Chứng khoán

Thông tư số 102/2025/TT-BTC sửa đổi quy định an toàn tài chính đối với tổ chức kinh doanh chứng khoán sẽ có hiệu lực từ ngày 15/12/2025.

Mặc dù tỷ lệ ATTC (tỷ lệ vốn khả dụng trên tài sản có trọng số rủi ro) tối thiểu ở mức 180% vẫn giữ nguyên, khung quy định mới đã đưa ra hệ số rủi ro cao hơn đáng kể đối với các nhóm tài sản chính, bao gồm trái phiếu doanh nghiệp, các khoản phải thu và phần vốn góp. Giá trị các khoản đầu tư mất khả năng thanh toán phải được trừ đi khỏi vốn khả dụng của CTCK.

VIS Rating đánh giá những thay đổi này mang lại tác động tích cực đối với năng lực tín nhiệm toàn ngành. Các quy định sửa đổi được thiết kế nhằm định hướng tăng trưởng vào các hoạt động kinh doanh an toàn hơn, hạn chế các lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro cao và giảm thiểu rủi ro tập trung. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng trưởng kinh doanh thận trọng và quản trị rủi ro chặt chẽ, đặc biệt trong bối cảnh tâm lý nhà đầu tư lạc quan và sự tăng trưởng nhanh chóng của ngành.

Hệ số rủi ro đã tăng đáng kể đối với các nhóm tài sản rủi ro cao, bao gồm: trái phiếu doanh nghiệp với trọng số rủi ro tối đa tăng lên 45% (từ 40%), nay dựa trên kết quả xếp hạng tín nhiệm; khoản tạm ứng cho khách hàng lớn tăng lên 50% (từ 8%); hợp đồng hợp tác kinh doanh (BCC) tối đa 150% (từ 100%); phần vốn góp vào công ty trách nhiệm hữu hạn nay được tính vào giới hạn đầu tư với một tổ chức; nếu vượt giới hạn, khoản đầu tư sẽ chịu thêm 30% trọng số rủi ro.

Từ năm 2020 đến 9 tháng đầu năm 2025, tổng tài sản của 30 CTCK lớn nhất ngành có tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) đạt 34%. Nhiều công ty, thường là các công ty liên kết với ngân hàng tư nhân, đã tích cực cung cấp vốn cho các doanh nghiệp lớn, đặc biệt trong lĩnh vực bất động sản và năng lượng tái tạo, thông qua cho vay trực tiếp, đầu tư trái phiếu và cho vay ký quỹ. Tuy nhiên, những vướng mắc pháp lý gần đây và tình trạng chậm trả trái phiếu của một số doanh nghiệp lớn đã làm gia tăng rủi ro tín dụng.

Việc các ngân hàng ngày càng phụ thuộc vào CTCK liên kết để tăng trưởng lợi nhuận cũng sẽ làm gia tăng rủi ro lan truyền trong hệ thống. Việc đẩy mạnh các dịch vụ chứng khoán làm tăng tín dụng tập trung vào các doanh nghiệp lớn cho các ngân hàng, tăng khả năng dễ bị tổn thương và rủi ro tín dụng liên quan đến khách hàng lớn. Trong ba năm qua, thị phần của các CTCK liên kết với ngân hàng tư nhân đã tăng đáng kể, nhờ vào các đợt tăng vốn lớn.

Mặc dù các quy định ATTC đang được siết chặt, tác động ngắn hạn đến tăng trưởng kinh doanh của CTCK dự kiến sẽ ở mức hạn chế, VIS Rating nhận định. Phần lớn các CTCK duy trì tỷ lệ ATTC cao hơn nhiều so với ngưỡng 180%, bao gồm sáu công ty được VIS Rating xếp hạng tín nhiệm công bố ra công chúng: MBS, SHS, VND, AIS, TPS, UPS.

Các công ty tập trung vào cho vay ký quỹ, ví dụ MBS, và tự doanh cổ phiếu có thanh khoản cao, ví dụ SHS, vẫn có vị thế tốt với tỷ lệ ATTC dao động từ 550% đến 650% trong 6T2025. Trong khi đó, các công ty nắm giữ nhiều trái phiếu doanh nghiệp, ví dụ VND và TPS, đang tích cực tăng vốn để nâng cao khả năng hấp thụ tổn thất và hỗ trợ đà tăng trưởng.

Chúng tôi kỳ vọng quy định sửa đổi sẽ định hướng các CTCK tập trung vào hoạt động cốt lõi như cho vay ký quỹ, kinh doanh trái phiếu và các giấy tờ có giá khác, đồng thời hạn chế các nghiệp vụ không phải là hoạt động kinh doanh chính như phải thu BCC. Phân tích của chúng tôi cho thấy một số CTCK có lượng lớn phải thu BCC, thường gắn với cho vay các doanh nghiệp có dòng tiền yếu, đòn bẩy cao và lịch sử chậm trả trái phiếu, gây rủi ro tổn thất tín dụng cao, chuyên gia của VIS Rating cho biết.

Đáng chú ý, quy định mới đã đưa xếp hạng tín nhiệm từ các tổ chức xếp hạng tín nhiệm quốc tế hoặc trong nước làm cơ sở xác định hệ số rủi ro đối với đầu tư trái phiếu doanh nghiệp. Điều này phù hợp với Luật Chứng khoán 2024, vốn yêu cầu xếp hạng tín nhiệm cho phát hành trái phiếu và tạo điều kiện minh bạch hơn trong việc phân hóa rủi ro, đặc biệt đối với các công ty chuyên về đầu tư và phân phối trái phiếu.

L.Mỹ