiếu Việt Nam đáp ứng đủ tiêu chí để vào rổ FTSE Global All Cap Index dựa trên dữ liệu tính đến cuối năm ngoái. Trong số này có bốn cổ phiếu được xếp loại "lớn" gồm HPG, VCB, VIC và VHM. 3 cổ phiếu được xếp loại "vừa" là MSN, SAB và VNM. Danh sách cuối cùng sẽ được FTSE Russell công bố trong kỳ đánh giá bán niên tháng 9/2026...