Kinh tế

Phát biểu tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam lần 4/2025 hiến kế giải pháp cho tăng trưởng kinh tế, TS Trần Du Lịch - Chủ tịch Hội đồng tư vấn triển khai Nghị quyết 98 của Quốc hội cho biết, sau đại dịch COVID-19, Chính phủ và TP HCM đã lựa chọn mô hình phục hồi và tăng trưởng dựa trên ba trụ cột chính là thị trường nội địa, xuất khẩu và đầu tư công đóng vai trò dẫn dắt. Ông cho rằng, cách tiếp cận này đã mang lại những kết quả tích cực, giúp nền kinh tế phục hồi khá thành công trong bối cảnh nhiều biến động toàn cầu.

Tuy nhiên, TS Trần Du Lịch cũng cho rằng, bên cạnh những kết quả đạt được, cần thẳng thắn nhìn nhận một số thách thức đang hiện hữu. Cụ thể, về xuất khẩu, mặc dù kinh tế Việt Nam vẫn duy trì mức tăng trưởng ấn tượng, khoảng 8% trong điều kiện kinh tế thế giới nhiều khó khăn, song một vấn đề mang tính cấu trúc kéo dài nhiều năm là tỷ lệ nội địa hóa trong các sản phẩm xuất khẩu còn thấp. Điều này khiến giá trị gia tăng thực sự mà nền kinh tế giữ lại chưa tương xứng với quy mô kim ngạch.

Ông cho biết, qua theo dõi quá trình phát triển xuất khẩu của Việt Nam có thể thấy những bước tiến rất rõ rệt. Năm 2007, dân số Việt Nam chiếm khoảng 1,3% dân số thế giới nhưng kim ngạch xuất khẩu chỉ tương đương 0,3% tổng kim ngạch xuất khẩu toàn cầu. Đến năm 2024, tỷ trọng xuất khẩu của Việt Nam đã tăng lên khoảng 1,6% thị phần thế giới, cao hơn tỷ lệ dân số. Dù vậy, động lực tăng trưởng dựa vào xuất khẩu theo mô hình hiện tại đang dần tiệm cận giới hạn.

Đối với đầu tư công, chuyên gia cho rằng, đây vẫn là động lực rất lớn trong giai đoạn tới. Việc khởi công 234 công trình lớn vào ngày 19/12 vừa qua, với tổng vốn khoảng 3,4 triệu tỷ đồng, trong đó hơn 80% là vốn đầu tư công, cho thấy tư duy phát triển vẫn đặt trọng tâm vào đầu tư công dẫn dắt đầu tư tư nhân. Tuy nhiên, vấn đề đặt ra là cần tính toán lại mức độ “dẫn dắt” hay “vốn mồi” sao cho đầu tư công có khả năng lan tỏa mạnh mẽ và hiệu quả hơn trong toàn nền kinh tế.

Theo TS Trần Du Lịch, nếu ba trụ cột tăng trưởng hiện tại không có sự thay đổi về chất và động lực, thì mục tiêu tăng trưởng hai con số sẽ rất khó đạt được. Ông cho rằng, động lực tăng trưởng mới cần phải bao gồm hai yếu tố then chốt. Thứ nhất là đổi mới khoa học -công nghệ và đổi mới sáng tạo, lấy kinh tế số làm nền tảng. Thứ hai là cải cách thể chế theo hướng tăng cường cạnh tranh, minh bạch và hiệu quả.

“Chỉ khi hai yếu tố này được phát huy đúng mức, chúng ta mới có cơ sở để tính tới kịch bản tăng trưởng hai con số trong trung và dài hạn. Đây là một bài toán khó nhưng Việt Nam không xa lạ với việc giải bài toán “kép”: vừa kiểm soát lạm phát, vừa thúc đẩy tăng trưởng. Kinh nghiệm thực tiễn cho thấy, hai mục tiêu này không loại trừ lẫn nhau nếu chính sách được điều hành linh hoạt và nhất quán”, TS Trần Du Lịch nhấn mạnh.

Đồng thời, ông cũng cho rằng, tăng trưởng vẫn phải là mục tiêu hướng tới, song không thể đánh đổi bằng bất ổn vĩ mô. Vấn đề cốt lõi nằm ở sự phối hợp nhịp nhàng giữa chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ, nhằm bảo đảm các dòng tiền được kích hoạt và phân bổ hiệu quả nhất. Cần tháo gỡ những “điểm nghẽn” đang làm dòng tiền bị ách tắc, đồng thời định hướng tín dụng dịch chuyển dần sang các lĩnh vực tạo ra giá trị cho nền kinh tế thực.

Kinh tế thực ở đây bao gồm sản xuất, hạ tầng (cả hạ tầng số và hạ tầng vật chất), logistics và xây dựng. Khi kinh tế thực được củng cố và phát triển tương xứng, nền kinh tế tiền tệ - vốn phản ánh qua giá tài sản - sẽ dần đạt được sự cân bằng cần thiết. Đây mới là nền tảng bền vững cho ổn định vĩ mô, chứ không chỉ dựa đơn thuần vào chỉ số giá tiêu dùng (CPI).

“Trong bối cảnh Việt Nam đặt mục tiêu trở thành nước phát triển vào năm 2045, yêu cầu tăng trưởng bình quân khoảng 10%/năm là rất lớn, nhất là khi thời kỳ dân số vàng đang dần đi qua. Điều này càng đòi hỏi những cải cách mạnh mẽ và quyết liệt hơn ngay từ bây giờ”, TS Trần Du Lịch nhấn mạnh thêm.

Ông Nguyễn Ngọc Hòa - Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TPHCM (HUBA) cho rằng, hiện nay đầu tư công vẫn chủ yếu dựa vào vốn tín dụng ngân hàng, trong khi nguồn vốn này phần lớn được huy động ngắn hạn, không phù hợp với các dự án có chu kỳ đầu tư dài từ 5 đến 30 năm.

Do đó, ông kiến nghị cần sớm phát huy vai trò của Trung tâm Tài chính Quốc tế như một kênh dẫn vốn dài hạn. Trung tâm này có thể huy động các nguồn vốn kỳ hạn từ 5 đến 20 năm, tham gia mua bán lại các khoản nợ, qua đó giúp giải phóng dòng vốn cho hệ thống ngân hàng.

Theo Chủ tịch HUBA, khi Trung tâm tài chính Quốc tế hoạt động hiệu quả, có thể đạt được đồng thời ba mục tiêu. Thứ nhất, dòng vốn được phân bổ đúng bản chất: vốn dài hạn đi qua thị trường vốn, vốn ngắn hạn đi qua hệ thống ngân hàng. Thứ hai, ngân hàng sẽ có điều kiện tập trung hơn vào việc hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa. Thứ ba, giảm rủi ro lạm phát do giảm áp lực tăng tín dụng ngắn hạn.

Để ba trụ cột trên phát huy tối đa hiệu quả, theo Chủ tịch HUBA, cần khẩn trương thực hiện đồng bộ ba yêu cầu then chốt.

Thứ nhất, đẩy mạnh cải cách thể chế và giải phóng nguồn lực, trong đó sớm ban hành nghị định cho Trung tâm Tài chính Quốc tế và Nghị quyết cho khu vực kinh tế nhà nước.

Thứ hai, nâng cao năng lực thực thi, phân cấp, phân quyền rõ ràng, khuyến khích cán bộ mạnh dạn triển khai nhiệm vụ, không e dè, né tránh.

Thứ ba, chuyển đổi mô hình chính quyền từ ba cấp sang hai cấp theo hướng tinh gọn, hiệu quả, nhằm đưa chính sách nhanh chóng đi vào thực tiễn.

“Tôi tin rằng nếu ba trụ cột này được kích hoạt đúng hướng, đi cùng với cải cách thể chế mạnh mẽ, Việt Nam hoàn toàn có thể đạt tăng trưởng hai con số và tạo nền tảng vững chắc cho giai đoạn phát triển tiếp theo”, Chủ tịch HUBA Nguyễn Ngọc Hòa nhấn mạnh.

Đình Đại