Người tiêu dùng trẻ: Động lực tái định hình thị trường ô tô Việt

Nếu trước đây, ô tô gắn liền với tâm lý tài sản xa xỉ, thì hiện nay, sự phát triển tầng lớp trung lưu và thay đổi trong quan điểm tiêu dùng đang khiến phương tiện bốn bánh trở nên gần gũi hơn bao giờ hết.

Theo dữ liệu từ Tổ chức Các nhà sản xuất ô tô quốc tế (OICA - International Organization of Motor Vehicle Manufacturers), Việt Nam hiện đạt tỷ lệ 55 xe/1.000 dân và là quốc gia có tốc độ tăng sở hữu ô tô nhanh nhất thế giới trong giai đoạn 2015-2020 với mức tăng trung bình 17%/năm. Song song đó, GDP bình quân đầu người dự kiến đạt khoảng 5.000 USD năm 2025, thu nhập quốc dân (GNI) bình quân đầu người cũng chạm mốc 4.750 USD, đưa Việt Nam vượt ngưỡng thu nhập trung bình thấp. Những nền tảng này đã thúc đẩy nhu cầu nâng cấp phương tiện và thay đổi cách người Việt định nghĩa giá trị của một chiếc xe.

Trước đà tăng trưởng này, Bộ Công thương đặt mục tiêu thị trường ô tô đến năm 2030 đạt mức tiêu thụ 1 triệu xe mỗi năm, tương ứng tốc độ tăng trưởng 14-16%/năm. Thực tế vài năm trở lại đây cho thấy mức thu nhập của người lao động, đặc biệt trong khối dịch vụ và công nghiệp, đã đủ để nhiều gia đình trẻ tiếp cận các dòng xe hạng A hoặc mini EV theo phương thức trả góp. Không còn tâm lý “để dành cả đời mới dám mua ô tô”, thế hệ người tiêu dùng trẻ đang ưu tiên tính tiện ích, công nghệ và chi phí vận hành hơn là hình thức hay địa vị.

Sự bùng nổ của hạ tầng giao thông từ cao tốc, metro, đường sắt, sân bay đến mô hình đô thị TOD khiến việc sở hữu ô tô không chỉ tiện lợi mà còn ngày càng trở thành nhu cầu thiết thực, đặc biệt đối với các gia đình trẻ. Nhờ cơ sở hạ tầng mở rộng, ô tô không còn là đặc quyền của cư dân đô thị trung tâm mà lan rộng tới các đô thị vệ tinh và tỉnh lân cận, tạo ra thị trường tiêu dùng mới đầy tiềm năng.

Một yếu tố mang tính bước ngoặt khác chính là sự xuất hiện của dòng xe điện cỡ nhỏ giá dưới 300 triệu đồng như VinFast VF3, Wuling hay các mẫu mini EV từ Trung Quốc. Rào cản tài chính vốn là “nút thắt” lớn nhất đã phần nào được gỡ bỏ, giúp phổ cập ô tô đến nhóm trung lưu mới nổi. Từ đây, ô tô bắt đầu được nhìn nhận như một phương tiện phục vụ tiện ích gia đình thay vì “tài sản”.

Đồng thời, Việt Nam bước vào giai đoạn xanh hoá không thể đảo ngược. Điều đáng chú ý là nhiều người trẻ mua xe lần đầu chọn thẳng xe điện, không qua “giai đoạn đệm” xe xăng như thế hệ trước. Xe điện đáp ứng đúng kỳ vọng của họ: công nghệ hiện đại, màn hình lớn, trợ lý ảo, vận hành đơn giản, không yêu cầu bảo dưỡng phức tạp. Chi phí sạc - thuê pin rẻ hơn 30-40% so với xăng, cùng hạ tầng trạm sạc ngày càng phủ rộng, càng củng cố xu hướng này.

Các hãng xe cũng nhanh chóng điều chỉnh chính sách để thu hút nhóm khách hàng trẻ: ưu đãi tài chính, gói hỗ trợ thuê pin linh hoạt, khuyến mãi dịch vụ số, hay trang bị các công nghệ mang tính trải nghiệm, đây đều là những yếu tố mà thế hệ Millennials, Gen Z đặc biệt quan tâm.

Ở góc độ chính sách, Nhà nước đang thúc đẩy lộ trình giảm dần xe sử dụng nhiên liệu hóa thạch, đầu tư mạnh cho hạ tầng sạc công cộng, đồng thời nghiên cứu các ưu đãi thuế, trợ giá để khuyến khích sử dụng xe điện. Những nỗ lực này tạo nên “bộ ba” cộng hưởng: thu nhập cải thiện - công nghệ phù hợp - chính sách hỗ trợ, khiến hành vi tiêu dùng thay đổi nhanh hơn.

Tuy nhiên, sự chuyển dịch mạnh mẽ này cũng đi kèm thách thức. Nếu tốc độ sở hữu ô tô tăng nhanh mà hạ tầng đô thị lõi, đặc biệt là bãi đỗ, hệ thống giao thông công cộng, không kịp thích ứng, nguy cơ ùn tắc sẽ tăng trở lại. Bên cạnh đó, việc thị trường ngày càng phổ biến xe điện giá rẻ nhập khẩu cũng đặt ra câu hỏi về sức cạnh tranh và năng lực sản xuất trong nước, đặc biệt ở phân khúc ô tô phổ thông.

Dù vậy, bức tranh lớn cho thấy người tiêu dùng đã trở thành trung tâm định hình thị trường. Chính lựa chọn thực dụng, đề cao trải nghiệm công nghệ, chi phí vận hành thấp và nhu cầu sống xanh của thế hệ trẻ đang buộc ngành ô tô Việt Nam dịch chuyển nhanh hơn, bền vững hơn. Và trong dòng chảy đó, “cuộc cách mạng tiêu dùng” của người Việt trẻ hơn, xanh hơn, hiện đại hơn đang tạo nên một thị trường ô tô mới đầy năng động trong thập kỷ tới.

Thanh Trà