Khi hình thành, bộ đôi này được kỳ vọng sẽ mở ra thời kỳ “huy hoàng” cho ngành đóng tàu Việt Nam, rất tiếc ánh “huy hoàng” vừa lóe sáng đã tắt ngấm.
Trong quá trình lập dự án đầu tư Nhà máy thép, không tin tưởng hệ thống lưới điện quốc gia, Vinashin quyết định xây dựng thêm một nhà máy điện chạy diesel nhằm đảm bảo nguồn năng lượng cho Nhà máy thép.
Năm 2003, Vinashin giao cho đơn vị con là Công ty TNHH MTV Công nghiệp Tàu thủy Cái Lân thực hiện dự án Nhà máy điện Cái Lân - Vinashin, với tổng mức đầu tư gần 36 triệu USD, tương đương 1.000 tỷ đồng (vào thời điểm này), gồm 6 tổ máy, công suất 6,5 MW/tổ.
Trong thời gian hoạt động ngắn ngủi, nhà máy thường xuyên hỏng hóc. Trong 6 tổ máy thì chỉ có 2 tổ hoạt động được 75% công suất, trong đó tổ M5 có thời gian chạy lâu nhất là 11.393 giờ, 4 tổ máy còn lại không thể hoạt động vì không mua được phụ tùng thay thế. Thậm chí, trong quá trình vận hành, các kỹ sư phải lần lượt lấy linh kiện, thiết bị của tổ này lắp vào tổ kia.
Nguyên nhân dẫn đến hậu quả nghiêm trọng này là do toàn bộ thiết bị chính của Nhà máy điện diesel được tháo dỡ, mua lại từ một nhà máy điện cũ sử dụng từ thập niên 70 của thế kỷ trước tại Trung Quốc.
Điều đáng buồn, là tháng 10/2009, Nhà máy đã “tắt điện” hoàn toàn, không lâu trước khi Nhà máy thép đi vào hoạt động, cho thấy sự lãng phí và đầu tư thiếu tầm nhìn của những người đứng đầu Vinashin thời điểm đó.
Trong thời gian ngắn ngủi hoạt động, mặc dù chưa kịp cấp điện cho nhà máy thép mà chủ yếu cấp cho một số doanh nghiệp lân cận, nhưng nhà máy điện lỗ hơn 62 tỷ đồng, chủ yếu là do giá dầu nhập vào quá cao, trong khi giá điện thời đó thì không đủ bù lỗ.
Theo tìm hiểu của DĐDN, những năm qua nhà máy này đã từng chào giá bán nguyên khối nhưng không ai mua, còn bán sắt vụn cũng không xong vì vướng nhiều thủ tục quy định của nhà nước. Thời gian cứ thế trôi qua, đến nay nhiều thiết bị đã hỏng hẳn không thể hoạt động. Hơn 20 cán bộ, người lao động phải cầm cự với số tiền ít ỏi có được nhờ cho thuê mặt bằng.
Có mặt tại nhà điện diesel, phóng viên không khỏi xót xa trước khói tài sản nghìn tỷ đang bị gỉ sét, hư hỏng, cỏ lau phủ kín xung quanh, u ám như một “nhà máy ma”.
Chưa có các báo cáo về thiệt hại của nhà máy điện nhưng để thanh lý đống tài sản này quả là một điều không thể thực hiện..
Chưa kể đến các thiết bị máy móc được cho là thuộc vào “hàng cổ” từ thế kỷ trước và được nắng mưa bảo quản trong nhiều năm qua.
Khối tài sản nghìn tỷ rơi vào cảnh hoang tàn, mục nát.
Ngoài sự buông lỏng, thiếu kiểm tra, giám sát của các cơ quan chức năng, thì điều đáng nói, là Vinashine đã bỏ ra hàng nghìn tỷ đầu tư Nhà máy Điện chỉ để đảm bảo sự ổn định điện năng cho Nhà máy Cán thép, trong khi điện lưới quốc gia khu vực này hoàn toàn có thể đáp ứng và giá điện lại thấp hơn nhiều so với giá điện do Nhà máy Điện diesel sản xuất ra.
Nguyên Chủ tịch Công ty TNHH MTV Công nghiệp Tàu thủy Cái Lân (chủ đầu tư – thành viên của Vinashin) Tô Nghiêm là 1 trong 9 bị cáo trong Đại án Vinashin, bị tuyên 18 năm tù với tội danh lợi dụng chức vụ gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng, gây thiệt hại nghiêm trọng đối với tài sản nhà nước.
Những người chịu trách nhiệm đã và đang phải trả giá. Nhưng câu hỏi về việc khắc phục đống sắt thép hàng nghìn tỉ đồng suốt những năm qua vẫn chưa có lời giải, và nó vẫn đang hao mòn “chờ ngóng” một giải pháp từ các nhà quản lý.
