Nhật Bản tung gói kích thích mới, nền kinh tế sẽ ra sao?
Chính phủ của tân Thủ tướng Nhật Bản Sanae Takaichi vừa phê duyệt gói kích thích kinh tế quy mô 21,3 nghìn tỷ yen (khoảng 135 tỷ USD), mức chi tiêu bổ sung lớn nhất kể từ thời kỳ đại dịch.
Động thái này được kỳ vọng giúp giảm bớt sức ép chi phí sinh hoạt, nhưng đồng thời làm gia tăng lo ngại về tính bền vững tài khóa và rủi ro suy yếu đồng yen.
Hỗ trợ cho tiêu dùng trong nước
Theo Văn phòng Nội các Nhật Bản, riêng phần chi trong tài khoản chung lên tới 17,7 nghìn tỷ yen, cao hơn 27% so với gói kích thích mà người tiền nhiệm của bà Takaichi ban hành năm trước.
Khoản chi mở rộng này gần như chắc chắn đòi hỏi phát hành trái phiếu chính phủ bổ sung, đặt thêm áp lực lên thị trường trái phiếu vốn đang nhạy cảm trước sự gia tăng nợ công.
Tại buổi công bố gói thích thích kinh tế này, bà Takaichi nhấn mạnh mục tiêu “bảo vệ đời sống người dân” và phản ứng nhanh trước lạm phát – vấn đề đã kéo dài hơn ba năm và là nguyên nhân trực tiếp khiến một số đời Thủ tướng Nhật Bản trước đó đánh mất sự ủng hộ của cử tri.
Số liệu mới nhất cho thấy chỉ số giá tiêu dùng (CPI) của Nhật Bản đã duy trì trên mức mục tiêu 2% của Ngân hàng Trung ương trong 43 tháng liên tiếp, chuỗi tăng kéo dài nhất kể từ năm 1992.
Phần lớn ngân sách lần này được dành cho các biện pháp giảm chi phí sinh hoạt, với tổng trị giá 11,7 nghìn tỷ yen.
Chính phủ sẽ chi trả khoản trợ cấp 7.000 yen mỗi hộ gia đình cho hóa đơn điện và gas trong vòng ba tháng, kèm theo khoản hỗ trợ trực tiếp 20.000 yen cho mỗi trẻ em. Khoảng 2 nghìn tỷ yen sẽ được phân bổ cho các địa phương – một nỗ lực nhằm giảm bớt chênh lệch vùng miền trong bối cảnh vật giá leo thang.
Lo ngại về sức mạnh đồng yen
Việc gia tăng quy mô gói kích thích phần nào phản ánh thực tế chính trị của một chính phủ thiểu số. Theo chuyên gia Saori Tsuiki thuộc Mizuho Research & Technologies, trong giai đoạn hoàn thiện dự thảo, chính quyền đã phải tính đến sự ủng hộ của các đảng đối lập, dẫn tới việc bổ sung thêm các đề xuất chi tiêu.
Bà Saori Tsuiki cảnh báo rằng gói hỗ trợ quá lớn có thể vô tình gửi đi tín hiệu không mong muốn tới thị trường quốc tế, làm tăng rủi ro đồng yen tiếp tục suy yếu, từ đó làm giảm hiệu quả kích thích thực tế.
Một số biện pháp quan trọng khác cũng bắt nguồn từ đề xuất của các đảng đối lập, như xóa bỏ thuế xăng dầu trị giá 1 nghìn tỷ yen và nâng ngưỡng thu nhập được miễn thuế với chi phí 1,2 nghìn tỷ yen. Theo ước tính của Văn phòng Nội các Nhật Bản, những biện pháp này có thể kéo CPI bình quân giảm khoảng 0,7 điểm phần trăm trong giai đoạn tháng 2–4/2026.
Nhưng gói kích thích không chỉ tập trung vào giảm lạm phát. Tokyo dành thêm 1,7 nghìn tỷ yen cho quốc phòng và ngoại giao, trong đó 1,1 nghìn tỷ yen dùng để đẩy nhanh mục tiêu nâng chi tiêu quốc phòng lên mức 2% GDP – sớm hơn hai năm so với kế hoạch cũ.
Một khoản 7,2 nghìn tỷ yen khác hướng tới các khoản đầu tư liên quan đến quản lý khủng hoảng và tăng cường khả năng ứng phó các rủi ro phi truyền thống.
Ngoài ra, bà Takaichi cũng để dành 700 tỷ yen dự phòng cho thiên tai và các sự cố liên quan đến động vật hoang dã – vấn đề đang được quan tâm tại nhiều vùng nông thôn.
Dựa trên các khảo sát mới đây, tỷ lệ ủng hộ đối với nội các của bà Takaichi vẫn cao. Khảo sát của ANN cho thấy mức tín nhiệm tăng gần 9 điểm lên 67,5%, phần lớn nhờ kỳ vọng vào chính sách kinh tế mới.
Tuy vậy, mức độ ủng hộ này có thể thay đổi nếu gói kích thích làm dấy lên quan ngại về nợ công hoặc khiến đồng yen suy yếu thêm. Trong tuần qua, lợi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn 5 và 10 năm đã tăng lên mức cao nhất kể từ 2008, còn đồng yen trượt xuống dưới 157 yen đổi 1 USD – mức thấp nhất từ đầu năm nay.
Dù vậy, một số tổ chức xếp hạng tín nhiệm cho rằng ảnh hưởng này sẽ không làm xấu đi đánh giá về Nhật Bản. Theo Rain Yin của S&P Global Ratings, những yếu điểm về cân đối tài khóa và gánh nặng nợ công vốn đã được phản ánh trong xếp hạng hiện tại của nước này. Việc nới thêm chi tiêu không đủ để khiến đánh giá bị điều chỉnh mạnh.
Thủ tướng Takaichi khẳng định chính phủ vẫn cân nhắc cẩn trọng tính bền vững ngân sách, đồng thời dự báo lượng trái phiếu mới phát hành trong năm tài khóa này sẽ thấp hơn mức 42,1 nghìn tỷ yen của năm trước. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng con số thực tế có thể vượt dự kiến khi gói kích thích được triển khai đầy đủ.
Chính phủ cho rằng gói kích thích kinh tế có thể nâng GDP trung bình thêm khoảng 1,4 điểm phần trăm mỗi năm trong ba năm, với giả định tất cả biện pháp được thực thi đúng tiến độ. Đây là kỳ vọng quan trọng trong bối cảnh nền kinh tế Nhật Bản đã ghi nhận quý giảm tăng trưởng đầu tiên sau 6 quý mở rộng, một phần do tác động từ thuế quan của Mỹ.
Ngoài xử lý lạm phát, Tokyo cũng xem gói kích thích như công cụ để củng cố khả năng tài chính của Ngân hàng Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JBIC) và Cơ quan Bảo hiểm Xuất khẩu & Đầu tư Nippon (NEXI), nhằm bảo đảm triển khai quỹ đầu tư 550 tỷ USD được thống nhất trong thỏa thuận thuế quan Nhật–Mỹ.
Chính phủ nước này cho biết sẽ tiếp tục nghiên cứu các nguồn vốn mới cho các lĩnh vực thuộc an ninh kinh tế như đóng tàu, công nghệ lượng tử và khai thác khoáng sản chiến lược – những ngành then chốt đối với vị thế công nghiệp và địa chính trị của Nhật trong thập niên tới.