Chứng khoán
Nhiều tài sản sẽ đảo chiều vì lãi suất?
Thời gian gần đây, lãi suất huy động tại nhiều ngân hàng đồng loạt tăng ở một số kỳ hạn, kéo theo tâm lý lo ngại của nhiều nhà đầu tư.
Điều này đặc biệt dễ hiểu khi thị trường chứng khoán và bất động sản đã có một giai đoạn tăng mạnh nhờ hưởng lợi nền lãi suất thấp kéo dài cùng tín dụng tăng nhanh. Câu hỏi đặt ra liệu sự tăng trở lại của lãi suất huy động có làm đảo chiều triển vọng của các lớp tài sản?
Nhìn nhận lãi suất đúng cách
Lãi suất trong đầu tư cần được theo dõi qua hai trục quan trọng và luôn cần đánh giá qua cả 2 trục này.
Trục thứ 1 là xu hướng thay đổi lãi suất: lãi suất đang đi ngang, tăng hay giảm? Tốc độ thay đổi nhanh hay chậm? Một cú tăng mạnh thường gửi tín hiệu thắt chặt, còn tăng nhẹ từ nền thấp lại có thể mang ý nghĩa hoàn toàn khác.
Trục thứ 2 là mức độ: mặt bằng lãi suất đang ở vùng nào? Thấp, trung tính, hay vùng cao gây thắt chặt?
Đối chiếu với lịch sử cho thấy mỗi giai đoạn lãi suất đều tương ứng với trạng thái khác nhau của thị trường cổ phiếu, một lớp tài sản nhạy cảm với lãi suất. Theo đó, lãi suất giảm mạnh gắn liền thanh khoản dồi dào và thị trường thường tăng nhanh, rộng, tính đầu cơ cao. Nếu lãi suất tăng chậm từ nền thấp, thị trường bước vào tích lũy, phân hóa mạnh, cổ phiếu tăng theo nền tảng cơ bản. Trường hợp lãi suất tăng nhanh lên vùng cao, sẽ gây rủi ro lớn cho thị trường chứng khoán và bất động sản.
Trong bối cảnh hiện nay, lãi suất đang dịch chuyển theo hướng tăng trở lại nhưng từ nền rất thấp, nên cách hiểu cần tinh tế hơn thay vì chỉ quan sát con số tức thời.
Lãi suất tăng nhưng không phải thắt chặt
Một thực tế dễ thấy là từ tháng 8 - 9, một số ngân hàng đã bắt đầu rục rịch nâng lãi suất ở một số kỳ hạn, và đến tháng 10–11 mức tăng lan rộng hơn trong toàn hệ thống với đa số các kỳ hạn. Lãi suất một số khoản tiền gửi phổ biến hiện đã chạm vùng 6%/năm ngay cả với số tiền gửi không quá lớn.
Nguyên nhân gốc rễ nằm ở việc tăng trưởng tín dụng kéo dài vượt xa tăng trưởng huy động, khiến nhiều ngân hàng buộc phải dựa nhiều hơn vào thị trường liên ngân hàng vốn đang bị điều tiết chặt hơn do ưu tiên ổn định tỷ giá.
Diễn biến đáng chú ý là nhóm ngân hàng tư nhân, đặc biệt là khối ngân hàng tư nhân lớn, đã nâng lãi suất nhanh hơn hẳn so với khối ngân hàng quốc doanh. Khoảng cách lãi suất huy động giữa hai nhóm giãn rộng tới mức mà theo kinh nghiệm lịch sử, nhóm quốc doanh (Big4) nhiều khả năng sẽ phải điều chỉnh tăng để giữ chân dòng tiền gửi.
Điều này báo hiệu mặt bằng lãi suất có thể tiếp tục tăng nhẹ trong thời gian tới, song vẫn nằm trong biên độ kiểm soát.
Dù vậy, rủi ro lãi suất tăng nhanh và mạnh lên mức gây thắt chặt cho kinh tế, về cả xác suất lẫn mức độ, hiện không lớn. Áp lực quốc tế đang giảm dần khi FED bước vào chu kỳ hạ lãi suất trong năm 2026. Mặt bằng lạm phát nội địa chưa tạo rủi ro đáng kể, trong khi hoạt động tiêu dùng và đầu tư vẫn cần được hỗ trợ. Nhìn chung, lãi suất nhiều khả năng sẽ tăng chậm và vẫn duy trì ở vùng hỗ trợ nhẹ hoặc gần trung lập, tương tự giai đoạn 2015–2017.
Tác động đến các lớp tài sản
Theo kịch bản có xác suất cao nhất, tức lãi suất tăng nhẹ, chậm và duy trì vùng hỗ trợ nhẹ đến gần trung tính, thì ảnh hưởng lên triển vọng các lớp tài sản sẽ phân hóa theo giá trị thật.
Với kênh cổ phiếu, sự trở lại của mặt bằng lãi suất đồng nghĩa thị trường khó còn giai đoạn “tiền rẻ – thanh khoản cực cao” như trước. Dòng tiền đầu cơ ngắn hạn giảm dần sức hấp dẫn, và trọng tâm sẽ quay về các yếu tố cơ bản của doanh nghiệp. Đây là môi trường thuận lợi cho chiến lược lựa chọn cổ phiếu theo trung và dài hạn, thay vì kỳ vọng vào các nhịp tăng nóng và cảm xúc cho nhà đầu tư. Với các quỹ đầu tư thì sắp tới là giai đoạn họ phát huy khả năng tạo ra lợi nhuận tốt hơn khi cơ bản trở lại.
Với kênh bất động sản, các phân khúc dựa vào vốn vay rẻ hoặc dòng tiền đầu cơ sẽ chịu áp lực lớn hơn khi chi phí vốn tăng lên. Ngược lại, các loại hình gắn với nhu cầu thực, giá trị thực và dòng tiền bền vững vẫn sẽ đi theo triển vọng phục hồi kinh tế và tiếp tục có chỗ đứng tốt trong danh mục đầu tư.
Với kênh tiền gửi, lấy lại sức hấp dẫn tương đối khi lãi suất cải thiện từ nền thấp nhất trong hơn 1 thập kỷ và các mức lãi suất sắp tới vẫn đáp ứng được kỳ vọng của nhiều nhà đầu tư có khẩu vị rủi ro trung bình thấp. Điều này một phần giúp giảm động lực găm giữ USD hay cơn sốt trú ẩn vào vàng khi lo sợ tiền mất giá và lãi suất tiền gửi không bù đắp được. Tuy nhiên, mức độ tác động cần thêm thời gian và đòi hỏi mặt bằng lãi suất tăng thêm một phần nữa để tạo hiệu ứng rõ ràng hơn.
Nhìn toàn cảnh, đầu tư vẫn sẽ đi theo chu kỳ kinh tế, trong khi các hoạt động đầu cơ sẽ ngày càng có mức lợi nhuận kỳ vọng thấp hơn so với rủi ro phải chịu. Đây là thời điểm thích hợp để nhà đầu tư ưu tiên chiến lược dựa trên giá trị và tính bền vững thay vì đuổi theo sóng ngắn.
Trên đây là các phân tích giúp nhìn toàn cảnh hơn về tác động của lãi suất tăng đến các lớp tài sản. Lịch sử không bao giờ lặp lại nguyên bản và mỗi giai đoạn đều có những biến số riêng. Nhà đầu tư cần theo dõi đa dạng nhiều yếu tố để ra quyết định đầu tư, bên cạnh các hiểu biết về lãi suất và cần nhìn nhận theo góc độ xác suất.