Doanh nghiệp
THỊ TRƯỜNG NĂNG LƯỢNG: Mở cửa thị trường trong bối cảnh hội nhập sâu rộng
Thị trường năng lượng Việt Nam cần chuyển từ tư duy cân bằng cung - cầu sang minh bạch, cạnh tranh, xanh để bảo đảm an ninh năng lượng.
Phát biểu tại Diễn đàn: “Xây dựng thị trường năng lượng cạnh tranh, minh bạch: Thách thức và cơ hội cho doanh nghiệp” do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) chỉ đạo, Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp phối hợp với các cơ quan liên quan tổ chức chiều 18/12/2025, TS Trịnh Quốc Vinh, đại diện Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương, đã chia sẻ định hướng chiến lược phát triển thị trường năng lượng Việt Nam trong bối cảnh chuyển dịch xanh và hội nhập quốc tế sâu rộng.
.jpg)
Theo TS Vinh, tư duy phát triển năng lượng đang có sự thay đổi rõ rệt. Nếu trước đây chủ yếu tập trung vào việc cân bằng cung - cầu đơn thuần, thì tư duy mới đặt trọng tâm vào thị trường minh bạch, cạnh tranh và xanh. An ninh năng lượng hiện nay không chỉ là bảo đảm không thiếu điện, mà còn gắn với hiệu quả chi phí.
Mục tiêu của thị trường năng lượng là đáp ứng yêu cầu tăng trưởng kinh tế trên 10%/năm, trên nền tảng kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Văn bản nền tảng cho định hướng này là Nghị quyết số 70-NQ/TW ngày 20/8/2025 của Bộ Chính trị về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Trên cơ sở đó, chiến lược phát triển thị trường năng lượng được xây dựng dựa trên ba trụ cột gồm quy hoạch nguồn thực tế, tự do hóa cơ chế thị trường và hội nhập tài chính xanh.
Liên quan đến tái cấu trúc nguồn cung, TS Trịnh Quốc Vinh đề cập đến thực trạng của năng lượng tái tạo trong Quy hoạch Điện VIII điều chỉnh, căn cứ Quyết định 768/QĐ-TTg ban hành tháng 4/2025. Theo đó, quy hoạch chấp nhận chi phí cao hơn nhằm bảo đảm ổn định hệ thống. Công suất lưu trữ điện (BESS) được điều chỉnh tăng mạnh, từ 300 MW trước điều chỉnh lên 10.000 - 16.300 MW vào năm 2030. Đối với điện gió ngoài khơi, mục tiêu 6.000 MW được giữ nguyên, nhưng lộ trình thương mại hóa được nới đến năm 2035, nhằm giảm áp lực tiến độ. Tại diễn đàn, TS Trịnh Quốc Vinh nhấn mạnh thông điệp: “Không thể có năng lượng xanh giá rẻ nếu thiếu bộ đệm an toàn.”
Ở nội dung tái cấu trúc nguồn cung giai đoạn tiếp theo, TS Vinh cho biết điện hạt nhân được xác định là yếu tố then chốt của nguồn điện nền (baseload) và mục tiêu Net Zero, căn cứ Nghị quyết 174 của Quốc hội và Quyết định 768. Giai đoạn 2030-2035, mục tiêu đưa vào vận hành 4.000 - 6.400 MW điện hạt nhân, với vai trò thay thế điện than, giảm rủi ro biến động giá khí LNG nhập khẩu và duy trì vị thế “công xưởng thế giới” của Việt Nam.
Về khai phóng thị trường, TS Trịnh Quốc Vinh đánh giá Nghị định 57/2025/NĐ-CP đã tạo cú hích cho cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) khi bãi bỏ ngưỡng tiêu thụ 200.000 kWh/tháng so với trước đây theo Nghị định 80. Đối tượng hưởng lợi gồm doanh nghiệp vừa và nhỏ, các tòa nhà thương mại và chuỗi cung ứng vệ tinh của các tập đoàn lớn. Tuy nhiên, theo khảo sát cuối năm 2025, 70,7% bên mua vẫn thiếu nguồn cung dự án đáp ứng đầy đủ yêu cầu pháp lý.
Liên quan đến hội nhập quốc tế, TS Vinh cho biết dòng vốn JETP đang chuyển từ cam kết chính trị sang giải ngân thực tế. Trong năm 2025, 557 triệu USD được giải ngân cho dự án thủy điện tích năng Bác Ái và 93 triệu USD cho dự án thủy điện Trị An mở rộng, tập trung vào hạ tầng lưu trữ năng lượng.
Đối với thị trường carbon và áp lực từ CBAM, TS Trịnh Quốc Vinh cho rằng bối cảnh đang rất cấp bách khi giai đoạn chuyển tiếp của CBAM sắp kết thúc và từ năm 2026, các doanh nghiệp thép, xi măng sẽ đối mặt với chi phí gia tăng. Việt Nam đã triển khai thí điểm sàn giao dịch tín chỉ carbon và ETS từ tháng 6/2025, với quy mô khoảng 150 doanh nghiệp phát thải lớn, theo quan điểm thu phí trong nước để tái đầu tư cho công nghệ xanh.
Về kiến nghị chiến lược giai đoạn 2026-2030, TS Trịnh Quốc Vinh nhấn mạnh giai đoạn “thực thi và tối ưu hóa” với ba trụ cột gồm hạ tầng, doanh nghiệp và chính sách. Trong đó, cần thí điểm PPP cho lưới điện truyền tải; doanh nghiệp chuyển từ “tiêu thụ điện” sang “quản trị năng lượng”; đồng thời chuẩn hóa hợp đồng mua bán điện (PPA) theo tiêu chuẩn quốc tế.
TS Trịnh Quốc Vinh khẳng định an ninh năng lượng là nền tảng để Việt Nam cất cánh trong kỷ nguyên kinh tế xanh, với sự chỉ đạo của Đảng, điều hành của Chính phủ và sự đồng hành của cộng đồng doanh nghiệp.