Doanh nghiệp

Hà Nội là thành phố đầu tiên tại Việt Nam bỏ tiền ngân sách để mua kết quả nghiên cứu của nhà khoa học để thương mại hóa, thử nghiệm và đưa vào cuộc sống. Theo ông Trần Anh Tuấn - Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ Hà Nội, trước mắt TP sẽ cấp kinh phí cho 5 nhóm nghiên cứu để thành lập doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo xuất phát từ trường đại học (doanh nghiệp spin-off) của các trường đại học lớn.

Chủ trương này thực hiện theo những điều khoản vượt trội tại Luật Thủ đô sửa đổi năm 2024 và Nghị định 271 của Chính phủ về thành lập doanh nghiệp spin-off tại Hà Nội vừa được ban hành.

Ông Trần Anh Tuấn cho biết thêm, trong giai đoạn 2026 - 2030, Hà Nội đặt mục tiêu tăng trưởng kinh tế đạt từ 11% trở lên, trong đó tỷ trọng kinh tế số trong GDP phải đạt 40% trở lên. Với mô hình kinh tế truyền thống, rất khó có thể đạt được mục tiêu trên, hoặc nếu có đạt được cũng không thể bền vững. Chỉ có con đường khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, phát triển động lực tăng trưởng mới, góp phần hiện thực mục tiêu tăng trưởng cao.

Chủ trương thành lập doanh nghiệp spin-off là một trong những nỗ lực đó. Hoạt động này phù hợp với xu thế phát triển của thế giới. Kinh nghiệm từ nhiều nước cho thấy, doanh nghiệp spin-off là cầu nối triển khai và thương mại hoá kết quả nghiên cứu khoa học tại các viện, trường đại học.

Không ít tên tuổi lớn trên toàn cầu đều xuất phát từ doanh nghiệp spin-off, đặc biệt nhiều phát minh, sáng chế, sáng kiến của tập đoàn lớn toàn cầu được khởi nguồn từ doanh nghiệp spin-off . Nổi tiếng trên thế giới là Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) và Đại học Stanford của Mỹ. Hai cơ sở đại học hàng đầu mỗi năm thành lập từ 20 - 30 công ty spin-off để phát triển công nghệ dựa trên nghiên cứu của trường.

Trên toàn nước Mỹ, mỗi năm có hơn 200 công ty spin-off thành lập tại 132 trường đại học. Riêng trong 2 thập kỷ 80 và 90, các doanh nghiệp spin-off đã đóng góp 33,5 tỷ USD cho nền kinh tế và tạo ra 280.000 việc làm.

Tại Việt Nam, phát triển doanh nghiệp spin-off đã có chủ trương từ những năm trước nhưng con số thực tế rất khiêm tốn. Nguyên nhân đến từ những vướng mắc, rào cản từ cơ chế, chính sách cũng như sự thiếu tin tưởng giữa cơ sở đào tạo và doanh nghiệp, phần lớn các nghiên cứu mang nặng tính hàn lâm, chưa thực sự xuất phát từ "đơn đặt hàng" của doanh nghiệp.

Trong giai đoạn tăng trưởng cao dựa trên khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, thúc đẩy thành lập các doanh nghiệp spin-off là một trong những yêu cầu bắt buộc. Điều này chỉ có thể thực hiện được khi những vướng mắc trong cơ chế, chính sách được cởi gỡ.

Ông Chu Thúc Đạt - Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo (Bộ Khoa học và Công nghệ) mới đây đã thông tin: theo Nghị định 268 của Chính phủ, cùng với cơ chế trao quyền tự chủ cho các cơ sở giáo dục đại học trong khai thác tài sản trí tuệ là khuyến khích thành lập doanh nghiệp spin-off. Để mô hình này hoạt động hiệu quả, các trường cần phát triển trung tâm đổi mới sáng tạo theo hướng đa chức năng và tự chủ, kết nối doanh nghiệp mua, nhận chuyển giao, xây dựng cơ chế huy động vốn và chia sẻ nguồn lực…

Trong khi chờ đợi hướng dẫn cụ thể từ chính sách để thực thi trên diện rộng tại các viện, trường và doanh nghiệp, ngoài Hà Nội, một số cơ sở đào tạo đã chủ động xúc tiến mạnh mẽ cho việc ra mắt mô hình này. Tại Học viện Nông nghiệp, dự kiến trong năm 2026 sẽ ra mắt 6 doanh nghiệp spin-off trong các lĩnh vực dược - mỹ phẩm, chăn nuôi thú y, chế phẩm xử lý môi trường.

Hạnh Lê