Siết thuế thương mại điện tử bằng hành lang pháp lý hoàn thiện
Trong bối cảnh thương mại điện tử tiếp tục mở rộng cả về quy mô và mức độ phức tạp, việc hoàn thiện luật và siết chặt quản lý thuế là yêu cầu cấp thiết.
Hoạt động thương mại điện tử (TMĐT) tại Việt Nam đang bước vào giai đoạn phát triển mạnh mẽ chưa từng có, tạo ra những mô hình kinh doanh hoàn toàn mới và tối ưu hơn rất nhiều so với phương thức truyền thống. Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng vượt bậc này đang tạo sức ép lớn lên công tác quản lý thuế.
Ông Hoàng Duy Chính, Phó trưởng Ban Tài chính - Kế toán, Tổng Công ty cổ phần Bưu chính Viettel (Viettel Post) nhận định, việc tuân thủ nghĩa vụ thuế trong TMĐT hiện nay vẫn gặp nhiều trở ngại. Nhiều người bán nhỏ còn thiếu hiểu biết về ngưỡng doanh thu tính thuế, loại thuế phải nộp và quy trình kê khai; họ không có ý định trốn tránh nhưng lại chưa được hướng dẫn bằng ngôn ngữ đơn giản, dễ hiểu. Thủ tục kê khai điện tử vẫn khá phức tạp, khiến người bán lo sợ sai sót, sợ bị xử phạt và dẫn đến tâm lý né tránh. Việc chưa có cơ chế “tự sửa sai lần đầu” cũng làm các vi phạm nhỏ có thể bị xử lý hành chính sau thời gian dài, làm giảm động lực tự giác – yếu tố then chốt của quản lý thuế hiện đại.
Ông Chính cũng nêu rõ đặc thù đa nền tảng và xuyên biên giới của TMĐT khiến việc xác định địa điểm kinh doanh, đối tượng và doanh thu chịu thuế trở nên khó khăn. Trong khi đó, các sàn TMĐT và đơn vị giao hàng lại nắm giữ dữ liệu thực tế rất quan trọng như quy mô giao dịch, tần suất bán hàng, doanh thu và thông tin người bán – khách hàng. Nếu được khai thác đúng cách, nguồn dữ liệu này có thể trở thành cầu nối hiệu quả giữa doanh nghiệp, cơ quan thuế và cơ quan quản lý, góp phần minh bạch hóa hoạt động TMĐT.
“Để thúc đẩy tinh thần tự giác nộp thuế, cần chuyển cách tiếp cận từ “quản lý” sang “đồng hành”. Người bán online, các sàn TMĐT và đơn vị giao hàng không chỉ là đối tượng giám sát mà phải được xem là những đối tác trong quá trình thực hiện nghĩa vụ thuế, cùng chung mục tiêu tạo lập môi trường kinh doanh minh bạch, bền vững”, đại diện này nhấn mạnh.
Cũng quan tâm đến việc thu thuế trong thương mại điện tử, đặc biệt là thương mại điện tử xuyên biên giới, PGS, TS Trần Ngọc Mai, Khoa Kinh doanh Quốc tế, Học viện Ngân hàng cho rằng, TMĐT xuyên biên giới đang là thách thức lớn nhất hiện nay khi hàng triệu giao dịch nhỏ lẻ diễn ra hằng ngày qua các nền tảng quốc tế và trung gian thanh toán. Dù vậy, Việt Nam đã đi những bước đầu đúng hướng với việc vận hành Cổng thông tin điện tử cho nhà cung cấp nước ngoài (e-Tax Portal) và gần đây là Nghị định 117/2025/NĐ-CP.
Góp ý đối với Luật Thương mại điện tử, theo chuyên gia, vấn đề không nằm ở khung pháp lý, mà ở cơ chế phối hợp và chia sẻ dữ liệu giữa ba chủ thể cơ quan thuế – nền tảng TMĐT – tổ chức trung gian thanh toán. Một mô hình khả thi có thể áp dụng là “3 tầng dữ liệu – 2 cơ chế thu”.
Cụ thể, tầng dữ liệu gồm: (1) báo cáo định kỳ từ nền tảng TMĐT về doanh thu, số lượng giao dịch và mã số thuế người bán; (2) báo cáo tổng hợp dòng tiền từ tổ chức trung gian thanh toán (không chia sẻ thông tin cá nhân chi tiết để bảo mật dữ liệu); và (3) đối soát tự động qua API giữa các cơ quan quản lý.
Về cơ chế thu, áp dụng khấu trừ tại nguồn với người bán trong nước và cơ chế tự khai – tự nộp qua e-Tax Portal đối với nhà cung cấp nước ngoài. Trường hợp không tuân thủ, ngân hàng có thể tạm khấu trừ hoặc phong tỏa khoản thanh toán theo Nghị định 126/2020/NĐ-CP.
Theo PGS, TS Trần Ngọc Mai, quan trọng nhất, toàn bộ hệ thống phải vận hành theo nguyên tắc “API-first”, nghĩa là dữ liệu được chia sẻ tự động, không tạo gánh nặng tuân thủ cho doanh nghiệp. Đồng thời, cần có ngưỡng miễn báo cáo cho người bán siêu nhỏ và tuân thủ Nghị định 13/2023/NĐ-CP về bảo vệ dữ liệu cá nhân. Khi đó, mục tiêu “thu đúng – thu đủ – thu thông minh” mới có thể đạt được mà vẫn bảo đảm dòng chảy thương mại số năng động, minh bạch và bền vững.
Được biết, theo kế hoạch, Luật TMĐT và Luật Quản lý thuế sửa đổi sẽ được ban hành cùng thời điểm, tạo khuôn khổ pháp lý thống nhất cho quản lý TMĐT. Các chủ thể kinh doanh trên môi trường số sẽ phải thực hiện đầy đủ nghĩa vụ gồm đăng ký, định danh theo căn cước công dân, khai báo số điện thoại, địa chỉ, tài khoản ngân hàng; các đơn vị thanh toán và đơn vị vận chuyển có trách nhiệm cung cấp dữ liệu cho cơ quan quản lý nhà nước. Các hành vi không kê khai, kê khai sai, kê khai thiếu hoặc chậm nộp thuế sẽ bị áp dụng chế tài mạnh hơn.