Phân tích - Bình luận
EU "hụt hơi" với chiến lược cấm xe đốt trong
Việc Ủy ban châu Âu xem xét lùi hoặc nới lỏng lệnh cấm xe đốt trong từ năm 2035, cho thấy chiến lược chuyển đổi xanh của khu vực này đang chạm giới hạn thực tế.
Ủy ban châu Âu (EC) dự kiến sẽ đảo ngược kế hoạch cấm bán xe mới sử dụng động cơ đốt trong từ năm 2035, động thái được xem là nhượng bộ rõ rệt trước sức ép ngày càng lớn từ Đức, Italia và các hãng ô tô châu Âu đang chật vật cạnh tranh với đối thủ đến từ Trung Quốc và Mỹ.
Dù các chi tiết cuối cùng vẫn đang được thảo luận, kịch bản nhiều khả năng là lùi thời điểm áp dụng thêm khoảng 5 năm, hoặc nới lỏng lệnh cấm theo hướng mở, không ấn định mốc thời gian cứng. Sự điều chỉnh này phản ánh những khó khăn thực tế của ngành ô tô EU trong quá trình chuyển đổi sang xe điện, giữa bối cảnh cạnh tranh toàn cầu gia tăng và chi phí chuyển đổi ngày càng lớn.
Động thái của EC cho thấy “lục địa già” đang buộc phải điều chỉnh tham vọng khí hậu trước áp lực kinh tế, công nghiệp ngày càng rõ nét, đặc biệt từ ngành ô tô - trụ cột sản xuất quan trọng của châu Âu - khi quá trình điện hóa diễn ra chậm hơn kỳ vọng.
Ngành xe điện từng được kỳ vọng sẽ trở thành trụ cột trong chiến lược chuyển đổi xanh của EU, nhưng thực tế đang bộc lộ nhiều điểm yếu mang tính cấu trúc, khiến năng lực cạnh tranh toàn cầu suy giảm.
Trước hết là chi phí sản xuất cao. Giá năng lượng, lao động và chi phí tuân thủ các tiêu chuẩn môi trường - xã hội khắt khe khiến xe điện “Made in Europe” khó tiếp cận phân khúc phổ thông. Trong khi đó, các hãng Trung Quốc có lợi thế quy mô và chuỗi cung ứng khép kín, cho phép tung ra các mẫu xe điện giá rẻ hơn đáng kể.
Bên cạnh đó, sự phụ thuộc lớn vào chuỗi cung ứng pin bên ngoài tiếp tục làm suy yếu tính tự chủ của ngành xe điện châu Âu. Pin chiếm khoảng 30 - 40% giá thành xe điện, nhưng châu Âu vẫn phụ thuộc đáng kể vào Trung Quốc trong khâu khai thác, tinh luyện và sản xuất. Các dự án nhà máy pin quy mô lớn tại EU triển khai chậm, chi phí cao và chưa tạo được lợi thế cạnh tranh rõ rệt.
Việc xem xét sửa đổi đạo luật năm 2023, vốn yêu cầu toàn bộ ô tô và xe tải mới bán ra tại 27 quốc gia EU từ năm 2035 phải đạt phát thải CO₂ bằng 0, có thể trở thành bước nhượng bộ lớn nhất của EU đối với chương trình nghị sự xanh trong vòng 5 năm qua.
Điều này làm lộ rõ sự chia rẽ sâu sắc trong nội bộ ngành ô tô châu Âu. Các nhà sản xuất truyền thống như Volkswagen hay Stellantis đã tích cực vận động nới lỏng các mục tiêu khí thải để giảm áp lực cạnh tranh.
Ngược lại, các doanh nghiệp đi đầu trong chuyển đổi xanh cảnh báo rằng việc lùi hoặc nới lỏng lệnh cấm sẽ làm chậm tiến trình phi carbon, đồng thời trao thêm lợi thế chiến lược cho Trung Quốc - quốc gia đang chiếm ưu thế vượt trội về chuỗi cung ứng pin, quy mô sản xuất và giá thành xe điện.
Trong bối cảnh đó, các hãng ô tô châu Âu kêu gọi điều chỉnh lộ trình cắt giảm 55% khí thải ô tô vào năm 2030 theo hướng triển khai từng giai đoạn, thay vì áp dụng dồn dập, đồng thời đề xuất loại bỏ mục tiêu giảm 50% phát thải đối với xe tải nhẹ.
Về phía chính phủ, Đức muốn mở rộng cách tính phát thải CO₂, cho phép các hoạt động bền vững trong chuỗi sản xuất - như sử dụng thép carbon thấp - được ghi nhận, thay vì chỉ đánh giá khí thải trong quá trình vận hành phương tiện.