Tái cơ cấu "tạo lực" phát triển doanh nghiệp nhà nước

>>>12 nhiệm vụ để doanh nghiệp nhà nước phát huy tính dẫn dắt, tiên phong

Theo ông Phạm Văn Sơn, Vụ trưởng Vụ Tổng hợp, Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp, đến năm 2022, tổng vốn chủ sở hữu hợp nhất của 19 tập đoàn, tổng công ty do  Ủy ban được giao làm đại diện chủ sở hữu đạt 1,154 triệu tỷ đồng; tổng tài sản hợp nhất đạt 2,491 triệu tỷ đồng, chiếm tỷ lệ khoảng 63% tổng vốn chủ sở hữu và 65% tổng tài sản của các doanh nghiệp nhà nước (DNNN) trong cả nước. 

So với năm 2018 - thời điểm chuyển về Ủy ban, theo báo cáo tài chính của các tập đoàn, tổng công ty đến thời điểm cuối năm 2022, tổng vốn chủ sở hữu hợp nhất tăng từ 1,056 triệu tỷ đồng lên 1,155 triệu tỷ đồng; tổng tài sản hợp nhất tăng từ 2,360 triệu tỷ đồng lên 2,491 triệu tỷ đồng; các chỉ tiêu sản xuất, kinh doanh đạt được hàng năm có sự tăng trưởng.

Chủ trì Hội nghị của Thường trực Chính phủ làm việc với doanh nghiệp Nhà nước (DNNN) trên phạm vi toàn quốc về các giải pháp thúc đẩy sản xuất kinh doanh và đầu tư phát triển mới đây, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh thông điệp "chung sức, đồng lòng tháo gỡ khó khăn, vượt qua thách thức, đẩy mạnh đầu tư phát triển, góp phần thực hiện mục tiêu tăng trưởng của nền kinh tế năm 2023 và những năm tiếp theo", đồng thời nêu 6 quan điểm chỉ đạo, điều hành và 12 nhiệm vụ trọng tâm thời gian tới.

Trong đó, tính riêng trong năm 2022, tổng doanh thu hợp nhất đạt 1,871 triệu tỷ đồng, chiếm 20% GDP cả nước, tăng 0,6% so với năm 2018.

Ông Nguyễn Hoàng Anh, Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ tịch Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp cho biết: Các Tập đoàn, Tổng công ty Nhà nước trực thuộc Ủy ban hiện nắm giữ hơn 60% vốn của tất cả DNNN. Trong hành trình 5 năm qua, Ủy ban đã thực hiện nhiều giải pháp để nâng cao hiệu quả hoạt động, phát huy nguồn lực của DNNN.

Ủy ban đã hoàn thành xử lý hầu hết công việc chuyển giao từ các Bộ còn xử lý dở dang, tồn đọng qua nhiều thời kỳ, phức tạp, vướng mắc. “Tiếp nhận vai trò Cơ quan thường trực và Chủ tịch Ủy ban làm Phó Trưởng ban Thường trực Ban Chỉ đạo xử lý các tồn tại, yếu kém của một số dự án, doanh nghiệp chậm tiến độ, kém hiệu quả thuộc ngành Công Thương. Đến nay, công tác xử lý các tồn tại, yếu kém của nhiều dự án, doanh nghiệp đã có những tiến triển quan trọng. Ủy ban đã tăng cường kiểm tra, giám sát về tài chính doanh nghiệp; đốc thúc doanh nghiệp triển khai các dự án đầu tư lớn, quan trọng; chỉ đạo tổ chức thực hiện công tác tái cơ cấu, cổ phần hóa, thoái vốn Nhà nước với mục tiêu bảo toàn và phát triển vốn Nhà nước”, ông Nguyễn Hoàng Anh nhận định. 

Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước còn là đầu mối tháo gỡ nhiều khó khăn, vướng mắc cho doanh nghiệp về đầu tư; quản lý, sử dụng vốn và tài sản Nhà nước; sắp xếp lại, xử lý đất đai; quản lý, sử dụng tài sản công; cổ phần hóa, thoái vốn Nhà nước tại doanh nghiệp. Ủy ban đã đề xuất và phối hợp với các cơ quan quản lý nhà Nước tham mưu cho Chính phủ ban hành nhiều Nghị quyết tháo gỡ khó khăn, vướng mắc đã tồn tại từ nhiều năm để thúc đẩy tiến độ nhiều dự án đầu tư của doanh nghiệp. 

Năm 2023, tổng vốn chủ sở hữu (hợp nhất) của 19 Tập đoàn, Tổng công ty khoảng 1.176 nghìn tỷ đồng. Tổng tài sản hợp nhất hơn 2.459 nghìn tỷ đồng, tăng 14,2 nghìn tỷ đồng so với năm 2022. Các Tập đoàn, Tổng công ty tiếp tục là vai trò nòng cốt trong nhiều ngành; tạo nguồn thu đáng kể cho NSNN.

>>>Khơi thông thể chế cho doanh nghiệp nhà nước

Dù vậy, Vụ trưởng Vụ Tổng hợp, Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp cũng thẳng thắn nhận định, vẫn tồn tại một số khó khăn, hạn chế trong hoạt động của Uỷ ban và các đơn vị thành viên.

Theo đó, đối với 12 dự án kém hiệu quả, chậm tiến độ của ngành Công thương, đến nay, Ủy ban đã báo cáo, đề xuất và được cấp có thẩm quyền đồng ý phương án xử lý đối với 8 dự án, từ đó giao doanh nghiệp chịu trách nhiệm thực hiện, vẫn còn lại 4 dự án.

Bên cạnh đó, các tập đoàn, tổng công ty cũng chưa phát huy hết hiệu quả nguồn lực vốn, tài sản được Nhà nước giao; phân bổ nguồn vốn đầu tư chưa tập trung vào các ngành, lĩnh vực có tính dẫn dắt, tạo động lực, hỗ trợ nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế; Chưa có các sản phẩm, dịch vụ trong các ngành công nghệ cao, công nghệ lõi, có tính chất lan tỏa hoặc có khả năng dẫn dắt chuyển đổi cơ cấu kinh tế từng doanh nghiệp... ; Hoạt động đầu tư chủ yếu vẫn mang tính đơn lẻ; Năng lực quản trị và triển khai dự án còn yếu ở nhiều khâu, từ việc chuẩn bị dự án kỹ và toàn diện, lựa chọn nhà thầu...

Theo ông Nguyễn Đức Trung, Phó Cục trưởng Cục Phát triển doanh nghiệp, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, tính đến 30/6/2023, tổng doanh thu của các doanh nghiệp nhà nước trên cả nước đạt gần 690 nghìn tỷ đồng, đạt 50% kế hoạch năm 2023. Lãi phát sinh trước thuế là 67,4 nghìn tỷ đồng. Tổng thuế và các khoản phát sinh nộp ngân sách nhà nước là 67,233 nghìn tỷ đồng, đạt 56% so với kế hoạch năm 2023.

Ước cả năm 2023 tổng doanh thu của toàn khu vực doanh nghiệp nhà nước đạt hơn 1,4 triệu tỷ đồng, tăng 4% so với kế hoạch đề ra. Tổng lãi phát sinh trước thuế của khu vực doanh nghiệp nhà nước năm 2023 ước đạt hơn 117,3 triệu tỷ đồng, tăng 9% so với kế hoạch đề ra. Tổng thuế và các khoản phát sinh nộp ngân sách nhà nước của doanh nghiệp nhà nước cả năm 2023 ước đạt gần 129 nghìn tỷ đồng, tăng 7% so với kế hoạch. 

Báo cáo của Bộ KH&ĐT cho hay, trong 8 tháng năm 2023, các Tập đoàn, Tổng công ty thuộc UBQLV Nhà nước tại doanh nghiệp đã giải ngân đầu tư hơn 100.000 tỷ đồng (bằng 49% kế hoạch năm), tăng 22% so với 7 tháng năm 2023. Một số dự án trọng điểm được đẩy nhanh tiến độ như: Dự án Nhà máy Nhiệt điện Thái Bình 2; dự án LNG Thị Vải; chuỗi dự án Lô B, Dự án Cảng Hàng không quốc tế Long Thành; dự án Nhà ga T3 Cảng Hàng không quốc tế Tân Sơn Nhất… Song, một số dự án đầu tư còn chậm tiến độ triển khai, làm giảm hiệu quả sử dụng nguồn lực.

Từ thực tế này, ông Sơn cho biết, thời gian tới, Uỷ ban sẽ tiếp tục hoàn thiện mô hình ủy ban, trong đó tập trung định hướng xây dựng và phê duyệt chiến lược, kế hoạch sản xuất kinh doanh, đầu tư phát triển của doanh nghiệp đi đôi với phối hợp các cơ quan liên quan hoàn thiện chính sách, quy hoạch để tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp hoạt động chủ động. Tăng cường, tạo sự chủ động cho doanh nghiệp, người đại diện phần vốn nhà nước tại doanh nghiệp và tích cực phối hợp, hỗ trợ doanh nghiệp hoạt động có hiệu quả, về nguyên tắc không được can thiệp vào hoạt động sản xuất kinh doanh và đầu tư của doanh nghiệp.

Về giải pháp lâu dài, Uỷ ban sẽ phối hợp với Bộ Tài chính nghiên cứu sửa đổi quy định của Luật số 69/2014/QH13 (Luật Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp) làm cơ sở pháp lý để đẩy mạnh phân công, phân cấp cho Hội đồng thành viên, Người đại diện phần vốn Nhà nước tại các Tập đoàn, Tổng công ty do Ủy ban làm đại diện chủ sở hữu; tháo gỡ một số khó khăn, vướng mắc cho hoạt động của doanh nghiệp và Ủy ban.