Kinh tế

Bối cảnh kinh tế toàn cầu bước vào năm 2026 được dự báo sẽ tiếp tục đà chậm lại do các tác động từ chính sách thuế quan và những bất ổn địa chính trị tại một số khu vực. Trước những thách thức này, hoạt động xúc tiến thương mại (XTTM) của Việt Nam đang được định hướng đổi mới mạnh mẽ, chuyển dịch từ bề rộng sang chiều sâu, tập trung vào liên kết vùng, chuyển đổi số và nâng cao năng lực ứng phó với các hàng rào kỹ thuật mới.

Vượt qua thời kỳ biến động

Đánh giá về chặng đường 5 năm vừa qua (2021-2025), ông Lê Hoàng Tài, Phó Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại phát biểu tại hội nghị tổng kết công tác XTTM năm 2025 và triển khai nhiệm vụ 2026 của Cục Xúc tiến Thương mại (Bộ Công Thương) ngày 29/12, nhận định đây là giai đoạn “đi vào lịch sử thương mại Việt Nam như khoảng thời gian có nhiều biến động mạnh mẽ và phức tạp nhất từ trước đến nay”. Nền kinh tế phải đối mặt với hàng loạt cú sốc, tạo nên môi trường kinh doanh đầy rủi ro.

Tuy nhiên, vượt qua các trở ngại đó, công tác XTTM đã đạt được những kết quả tích cực được Chính phủ ghi nhận. Phát biểu tại Hội nghị tổng kết, ông Vũ Bá Phú - Cục trưởng Cục XTTM cho biết, trong giai đoạn 2021–2025, Bộ Công Thương đã phê duyệt 630 đề án với tổng kinh phí hỗ trợ hơn 650 tỷ đồng, hỗ trợ hơn 41.000 lượt doanh nghiệp. Hiệu quả thực tế được minh chứng qua các con số: giá trị hợp đồng ký kết tại các sự kiện nước ngoài đạt khoảng 425 triệu USD, trong khi giao dịch trực tiếp tại thị trường trong nước đạt hơn 500 tỷ đồng.

Điểm nhấn nổi bật trong công tác phát triển thị trường nội địa là sự thành công của Hội chợ Mùa Thu lần thứ nhất năm 2025. Theo đại diện lãnh đạo Cục XTTM, sự kiện này đã quy tụ hơn 2.500 doanh nghiệp với doanh thu trực tiếp gần 1.000 tỷ đồng. Ông Lê Hoàng Tài nhấn mạnh, đây là “siêu hội chợ” với quy mô và chất lượng chưa từng có, trở thành biểu tượng cho sức sống của thương mại Việt Nam. Từ thành công này, Thủ tướng Chính phủ đã giao Bộ Công Thương nhân rộng mô hình tổ chức chuỗi các Hội chợ cấp quốc gia thường niên, kết hợp chặt chẽ giữa xúc tiến thương mại, đầu tư và du lịch.

Bước sang giai đoạn 2026-2030, hoạt động XTTM đối diện với yêu cầu tái định vị. Trong tham luận của mình, ông Lê Hoàng Tài nhận định giai đoạn tới sẽ là một “sân chơi hoàn toàn mới với quy mô, tốc độ và mức độ khốc liệt cao hơn rất nhiều”. Các thị trường lớn đang đồng loạt siết chặt hàng rào kỹ thuật, yêu cầu cao về tiêu chuẩn xanh và trách nhiệm xã hội.

Để thích ứng, chiến lược XTTM thời gian tới xác định rõ mục tiêu chuyển từ “tham gia” sang “thiết lập hiện diện quốc tế”, từ “gia công – xuất khẩu” sang “xây dựng và sở hữu thương hiệu toàn cầu”. Sáu nhóm ngành hàng trọng tâm được đề xuất ưu tiên gồm: điện tử – linh kiện, dệt may, da giày, công nghiệp vận tải, nông – thủy sản chế biến và đồ gỗ – thủ công mỹ nghệ.

Bên cạnh các thị trường truyền thống, Lãnh đạo Bộ Công Thương chỉ đạo cần đẩy mạnh xúc tiến tại các thị trường mới nổi như Trung Đông - Châu Phi, Mỹ Latinh. Đặc biệt, mạng lưới XTTM quốc tế sẽ được mở rộng với kế hoạch thành lập Văn phòng XTTM tại Hải Khẩu (dự kiến khai trương năm 2026), Nam Kinh, Thành Đô (Trung Quốc) và Viêng Chăn (Lào).

Tăng cường phối hợp và liên kết vùng

Một trong những vấn đề cốt lõi được thảo luận tại Hội nghị là sự phối hợp giữa các đơn vị để nâng cao hiệu quả hỗ trợ doanh nghiệp.

Đại diện Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) trong bài tham luận của mình đã nhấn mạnh yêu cầu phát triển xuất khẩu bền vững. Để làm được điều này, Cục Xuất nhập khẩu đề xuất tăng cường cơ chế chia sẻ thông tin, cảnh báo sớm các rủi ro về chính sách và phòng vệ thương mại. Đơn vị này cũng cam kết phối hợp với Cục XTTM lồng ghép các nội dung hướng dẫn về xuất xứ hàng hóa, phát triển chuỗi cung ứng bền vững vào các chương trình xúc tiến. “Việc kết hợp xúc tiến thị trường với hoàn thiện điều kiện xuất khẩu sẽ góp phần nâng cao giá trị gia tăng, năng lực cạnh tranh”, đại diện Cục Xuất nhập khẩu khẳng định.

Từ góc độ địa phương, đại diện Sở Công Thương Hà Nội chia sẻ kinh nghiệm triển khai 21 hoạt động xúc tiến trong năm 2025, bao gồm các sự kiện quy mô lớn và các đoàn giao thương quốc tế. Đóng góp ý kiến cho giai đoạn tới, Sở Công Thương Hà Nội đề xuất giải pháp thực hiện các nhiệm vụ xúc tiến thương mại “theo chuỗi, trọng tâm trọng điểm”, đặc biệt là việc đẩy mạnh xúc tiến đối với sản phẩm công nghệ cao như bán dẫn, trí tuệ nhân tạo. Đồng thời, Sở Công Thương Hà Nội cũng kiến nghị tăng cường đào tạo năng lực XTTM trên nền tảng số và tuyên truyền về chuyển đổi xanh cho cộng đồng doanh nghiệp.

Từ các kinh nghiệm rút ra từ thực tiễn triển khai công tác xúc tiến thương mại, đại diện lãnh đạo Sở Công Thương tỉnh Quảng Ninh cũng đề nghị Bộ Công Thương, Cục Xúc tiến thương mại tiếp tục quan tâm, hỗ trợ địa phương tổ chức các sự kiện xúc tiến thương mại chuyên đề, đặc biệt là các Hội chợ OCOP và hoạt động xúc tiến tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp, sản phẩm đặc trưng vùng miền; đồng thời tăng cường hỗ trợ doanh nghiệp OCOP, doanh nghiệp địa phương, đẩy mạnh cung cấp thông tin thị trường, xúc tiến thương mại số và thương mại điện tử xuyên biên giới.

Chuyển đổi số và định hướng tương lai

Bên cạnh đó, theo báo cáo của Cục XTTM, hệ sinh thái xúc tiến thương mại số đã hình thành khung kiến trúc cơ bản, với 100% thủ tục hành chính được số hóa. Trong năm 2026, các ứng dụng như trợ lý ảo (Vietrade AI) và hệ thống dữ liệu tập trung sẽ được đẩy mạnh để hỗ trợ doanh nghiệp tra cứu thông tin và tìm kiếm đối tác hiệu quả hơn.

Phát biểu chỉ đạo tại hội nghị, Thứ trưởng Bộ Công Thương, ông Nguyễn Sinh Nhật Tân yêu cầu Cục XTTM tiếp tục đổi mới mô hình theo hướng đơn giản hóa thủ tục, tăng định mức hỗ trợ tiệm cận với thực tế thị trường. Nhiệm vụ trọng tâm năm 2026 không chỉ là giữ vững các chỉ số tăng trưởng mà còn phải tổ chức thành công các Hội chợ Quốc gia theo chuẩn mực quốc tế, tạo động lực cho thị trường trong nước và nâng cao vị thế hàng Việt. Ông nhấn mạnh cần đổi mới mô hình, phối hợp liên ngành để vượt thách thức kinh tế toàn cầu, khi dự báo tăng trưởng GDP thế giới chỉ 2,8% với rủi ro từ thuế quan và lạm phát.

Với sự đồng thuận cao từ các đơn vị thuộc Bộ đến các địa phương, công tác xúc tiến thương mại giai đoạn 2026-2030 được kỳ vọng sẽ tạo ra bước đột phá, đưa doanh nghiệp Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu, hiện thực hóa khát vọng về một quốc gia có năng lực ngoại thương hùng mạnh và bền vững.

Thu Duyên - Nguyễn Chuẩn