Phân tích - Bình luận

Với việc áp dụng nguyên tắc "cái gì tốt cho châu Âu thì cũng tốt cho Israel", cộng hưởng cùng hiệu lực của Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - Israel (VIFTA), cánh cửa cho hàng hóa Việt sang Israel đang rộng mở hơn bao giờ hết.

Gỡ bỏ hàng rào kỹ thuật

Trong nhiều thập kỷ, Israel được coi là một "ốc đảo" về tiêu chuẩn. Hàng hóa nhập khẩu vào quốc gia này không chỉ phải vượt qua các quy định khắt khe về an ninh mà còn phải tuân thủ hệ thống tiêu chuẩn riêng của Israel. Những quy định này thường khác biệt so với phần còn lại của thế giới, buộc các nhà xuất khẩu phải điều chỉnh dây chuyền sản xuất hoặc trải qua quy trình kiểm nghiệm tốn kém, mất thời gian ngay tại cảng đến.

Tuy nhiên, trong quá trình cải cách và mở cửa thị trường, Israel ngày càng áp dụng các tiêu chuẩn chung của thế giới nhằm tạo thuận lợi cho việc nhập khẩu hàng hóa và tăng tính cạnh tranh tại thị trường nội địa, góp phần đa dạng hóa và ổn định nguồn cung cũng như đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong nước. Cụ thể, Israel đã thực hiện cuộc cải cách "cái gì tốt cho châu Âu thì cũng tốt cho Israel", quy định việc tự động áp dụng các tiêu chuẩn của châu Âu cho mọi hàng hóa tiêu dùng nhập khẩu vào quốc gia này, trừ một số mặt hàng có quy định riêng.

Theo Bộ Kinh tế và Công nghiệp Israel, cốt lõi của chính sách này là sự công nhận đơn phương: Nếu hàng hóa đáp ứng được các tiêu chuẩn của EU hoặc đã được lưu hành tại thị trường châu Âu, thì chúng sẽ được phép nhập khẩu vào Israel mà không cần kiểm tra lại hoặc tuân theo tiêu chuẩn riêng của Israel.

Theo phân tích của các hãng luật quốc tế như Herzog và Goldfarb Seligman, cuộc cải cách này giúp giảm đáng kể thời gian thông quan; chi phí kiểm nghiệm; gánh nặng tài chính cho doanh nghiệp xuất khẩu. Mặc dù không áp dụng cho tất cả nhóm hàng, nhưng bao phủ phần lớn hàng tiêu dùng như đồ gia dụng, đồ điện tử dân dụng, đồ chơi, sản phẩm phi thực phẩm và một số thực phẩm đóng gói sẵn.

Sự thay đổi này có ý nghĩa lớn đối với hàng hóa Việt Nam. Bởi lẽ, rất nhiều doanh nghiệp Việt đã và đang sản xuất theo tiêu chuẩn EU để tận dụng cơ hội từ Hiệp định EVFTA. Giờ đây, chính những chứng chỉ chất lượng "chuẩn Âu" đó lại trở thành tấm "hộ chiếu quyền lực" để hàng hóa Việt thâm nhập thị trường Israel mà không tốn thêm chi phí xin cấp phép đặc thù.

Nếu việc công nhận tiêu chuẩn châu Âu giúp gỡ bỏ hàng rào kỹ thuật, thì Hiệp định VIFTA chính là “chìa khóa” gỡ bỏ rào cản tài chính. Theo đó, Israel sẽ xóa bỏ thuế quan ngay lập tức cho 66,3% số dòng thuế khi Hiệp định có hiệu lực và nâng lên mức 92,7% theo lộ trình. Đây là một con số ấn tượng, mở ra lợi thế cạnh tranh tuyệt đối về giá cho hàng hóa Việt Nam so với các đối thủ chưa có FTA.

Các mặt hàng thế mạnh của Việt Nam như thủy hải sản, hạt điều, cà phê, dệt may và giày dép sẽ được hưởng mức thuế 0% hoặc lộ trình giảm thuế rất ngắn. Đáng chú ý, Israel cam kết cấp hạn ngạch thuế quan miễn thuế (TRQ) cho nhiều mặt hàng nông sản cụ thể, mang lại lợi thế lớn cho các sản phẩm của Việt Nam.

Hiện tại, Israel đang là đối tác thương mại lớn thứ 3 và là thị trường xuất khẩu lớn thứ 4 của Việt Nam tại khu vực Trung Đông (sau UAE, Thổ Nhĩ Kỳ và Saudi Arabia). Việt Nam xuất khẩu hàng tiêu dùng, nông sản, da giày, trong khi nhập khẩu từ Israel các thiết bị công nghệ cao, phân bón và máy móc phục vụ sản xuất.

Thách thức mới

Theo ông Lê Thái Hòa, Tham tán thương mại Việt Nam tại Israel, VIFTA không chỉ mang lại lợi thế thuế quan mà còn tạo nền tảng pháp lý giúp doanh nghiệp hai nước mở rộng hợp tác lâu dài. Tuy nhiên, ông lưu ý, dù “cánh cửa” xuất khẩu sang Israel đã rộng mở, nhưng các doanh nghiệp Việt Nam cần tỉnh táo để nhận diện đúng thách thức.

Các chuyên gia cho rằng, việc Israel chấp nhận tiêu chuẩn châu Âu đồng nghĩa với việc quốc gia này nâng chuẩn, chứ không phải hạ chuẩn. Hàng hóa giá rẻ, chất lượng thấp, không đáp ứng các quy định về an toàn vệ sinh thực phẩm hay môi trường của EU sẽ không có cửa vào Israel. Do đó, các doanh nghiệp Việt Nam phải kiên định với chiến lược xanh hóa sản xuất và nâng cao chất lượng hàng hóa.

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp cần lưu ý yếu tố văn hóa tôn giáo. Dù Israel nới lỏng quy định nhập khẩu, nhưng người tiêu dùng Israel vẫn rất coi trọng chứng nhận Kosher, chứng nhận cho thực phẩm và sản phẩm nhằm xác định sản phẩm phù hợp với luật ăn kiêng của người Do Thái. “75% người tiêu dùng Do Thái lựa chọn thực phẩm có chứng nhận Kosher, và phần lớn hệ thống siêu thị lớn tại Israel ưu tiên hoặc yêu cầu sản phẩm thực phẩm có chứng nhận này”, ông Lê Thái Hoà cho biết.

Do đó, việc đầu tư vào chứng nhận Kosher sẽ giúp doanh nghiệp Việt Nam thâm nhập các chuỗi bán lẻ lớn và nhóm người tiêu dùng chủ lực tại thị trường Israel.

Ngoài ra, rủi ro thanh toán và logistics cũng là những yếu tố đáng lưu ý. Trong bối cảnh xung đột địa chính trị, chi phí bảo hiểm vận tải biển đi qua khu vực Biển Đỏ có xu hướng tăng. Doanh nghiệp cần đàm phán kỹ các điều khoản giao hàng và phương thức thanh toán an toàn để tránh rủi ro.

Cơ hội đã mở, nhưng để trụ vững tại thị trường Israel, các doanh nghiệp cần một chiến lược tiếp cận bài bản: chất lượng chuẩn Âu, thấu hiểu văn hóa bản địa (Kosher) và quản trị tốt rủi ro logistics.

Cẩm Anh