Pháp luật
Nguy cơ gia tăng gian lận thương mại trên không gian mạng
Gian lận thương mại, buôn lậu và hàng giả đang có xu hướng dịch chuyển nhanh lên không gian mạng, với phương thức, thủ đoạn ngày càng tinh vi, phức tạp.
Trong khuôn khổ Diễn đàn “Gian lận thương mại trên không gian mạng: Thách thức và giải pháp ngăn chặn”, chia sẻ của đại diện Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia thu hút sự quan tâm đặc biệt của các đại biểu. Với vai trò là lực lượng nòng cốt, trực tiếp chỉ đạo, phối hợp và triển khai công tác phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả trên phạm vi cả nước, những đánh giá, số liệu và dẫn chứng từ thực tiễn của Ban Chỉ đạo 389 được xem là cơ sở quan trọng giúp Diễn đàn có cái nhìn toàn diện, khách quan và sát thực về thực trạng gian lận thương mại hiện nay.
Phát biểu tại Diễn đàn, ông Trần Đức Đông – Phó Chánh Văn phòng Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia cho biết, buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả không chỉ gây thiệt hại về kinh tế, mà còn ảnh hưởng trực tiếp, lâu dài đến sức khỏe người tiêu dùng, uy tín thương hiệu của doanh nghiệp chân chính, trật tự an toàn xã hội và môi trường đầu tư – kinh doanh.
Hàng trăm nghìn vụ việc bị phát hiện, xử lý
Theo thống kê của các lực lượng chức năng, trong giai đoạn 2020–2025, mỗi năm cả nước phát hiện và xử lý từ gần 120.000 đến hơn 190.000 vụ buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả. Trong đó, các hành vi gian lận thương mại chiếm tỷ trọng rất lớn, từ khoảng 79% đến gần 88% tổng số vụ việc.
Đáng chú ý, số vụ việc liên quan đến hàng giả và xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ tuy chiếm tỷ lệ thấp hơn, song tính chất ngày càng phức tạp, khó phát hiện, nhất là trên môi trường số. Nhiều vụ việc được tổ chức theo đường dây, ổ nhóm, lợi dụng mô hình doanh nghiệp, thương mại điện tử, mạng xã hội, dịch vụ chuyển phát nhanh để tiêu thụ hàng hóa vi phạm, gây khó khăn lớn cho công tác kiểm tra, kiểm soát.
Tuy nhiên, đại diện Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia cũng khẳng định, với sự chỉ đạo quyết liệt của Đảng, Nhà nước, Quốc hội và Chính phủ, công tác phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả đã đạt được những kết quả tích cực, góp phần nâng cao nhận thức xã hội và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, doanh nghiệp.
Đánh giá về khung khổ pháp lý, Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia cho rằng, hệ thống pháp luật hiện hành về phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả về cơ bản đã tương đối đầy đủ, bao gồm các quy định trong Bộ luật Hình sự, các luật chuyên ngành và hệ thống nghị định, thông tư hướng dẫn.
Tuy nhiên, thực tiễn triển khai cho thấy vẫn tồn tại những bất cập, như một số quy định còn chồng chéo, chế tài xử lý chưa đủ sức răn đe; việc định giá tang vật, xử lý, bảo quản hàng hóa vi phạm còn phức tạp, tốn kém; thiếu hướng dẫn thống nhất trong xử lý vi phạm trên không gian mạng. Bên cạnh đó, việc chia sẻ, kết nối dữ liệu giữa các bộ, ngành, địa phương trong nhiều trường hợp chưa thông suốt, ảnh hưởng đến hiệu quả phối hợp.
Một xu hướng đáng lo ngại được ông Trần Đức Đông chỉ ra là sự dịch chuyển mạnh mẽ của các hành vi vi phạm sang môi trường số. Từ sản xuất, kinh doanh, quảng cáo, giao dịch đến vận chuyển, tiêu thụ hàng hóa vi phạm đều được thực hiện thông qua các nền tảng thương mại điện tử, mạng xã hội và dịch vụ bưu chính, chuyển phát nhanh.
Trong khi đó, công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động này vẫn gặp nhiều khó khăn do thiếu nguồn lực, công nghệ, cũng như hành lang pháp lý phù hợp với đặc thù của không gian mạng. Đây chính là thách thức lớn đặt ra cho các lực lượng chức năng trong thời gian tới.
Cần giải pháp đồng bộ, ứng dụng công nghệ
Để nâng cao hiệu quả phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, đặc biệt trên không gian mạng, Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia nhấn mạnh sự cần thiết của các giải pháp đồng bộ, quyết liệt và lâu dài. Trong đó, trọng tâm là tiếp tục hoàn thiện thể chế, rà soát, sửa đổi các quy định pháp luật còn bất cập; tăng cường phối hợp liên ngành, liên địa phương; đẩy mạnh ứng dụng khoa học – công nghệ, xây dựng và kết nối cơ sở dữ liệu dùng chung.
Song song với đó, cần chú trọng đào tạo, nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ thực thi, tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người tiêu dùng và cộng đồng doanh nghiệp, coi đây là “tuyến phòng thủ” quan trọng trong cuộc chiến chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả.