Điện mặt trời mái nhà trong KCN: Nhu cầu và giải pháp cho doanh nghiệp

Quy hoạch điện VIII được Thủ tướng Chính phủ ký, ban hành ngày 15/05/2023, trong đó nhấn mạnh việc khuyến khích phát triển mạnh mẽ các nguồn năng lượng tái tạo nhằm giảm sự phụ thuộc vào các nguồn năng lượng từ hóa thạch. Đối với điện mặt trời mái nhà, Quy hoạch điện VIII cũng đặt ra mục tiêu phấn đấu đến năm 2030 có 50% các tòa nhà công sở và 50% nhà dân sử dụng điện từ hệ thống điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu.

Tuy nhiên, hiện nay việc lắp đặt và sử dụng điện mặt trời mái nhà trong khu công nghiệp vẫn gặp nhiều khó khăn, chưa có phương án để triển khai phát triển. Đồng thời các doanh nghiệp sản xuất đang mong muốn thực hiện xanh hóa, có chứng chỉ xanh khi xuất khẩu nhằm đáp ứng yêu cầu hội nhập, vẫn chưa có hướng dẫn cụ thể về việc đầu tư, lắp đặt, sử dụng.

Hôm nay (11/04/2024), Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam chỉ đạo Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp phối hợp với Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) tổ chức Diễn đàn với chủ đề: ĐIỆN MẶT TRỜI MÁI NHÀ TRONG KHU CÔNG NGHIỆP: NHU CẦU VÀ GIẢI PHÁP CHO DOANH NGHIỆP” nhằm tập hợp ý kiến, đề xuất giải pháp cho lộ trình phát triển điện mặt trời mái nhà trong khu công nghiệp, tận dụng xanh từ hệ thống điện mặt trời mái nhà giúp doanh nghiệp sớm tiến tới mục tiêu xanh hóa và trung hòa carbon tại Việt Nam.

Tham dự diễn đàn, về phía đơn vị chỉ đạo có ông Hoàng Quang Phòng – Phó Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam.

Về phía đại diện các ban, ngành, chuyên gia có: PGS TS Phạm Hoàng Lương – Viện trưởng Viện KHCN Quốc tế Việt Nam – Nhật Bản, nguyên Phó hiệu trưởng Đại học Bách Khoa Hà Nội; Ông Lê Hải Hưng - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Ứng dụng Công nghệ (IRAT); Ông Lã Hồng Kỳ - chuyên viên chính VP Ban chỉ đạo Nhà nước các dự án ngành năng lượng; Ông Trương Văn Cẩm – Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS); Ông Nguyễn Quốc Việt - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR); Ông Nguyễn Trung Thực - Phó Viện trưởng Phụ trách điều hành (VCCI-ITB), đơn vị triển khai dự án "Thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả trong ngành Công nghiệp hỗ trợ và Công nghiệp chế biến thực phẩm tại Việt Nam; PGS TS Nguyễn Anh Thu – Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế - ĐHQGHN; Ông Đỗ Mạnh Toàn - Điều phối quốc gia tại Việt Nam của Chương trình Đối tác Chuyển dịch năng lượng Đông Nam Á (ETP); Trung tá Trần Hải Nam - Phó Trưởng phòng thẩm duyệt về Phòng cháy chữa cháy - Cục Cảnh sát phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ; Bà Trần Tố Loan – Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Sao Đỏ - Chủ đầu tư Khu Công nghiệp Nam Đình Vũ; Ông Hoàng Tuấn Anh – Tổng Giám đốc Công ty Cp Shinec – Chủ đầu tư Khu công nghiệp sinh thái Nam Cầu Kiền; Ông Trần Viết Nguyên – Phó Ban Kinh doanh Tập đoàn điện lực Việt Nam (EVN); 

Tham gia chương trình, còn có sự hiện diện của đại diện các địa phương, Sở Công thương, Sở Xây dựng, Ban Lãnh đạo quản lý các khu kinh tế, khu công nghiệp: Vsip, Deep C, … Lãnh đạo các doanh nghiệp trong ngành thủy sản, may mặc, điện tử, thép và các doanh nghiệp chế biến, sản xuất trong khu công nghiệp, đại diện chủ đầu tư các khu công nghiệp, các doanh nghiệp trong khu công nghiệp, các đơn vị cung cấp giải pháp, cùng các cơ quan thông tấn báo chí đã đến dự và đưa tin cho sự kiện.

Về phía đơn vị tổ chức thực hiện có: Nhà báo Nguyễn Tiến Dũng – Phó Tổng Biên tập Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp.

ĐÁNH GIÁ HIỆN TRẠNG

Cơ hội để doanh nghiệp Việt tham gia sân chơi toàn cầu

Phát biểu khai mạc Diễn đàn, ông Hoàng Quang Phòng - Phó Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết, phát triển nền kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn không chỉ là xu hướng mà ngày càng được quan tâm tại Chương trình nghị sự của các quốc gia trên thế giới. Thời gian qua, Việt Nam đã thể hiện sự chủ động triển khai một cách bài bản các cam kết quốc tế, đặc biệt là cam kết của Việt Nam tại Hội nghị Công ước khung của Liên Hợp Quốc về biến đổi khí hậu lần thứ 26 (COP26) hướng tới Việt Nam sẽ giảm phát phải ròng về 0 vào năm 2050.

Ngày 15/5/2023 Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành Quy hoạch tổng thể về năng lượng quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến 2050 (Quy hoạch điện VIII). Tại Quy hoạch điện VIII, Chính phủ khuyến khích phát triển mạnh mẽ các nguồn năng lượng tái tạo nhằm giảm sự phụ thuộc vào các nguồn năng lượng từ hóa thạch. Đối với điện mặt trời mái nhà, Quy hoạch điện VIII cũng đặt ra mục tiêu phấn đấu đến năm 2030 có 50% các tòa nhà công sở và 50% nhà dân sử dụng điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu.

“Theo dự báo của các chuyên gia, với tốc độ tăng trưởng nhanh trong lĩnh vực sản xuất kinh doanh, việc cung ứng điện cho doanh nghiệp sẽ luôn gặp khó khăn nếu Việt Nam Nam không tận dụng các nguồn năng lượng khác, đặc biệt là năng lượng tái tạo. Trong đó, sử dụng năng lượng xanh từ hệ thống điện mặt trời mái nhà đang là một lựa chọn không thể thiếu đối với doanh nghiệp.

>> ĐIỆN MẶT TRỜI MÁI NHÀ TRONG KCN: Cơ hội để doanh nghiệp Việt tham gia sân chơi toàn cầu

Với việc sử dụng năng lượng xanh từ hệ thống điện mặt trời mái nhà, doanh nghiệp sẽ chủ động được nguồn điện ổn định trong quá trình sản xuất kinh doanh, hưởng các lợi ích về kinh tế, tiết giảm kinh phí sản xuất”, ông Phòng chia sẻ.

Theo ông Phòng, hiện Việt Nam đã và đang tham gia 19 FTA song phương và đa phương với hầu hết các nền kinh tế trên thế giới, đây cũng chính là cơ sở đưa Việt Nam kết nối và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị, cung ứng toàn cầu. Tại EU và một số quốc gia khác, sản phẩm, hàng hóa khi nhập khẩu vào các thị trường này nếu muốn được hưởng cơ chế ưu đãi buộc phải có chứng chỉ xanh.

Các doanh nghiệp Việt Nam muốn tham gia vào sân chơi toàn cầu để được hưởng ưu đãi ngoài các điều kiện cơ bản như quy tắc xuất xứ, tiêu chuẩn chất lượng thì tiêu chuẩn về xanh hóa cũng buộc doanh nghiệp phải đáp ứng.

“Như vậy có thể nói, việc sử dụng điện mặt trời mái nhà không chỉ giúp doanh nghiệp chủ động sản xuất kinh doanh, tiết giảm chi phí sản xuất, tăng khả năng cạnh tranh mà còn là điều kiện không thể thiếu trong quá trình hội nhập quốc tế”, ông Phòng nhấn mạnh.

Đồng thời cho rằng, mặc dù năng lượng tái tạo, năng lượng xanh hay cụ thể là điện mặt trời mái nhà là quan trọng và cần thiết như vậy nhưng trong nhiều năm qua, việc triển khai lắp đặt hệ thống điện mặt trời mái nhà cho doanh nghiệp vẫn chưa được triển khai, thúc đẩy do chưa có quy định, tiêu chí cụ thể. Các thủ tục, văn bản hướng dẫn từ các Bộ, ngành chưa được rõ ràng, nhất quán.

“Nhằm tổng hợp những đề xuất, kiến nghị của các doanh nghiệp, tìm nguyên nhân và giải pháp tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy hệ thống điện mặt trời mái nhà được phát triển phục vụ cho nhu cầu sản xuất cấp thiết của Doanh nghiệp. Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp phối hợp với Viện nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VERP) - Trường Kinh tế (Đại học Quốc Gia Hà Nội) tổ chức Diễn đàn với chủ đề: “Điện mặt trời mái nhà trong khu công nghiệp - Nhu cầu và giải pháp cho doanh nghiệp".

Với vai trò là đại diện cho cộng đồng doanh nghiệp, VCCI sẽ tổng hợp những ý kiến, kiến nghị, trình lên Chính phủ cùng các Bộ, Ngành liên quan để sớm ban hành những cơ chế chính sách phù hợp, kịp thời, giúp thúc đẩy việc triển khai lắp đặt điện mặt trời mái nhà trong khu công nghiệp nói riêng và cho doanh nghiệp sản xuất kinh doanh nói chung, góp phần đưa Việt Nam tiến nhanh trên con đường hội nhập và phát triển”, Chủ tịch VCCI nhấn mạnh.

Lợi ích kép cho doanh nghiệp

PGS. TS Nguyễn Anh Thu - Phó Hiệu trưởng trường Đại học Kinh tế (Đại học Quốc gia Hà Nội) cho biết, năng lượng tái tạo được ưu tiên phát triển mạnh tại Quy hoạch điện VIII nhằm đáp ứng yêu cầu chuyển đổi năng lượng công bằng. Thực hiện Quy hoạch điện VIII, Bộ Công Thương đã dự thảo Nghị định quy định cơ chế khuyến khích điện mặt trời mái nhà, phù hợp với quy hoạch hệ thống năng lượng quốc gia.

Phát triển năng lượng tái tạo, năng lượng mới tạo ra những cơ hội phát triển tổng thể hệ sinh thái công nghiệp năng lượng. Để chuyển đổi năng lượng công bằng, mục tiêu phát triển mạnh các nguồn năng lượng tái tạo phục vụ sản xuất điện đạt tỷ lệ khoảng 30,9 - 39,2% vào năm 2030, hướng tới mục tiêu tỷ lệ năng lượng tái tạo đạt 47% với điều kiện các cam kết theo Tuyên bố chính trị thiết lập Quan hệ đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng (JETP).

PGS. TS Nguyễn Anh Thu cho biết: lắp đặt và vận hành hệ thống điện mặt trời mái nhà tại các khu, cụm công nghiệp mang lại lợi ích to lớn. Nhiều đơn vị triển khai điện mặt trời mái nhà đã tiết kiệm được nhiều tỷ đồng so với sử dụng điện hệ thống. Tuy nhiên, sau Quy hoạch điện VIII, Bộ Công Thương đang đề xuất chỉ ưu tiên khuyến khích phát triển điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu tại hộ dân, công sở; chưa khuyến khích các cơ sở khác đang hoạt động dịch vụ và sản xuất, có mức tiêu thụ điện lớn như các doanh nghiệp, bao gồm doanh nghiệp trong khu công nghiệp lớn.

>> ĐIỆN MẶT TRỜI MÁI NHÀ TRONG KCN: Lợi ích kép cho doanh nghiệp

Nhiều bộ ngành và doanh nghiệp đã kiến nghị mở rộng cơ chế ưu đãi, phạm vi lắp đặt điện mặt trời tại các cơ sở như trường học, khu nghỉ dưỡng, khu công nghiệp, trang trại, nhà kho… Nguồn năng lượng này vừa giúp doanh nghiệp giảm chi phí năng lượng vừa có thể đáp ứng tiêu chuẩn xanh hóa sản xuất, tạo ra sản phẩm đạt chứng chỉ xanh xuất khẩu vào các thị trường lớn như châu Âu. Với quốc gia có kim ngạch xuất khẩu lớn như Việt Nam, chứng chỉ xanh cho hàng hoá xuất khẩu có ý nghĩa quan trọng.

Ở góc độ khác, PGS. TS Nguyễn Anh Thu nhấn mạnh: là điểm đến hấp dẫn, thu hút đầu tư nước ngoài hiệu quả, Việt Nam đang định hướng thu hút có chọn lọc các nhà đầu tư, các dự án công nghệ cao, tạo giá trị gia tăng cao cho nền kinh tế. Để thực hiện được chủ trương này, đòi hỏi rất nhiều điều kiện, trong đó, điều kiện quan trọng là cần có nguồn năng lượng sạch.

Chính sách khuyến khích sử dụng năng lượng tái tạo, nhất là điện mặt trời mái nhà vì thế có ý nghĩa quan trọng. Bên cạnh việc hoàn thiện thể chế, bao gồm cả quy định cụ thể về điện mặt trời mái nhà, hành lang pháp lý và chính sách khuyến khích các tổ chức có chức năng chuyên kinh doanh đầu tư lắp đặt hệ thống điện mặt trời mái nhà. Thiếu những quy định này khiến các chủ đầu tư khó có thể trực tiếp triển khai lắp đặt, giảm đi khả năng phát triển năng lượng tái tạo mặc dù tiềm năng phát triển rất lớn và được khuyến khích phát triển trong Quy hoạch điện VIII.

Theo bà Anh Thu, Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách trực thuộc trường Đại học Kinh tế (Đại học Quốc gia Hà Nội) là đơn vị nghiên cứu đề xuất các chính sách kinh tế vĩ mô cũng như các cải cách thể chế, chính sách. Trong đó, có cải cách cởi bỏ những rào cản trong các lĩnh vực năng lượng tái tạo nói chung, điện mặt trời nói riêng giúp kích hoạt nhiều mô hình khởi nghiệp dựa trên đổi mới sáng tạo, kích hoạt được các nguồn tài chính xanh khổng lồ đang sẵn sàng hỗ trợ cho Việt Nam trong thời gian tới, tạo thêm công ăn việc làm. Và theo bà, quan trọng nhất là giúp nền sản xuất công nghiệp Việt Nam dịch chuyển cao hơn trên chuỗi giá trị toàn cầu mới.

Cần cơ chế thiết thực cho doanh nghiệp

Chia sẻ tại Diễn đàn, ông Trương Văn Cẩm, Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS) cho biết, ngành dệt may có rất nhiều doanh nghiệp nằm trong khu công nghiệp (KCN), khoảng trên 1.200 doanh nghiệp với 610.000 lao động nằm trong KCN.

Năm 2022, kim ngạch xuất khẩu của ngành dệt may đạt 44 tỷ USD, là ngành có tỷ trọng xuất khẩu tăng trưởng nhanh. Năm 2023, mặc dù là năm vô cùng khó khăn nhưng kim ngạch xuất khẩu của ngành dệt may đạt 39,5 tỷ USD năm 2024 dự kiến bằng mức cao của năm 2022 với nhiều thị trường lớn như Mỹ, Nhật Bản,…và xuất siêu của ngành luôn rất lớn. Việt Nam cũng đang có lộ trình giảm phát thảo net zero. Ngành dệt may đã đưa ra chiến lược, định hướng phát triển bền vững. 

Cụ thể, theo Quyết định 1643/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược Dệt may và Da giày đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2035, mục tiêu tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu ngành dệt may giai đoạn 2021 - 2030 đạt 6,8% - 7,2%/năm, trong đó giai đoạn 2021 - 2025 phấn đấu đạt 7,5% - 8,0%/năm. Phấn đấu kim ngạch xuất khẩu năm 2025 đạt 50 - 52 tỷ USD và năm 2030 đạt 68 - 70 tỷ USD. Tỷ lệ nội địa hoá ngành Dệt May giai đoạn 2021 - 2025 đạt 51% - 55% và giai đoạn 2026 - 2030 đạt 56% - 60%.

Định hướng từ nay đến năm 2030, chuyển dần từ trọng tâm  phát triển nhanh sang trọng tâm  phát triển bền vững dựa trên chuyển đổi số, tăng trưởng xanh.

Định hướng từ năm 2030-2035, phát triển hiệu quả, bền vững theo mô hình kinh tế tuần hoàn. Hoàn thiện chuỗi giá trị trong nước và tham gia ở vị trí có giá trị cao trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Xuất khẩu và tiêu thụ trong nước bằng các thương hiệu riêng mang tầm khu vực và thế giới.

>> ĐIỆN MẶT TRỜI MÁI NHÀ TRONG KCN: Cần cơ chế thiết thực cho doanh nghiệp

Theo đó, Phó Chủ tịch VITAS cho biết mô hình phát triển bền vững với PPP. Cụ thể, thứ nhất là People bền vững nguồn nhân lực, cải thiện điều kiện làm việc, tăng thu nhập, quan hệ lao động hài hoà, đào tạo… Thứ hai, Profit là tăng trưởng kinh doanh và có lãi gồm quản trị rủi ro, chuyển đổi số, chủ động nguồn cung NPL,…  

Nhận định điện mặt trời mái nhà trong KCN rất phù hợp với chủ trương của nhà nước, giảm phát thải khí nhà kính, ông Trương Văn Cẩm cho biết những thuận lợi của doanh nghiệp dệt may trong đầu tư lắp đặt điện mặt trời mái nhà.

Theo đó, Phó Chủ tịch VITAS chia sẻ, hiện tại khoảng 30 -50% doanh nghiệp tùy theo vùng, miền đã lắp đặt điện mặt trời mái nhà. Nhiều dự án đã dừng lại từ khi Quyết định 13/2020 không còn phù hợp từ 01/01/2021.

Cụ thể, thuận lợi là phù hợp chủ trương của Nhà nước: giảm năng lượng từ nhiên liệu hóa thạch, giảm phát thải khí nhà kính, thực hiện cam kết Net-Zero vào năm 2050. 

Bên cạnh đó, đáp ứng yêu cầu khách hàng: xanh hóa, tiết kiệm điện và sử dụng năng lượng tái tạo. Phù hợp định hướng phát triển của ngành từ “nhanh” sang “bền vững”. Với diện tích mái nhà xưởng lớn, nhất là KCN, ông Cẩm cho rằng thuận lợi cho lắp đặt. Tiết kiệm chi phí, chủ động nguồn cung năng lượng, tăng khả năng cạnh tranh về giá và đáp ứng yêu cầu “xanh hóa” sản phẩm.

Tuy nhiên, Phó Chủ tịch VITAS cũng cho biết, còn một số khó khăn. Cụ thể, điều kiện thời tiết, cơ chế về điện mặt trời mái nhà cho doanh nghiệp, KCN chưa rõ ràng, doanh nghiệp lúng túng vì chưa được đưa vào đối tượng và phạm vi điều chỉnh.

“Nếu với cơ chế hiện nay doanh nghiệp muốn cũng không làm được. Khoảng trống pháp lý sau Quyết định 13/QĐ-TTg về giá điện cũng gây khó cho doanh nghiệp”, ông Cẩm chia sẻ. 

Đồng thời nhấn mạnh hiện chưa có khung pháp lý cho phát triển và điều tiết điện mặt trời mái nhà. Quyết định 262/QĐ-TTg phê duyệt Kế hoạch thực hiện Quy hoạch điện VIII mới chỉ tập trung phát triển nguồn điện gió, năng lượng mới. Điện mặt trời mái nhà đến năm 2030 chỉ theo hình thức tự sản tự tiêu.

Do đó, ông Cẩm cho rằng, rất cần các cơ quan đưa ra những quy định dưới Luật để giải thích rất rõ doanh nghiệp mới triển khai được. Ví dụ như định nghĩa xác định về “tự sản tự tiêu” trong KCN, chủ thể trong các KCN để sử dụng điện mặt trời áp mái đó… Cùng với đó, hiện khi điều kiện thời tiết thuận lợi sẽ dư thừa điện tại các dự án điện mặt trời mái nhà cũng gây khó cho doanh nghiệp.

Bên cạnh đó là vấn đề xử lý các tấm pin, đây là cũng vấn đề xử lý rác thải, làm sao tái chế được để tránh là gánh nặng cho môi trường. Do đó, Phó Chủ tịch VITAS kiến nghị Nhà nước sớm ban hành chính sách tổng thể và hướng dẫn cụ thể về trình tự, thủ tục đầu tư, lắp đặt, an toàn điện, PCCC cho DN, KCN thống nhất trong cả nước. 

Sớm có quy định cụ thể cơ chế điều tiết, mua bán, sử dụng điện mái nhà trong các khu công nghiệp, khu kinh tế

Sớm ban hành chính sách thay thế cho cơ chế ưu đãi (giá FIT) đã hết hạn. Ví dụ trong KCN có cơ chế cho doanh nghiệp trong cùng KCN mua bán điện…

Về cơ chế hỗ trợ vốn, ông Trương Văn Cẩm cho biết, ngành dệt may chủ yếu là DNNVV là đối tượng cần hỗ trợ vốn cho điện mái nhà, chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, kinh doanh tuần hoàn

Đồng thời, cần hỗ trợ đào tạo nguồn nhân lực, đào tạo kỹ năng nghề cho nhân lực vận hành. Hợp tác, tạo điều kiện hợp tác giữa đối tác 3 bên gồm doanh nghiệp, nhãn hàng, tổ chức Quốc tế…

LỢI ÍCH VÀ KHẢ NĂNG CẠNH TRANH CỦA NĂNG LƯỢNG TÁI TẠO 

Chia sẻ tại phiên thảo luận, TS Nguyễn Quốc Việt, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) cho biết, khi tiến hành các nghiên cứu ban đầu về chuyển dịch năng lượng, gần như có xu hướng cho thấy Việt Nam đang lưỡng lự giữa việc đi theo xu thế và phải thực hiện chuyển đổi sang năng lượng tái tạo để thực hiện những mục tiêu về COP56. 

Xét trên góc độ vĩ mô, ông Việt cho biết, Việt Nam có dân số và nền kinh tế tăng trưởng nhanh, do đó, nhu cầu sử dụng năng lượng điện cũng đang có xu hướng tăng nhanh trong thập kỷ qua. Đồng thời, lượng vốn đầu tư nước ngoài cũng đang có xu hướng tăng nhanh, số lượng khu công nghiệp (KCN) và doanh nghiệp hoạt động trong các khu công nghiệp có xu hướng ngày càng tăng, nhu cầu sử dụng năng lượng trong KCN tăng lên. 

Trong đó, nguồn năng lượng phục vụ sản xuất tương đối đa dạng bao gồm các nguồn nhiên liệu hóa thạch như than, khí đốt và dầu mỏ, cũng như các nguồn năng lượng tái tạo như thủy điện, điện gió và năng lượng mặt trời.

Hiện nay, Việt Nam cũng là quốc gia có mức độ phát thải CO2 trên GDP cao trong khu vực Châu Á. Do đó, Việt Nam đã cam kết đạt mức 0% vào năm 2050 và để đạt được điều này, ông Việt cho rằng, cần nhanh chóng tăng cường sử dụng năng lượng tái tạo để giảm lượng cacbon trong ngành điện khoảng 78%.

Đánh giá sơ bộ lợi ích về mặt kinh tế, ông Việt chỉ ra, Việt Nam có nhiều khu công nghiệp và là một trong những nơi tiêu thụ năng lượng nhiên liệu và điện chính đang tiếp tục tăng mạnh khi đầu tư nước ngoài tăng nhanh. Điều này cho thấy việc sử dụng năng lượng trong KCN dự kiến sẽ có sự tăng trưởng mạnh trong những năm tới.

Trong khi đó, điện mặt trời mái nhà mang lại sự an toàn hơn về đảm bảo và chủ động hơn nguồn cung cấp điện; đồng thời nâng hiệu quả sản xuất và kinh doanh doanh nghiệp, giúp khu công nghiệp tuân thủ các quy định về môi trường, tạo lợi thế thu hút doanh nghiệp lớn ở trong và ngoài nước.

Với các doanh nghiệp sản xuất, nguồn năng lượng tái tạo từ điện mặt trời mái nhà giúp tiết kiệm chi phí năng lượng và đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế, nhất là trong bối cảnh thị trường quốc tế tăng cường các quy định, cơ chế về giảm phát thải, bao gồm lượng phát thải gián tiếp từ điện năng tiêu thụ… Qua đó, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp Việt Nam tiến cao hơn trong chuỗi sản xuất, cũng như cạnh tranh được với các đối thủ trong khu vực trong các lĩnh vực dệt may, da giày… 

Ông Việt thông tin, khảo sát Khu Công nghiệp Deep C (Hải Phòng) và TEPCO (DN Nhật Bản), hoạt động kinh doanh chính là bán điện trong khu công nghiệp. Hiện tại, KCN đang triển khai 3 dự án điện mặt trời mái nhà, tổng công suất 3MW. Tính đến năm 2023, các dự án này tạo ra 5800 MWh giờ điện. Với sản lượng điện này đã làm giảm khoảng được 10 tỷ VNĐ (giảm 1%). Tính riêng điện mặt trời mái nhà đã tiết kiệm được 6,3 tỷ VNĐ.

Bên cạnh đó, ông Việt cho biết thêm, nếu các KCN mua trực tiếp từ các nhà đầu tư điện mặt trời hoặc tự đầu tư điện mặt trời tái tạo sẽ giảm 15% so với mua trực tiếp giá bán lẻ của EVN.

Có thể thấy, các KCN tại Hải Phòng nói riêng và KCN tại Việt Nam còn rất nhiều dư địa để phát triển điện mặt trời mái nhà trên các mái nhà xưởng. Trên thực tế, nhiều doanh nghiệp sản xuất cũng muốn dùng điện từ nguồn năng lượng tái tạo vì muốn đạt được chứng chỉ xanh khi xuất khẩu

Tuy nhiên, ông Việt chỉ ra, một trong những rào cản khiến các doanh nghiệp lưỡng lự do vẫn chưa có cơ chế, chính sách rõ ràng để khuyến khích, thúc đẩy điện mặt trời mái nhà nói chung.  Bên cạnh đó, những rào cản về thủ tục, quy trình xin giấy phép đầu tư…, cơ chế chính sách trong việc hướng dẫn trình tự thủ tục chưa rõ, chỉ đưa ra quy định chung chung...

>> ĐIỆN MẶT TRỜI MÁI NHÀ TRONG KCN: Dư địa phát triển rất lớn

Do đó, để phát triển việc sử dụng điện mặt trời mái nhà tại các KCN để khai thác tối đa lợi ích mà nguồn năng lượng này mang lại, ông Việt cho rằng, cần chính sách rõ ràng cho sản lượng và công suất lắp đặt; Sớm ban hành văn bản pháp luật liên quan hoặc hướng dẫn chi tiết về trình tự thực hiện, thủ tục đầu tư, quy hoạch, xây dựng, bảo vệ môi trường, phòng cháy chữa cháy…. Việc quản lý cũng cần phân cấp cho các cơ quan chuyên môn địa phương phối hợp thực hiện trình tự, thủ tục đối với việc đầu tư hệ thống điện mặt trời mái nhà.

Đối với các doanh nghiệp, cần thêm sự hỗ trợ từ Chính phủ, các tổ chức quốc tế và các ngân hàng trong việc tìm kiếm nguồn vốn, áp dụng các cơ chế khuyến khích và ưu đãi thuế cho việc đầu tư phát triển điện mặt trời mái nhà cũng như việc xây dựng và vận hành hạ tầng lưới điện thông minh, linh hoạt và an toàn để đảm bảo sự liên kết giữa nguồn cung và nhu cầu tiêu thụ của các doanh nghiệp trong khu công nghiệp.

Chia sẻ tại Diễn đàn, bà Trần Tố Loan – Phó Tổng giám đốc Tập đoàn Sao Đỏ cho biết, KCN Nam Đình Vũ là KCN đang chuyển đổi từ khu công nghiệp truyền thống sang khu công nghiệp sinh thái. Vì vậy bên cạnh việc đặt trọng tâm về phát triển kinh tế và tạo ra lợi nhuận cho chủ đầu tư thì KCN Nam Đình Vũ cũng đặt trọng tâm vào vấn đề bảo vệ môi trường và quan tâm đến xã hội và trách nhiệm đến cộng đồng.

Trong quá trình đầu tư, năng lượng tái tạo, năng lượng mặt trời mái nhà là bước đầu tiên, quan trọng nhất trong việc chuyển đổi sang bền vững, là trọng tâm trong việc duy trì và quyết định thành công của mô hình KCN phát triển bền vững bởi nhiều nhiều lợi ích bao gồm lợi ích về yếu tố môi trường, đáp ứng yêu cầu nhà đầu tư hay an ninh năng lượng...

Bà Trần Tố Loan cho biết, trước đây, khi thu hút các nhà đầu tư, KCN Nam Đình Vũ thường sẽ giới thiệu về những thế mạnh của khu công nghiệp. Đơn cử như ưu đãi thuế của khu vực Đình Vũ - Cát Hải, ưu đãi về giá thuê đất... Tuy nhiên, vài năm gần đây thì chúng tôi nói về năng lượng bền vững, năng lượng tái tạo. Đặc biệt là các KCN có nguồn năng lượng đó hay không, có đáp ứng được nhu cầu của nhà đầu tư hay không. Cụ thể, trong 1 năm trở lại đây, vấn đề được quan tâm nhiều hơn là có điện không, có đáp ứng đủ cho các nhà sản xuất và đảm bảo cho họ ổn định sản xuất hay không.

Mặc dù các yếu tố về tài chính đã được giải quyết khi bắt đầu xây dựng một KCN bền vững, tuy nhiên, theo bà Loan, KCN còn gặp nhiều vướng mắc về pháp lý, chính sách và cơ chế, khiến sự chuyển đổi diễn ra rất chậm so với tiến độ khu công nghiệp mong muốn.“Phát triển KCN bền vững là không chỉ nói đến năng lượng xanh hơn sạch hơn, mà phải nói đến yếu tố là sử dụng hiệu quả hơn. Nếu chỉ nói đến tự sản tự tiêu trong các KCN đơn thuần nghĩa là đang lãng phí nguồn năng lượng” – bà Loan nói.

Riêng vấn đề tự sản tự tiêu đã gặp rất nhiều khó khăn, không có cơ chế mua bán điện ở trong KCN khiến vấn đề triển khai trong KCN rất khó.

Chia sẻ tại phiên thảo luận, ông Nguyễn Vũ Chiên, Phó Trưởng Ban Quản lý khu công nghiệp tỉnh Nam Định thông tin, hiện nay, ở Nam Định đã có tổng cộng 6 khu công nghiệp, trong đó một số nhà máy nhỏ đã đáp ứng được các yêu cầu về xuất khẩu xanh và sử dụng điện mặt trời trên mái nhà. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều nhà máy khác có nhu cầu kết nối và ký hợp đồng sử dụng điện mặt trời trên mái nhà nhưng gặp phải nhiều khó khăn.

Vấn đề đầu tiên mà các doanh nghiệp gặp phải là văn bản từ Tổng công ty Điện lực Miền Bắc, thông báo rằng các công ty điện lực trong khu vực đã tạm dừng việc thỏa thuận kết nối điện mặt trời vào mạng lưới điện quốc gia. Điều này làm cho các doanh nghiệp địa phương mất phương hướng và chưa thể đưa ra các giải pháp phù hợp.Vấn đề thứ hai các doanh nghiệp phải đối mặt là về chi phí đầu tư.

Ông Chiên chia sẻ, để đầu tư sản xuất 1 MW điện cần khoảng 13 tỷ VNĐ, điều này khiến cho các doanh nghiệp lo ngại về việc thu hồi vốn. Ngoài ra, một nhược điểm khác là mùa nóng ở Nam Định nói riêng và miền Bắc nói chung chỉ diễn ra trong thời gian ngắn, với ánh sáng mặt trời không đủ mạnh như ở hai miền Trung và Nam, dẫn đến lượng năng lượng tiêu thụ không đáng kể, làm giảm lợi nhuận so với chi phí đầu tư ban đầu.

Mặc dù tỉnh Nam Định đã gửi văn bản yêu cầu Bộ Công thương hỗ trợ việc sử dụng điện mặt trời trên mái nhà cho khu công nghiệp, nhưng vẫn chưa có cơ chế hoặc quy định cụ thể từ phía chính phủ để giải quyết triệt để vấn đề trên.Trong thời gian tới, tỉnh Nam Định mong muốn các cơ quan chức năng, đặc biệt là Bộ Công thương có các hướng dẫn cụ thể hơn về các tiêu chuẩn và phương pháp thực hiện việc xây dựng và lắp đặt hệ thống điện mặt trời trên mái nhà.

Ông Trần Viết Nguyên - Phó Ban Kinh doanh EVN cho biết, trong giai đoạn 2017 - 2020, điện mặt trời mái nhà phát triển mạnh có nhiều đóng góp cho công suất, điện năng, hỗ trợ cho ngành điện và EVN đỡ áp lực trong nguồn điện. Hiện nay, toàn quốc hơn 103 nghìn dự án điện mặt trời mái nhà với công suất đạt hơn 9.500 MW, trong đó hơn 50% công suất huy động từ các khu công nghiệp.

Bên cạnh những lợi ích mang lại thì sự phát triển điện mặt trời mái nhà thời gian qua cũng đặt ra một số khó khăn. Thứ nhất, khó khăn về mặt vận hành. Năng lượng tái tạo vào hệ thống nhiều, nhất là điện mặt trời mái nhà và năng lượng gió, ngành điện đã tính đến dự phòng lớn nhưng có thời điểm vẫn tạo áp lực cho khâu vận hành.

Đến nay, thách thức này được ngành điện giải toả để vận hành thuận lợi.Thứ hai, khó khăn trong công tác quản lý và cơ chế chính sách. Sau khi kết thúc cơ chế giá điện FIT 1 và FIT 2, trong 3 năm qua (2021-2023) chưa ban hành được chính sách cụ thể cho phát triển điện mặt trời mái nhà.

Hiện nay, Bộ Công Thương đang dự thảo Nghị định quy định cơ chế khuyến khích điện mặt trời mái nhà và EVN đang tích cực đề xuất cơ chế chính sách.

GIẢI PHÁP THỰC HIỆN VÀ BÀI TOÁN TÀI CHÍNH ĐẦU TƯ

PGS.TS Phạm Hoàng Lương, Viện trưởng Viện KHCN Quốc tế Việt Nam – Nhật Bản, nguyên Phó Hiệu trưởng Đại học Bách khoa Hà Nội thông tin, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà vừa chủ trì cuộc họp về dự thảo Nghị định quy định cơ chế, chính sách khuyến khích phát triển điện mặt trời mái nhà (Nghị định). Tại cuộc họp, Phó Thủ tướng Chính phủ đã khẳng định điện mặt trời mái nhà là nguồn năng lượng tái tạo cần được ưu tiên, khuyến khích phát triển, vừa huy động được nguồn lực của tổ chức, cá nhân, tận dụng mạng lưới truyền tải hiện hữu. 

“Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cũng đã nói rất rõ và cho cơ chế. Chúng ta có thể cho lên lưới nguồn điện dư thừa, cho cơ chế để lắp đặt nguồn dự trữ năng lượng,… đảm bảo khuyến khích cho doanh nghiệp phát triển điện mặt trời mái nhà”, ông Lương chia sẻ.

Do đó, từ góc độ của doanh nghiệp, ông Lương đề nghị doanh nghiệp đưa ra những giải pháp an toàn, vấn đề hiệu quả đầu tư khai thác tối đa nguồn năng lượng tái tạo mà vẫn đảm bảo vấn đề môi trường…

>> ĐIỆN MẶT TRỜI MÁI NHÀ TRONG KCN: Dư địa phát triển rất lớn

Theo ông Lã Hồng Kỳ, Văn phòng Ban Chỉ đạo nhà nước các dự án ngành năng lượng, việc phát triển điện mặt trời không đồng đều ở ba miền.

Cụ thể, các hệ thống điện mặt trời mái nhà đều tập trung ở tại các khu vực Miền Nam (57,94%) và Miền Trung (31,96%), thành phố Hồ Chí Minh đạt 3,69%; Tỷ lệ công suất lắp đặt ĐMTMN tại Miền Bắc chỉ đạt 6,07%, Hà Nội đạt 0,35%.Bên cạnh đó, các chủ đầu tư phát triển điện mặt trời mái nhà chủ yếu lắp đặt trên mái nhà trang trại chăn nuôi, trồng trọt chiếm 59,73% công suất đặt, tiếp theo đến lắp đặt trên mái nhà kho, nhà xưởng khu công nghiệp chiếm 23,19%, còn lại lắp đặt trên mái nhà ở riêng lẻ, công trình dân dụng (văn phòng công ty, đơn vị hành chính sự nghiệp, trung tâm thương mại dịch vụ, cơ sở tôn giáo, bệnh viện, trường học, công trình hạ tầng kỹ thuật) chỉ chiếm 17,07%.

Về đấu nối, các hệ thống điện mặt trời mái nhà công suất đặt lớn đấu nối chủ yếu vào lưới điện trung áp chiếm 83,15% về công suất, nối hạ áp chiếm 16,85% về công suất.Từ thực tế này, ông Lã Hồng Kỳ nhận định, việc thu hồi vốn đầu tư đối với khu vực miền Bắc là khó khăn nên các chủ đầu tư cũng không mặt mà cho việc lắp đặt.Quyết định số 13/2020/QĐ-TTg ngày 6/4/2020 của Thủ tướng Chính phủ về cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời tại Việt Nam đã hết hiệu lực từ ngày 31/12/2020.

Hiện tại, Chính phủ chưa ban hành cơ chế cơ chế khuyến khích phát triển các nguồn điện mặt trời mái nhà với mục đích tự tiêu thụ cho nhu cầu phụ tải tại chỗ (có thể bán phần nhỏ dư thừa lên lưới) để đáp ứng mục tiêu phấn đấu có 50% các tòa nhà công sở và 50% nhà dân sử dụng ĐMTMN tự sản, tự tiêu đã được phê duyệt trong Quy hoạch VIII.

Ông Lã Hồng Kỳ cho rằng, cần cơ chế chính sách cho phát triển điện mặt trời mái nhà tại miền Bắc. Bên cạnh đó, việc lắp đặt điện mặt trời mái nhà tại các cơ quan hành chính sự nghiệp, trường học hiện không đạt hiệu quả đầu tư. Hiện cũng chưa có đánh giá nào về điện năng lượng tái tạo vào hệ thống điện nói chung để đảm bảo an ninh năng lượng.Cũng theo ông Kỳ, thời gian Chính phủ chưa ban hành cơ chế phát triển điện mặt trời mái nhà mới, ngành điện chưa thực hiện thỏa thuận đấu nối các hệ thống điện mặt trời mái nhà mới lắp đặt vào lưới điện.

Do đó, hiện chưa có biện pháp và chế tài xử lý các trường hợp người dân đầu tư lắp đặt hệ thống điện mặt trời mái nhà đấu nối với lưới điện, tự ý thay đổi công suất hệ thống mà không thông báo ngành điện hoặc tự ý thay đổi công suất dự án.Hiện cũng chưa có bộ tiêu chuẩn kỹ thuật áp dụng cho các phần tử cấu thành nên hệ thống ĐMTMN (tấm pin, inverter, ắc quy..) dẫn đến chất lượng các hệ thống ĐMTMN chưa được kiểm soát một cách chặt chẽ, tiềm ẩn các nguy cơ về an toàn điện, an toàn PCCC, độ ổn định về chất lượng điện năng,...

Ông Kỳ kiến nghị Chính phủ giao nhiệm vụ cho các Bộ, ngành liên quan sớm xây dựng và ban hành bộ tiêu chuẩn kỹ thuật áp dụng cho các phần tử cấu thành nên hệ thống ĐMTMN (tấm pin, inverter, ắc quy, bộ chống phát ngược zero export...);  tiêu chí kỹ thuật để nghiệm thu nguồn ĐMTMN, Quy trình kiểm tra bảo dưỡng, thử nghiệm định kỳ, để có thể kiểm soát một cách chặt chẽ, chất lượng thiết bị lưu thông và lắp đặt, giúp thuận lợi trong quá trình kiểm tra, nghiệm thu đưa hệ thống ĐMTMN vào vận hành.

Đồng thời, xây dựng hướng dẫn, quy trình thu hồi các tấm pin năng lượng mặt trời, inverter, ắc quy lưu trữ đã qua sử dụng để đảm môi trường trong thời gian tới. Thực hiện các báo cáo chuyên sâu về ảnh hưởng của ĐMTMN đối với việc vận hành hệ thống lưới điện trung và hạ áp (chất lượng điện năng, sóng hài, quá điện áp, độ dao động điện áp, tổn hao,...), tỷ lệ tối ưu giữa điện lưới và ĐMTMN trong một phát tuyến trung/hạ áp,...

Rà soát các hoạt động quản lý nhà nước chuyên ngành (sử dụng đất đai, an toàn công trình xây dựng, phòng chống cháy nổ, hoạt động kinh tế trang trại, đăng ký kinh doanh…), cần có hướng dẫn từ các Bộ, sở ban ngành liên quan và địa phương để có sự thống nhất trong cả nước để Chủ đầu tư thuận lợi trong việc bổ sung các hồ sơ liên quan.

Ông Lã Hồng Kỳ cũng cho rằng, cần sự ưu tiên đấu nối cho khu vực miền Bắc, đảm bảo hài hoà trên cả nước. Trong đó tính toán chia cho các tỉnh. Hàng năm tiến hành đánh giá việc lắp đặt ĐMTMN và có thể điều chỉnh lại cho phù hợp. Xem xét có cơ chế hỗ trợ giá đối với vùng sâu, vùng xa dùng ĐMTMN (trợ giá tiền/ kWp lắp đặt).

Bên cạnh đó, cần phải có quy định về tiêu chí lắp đặt, quy mô công suất lắp đặt phù hợp với việc sử dụng của từng nhóm đối tượng (có thể chia ra nhiều nhóm). Thời gian vừa qua có hiện tượng ồ ạt lắp đặt ĐMTMN, khiến bị đội giá thành, chất lượng công trình chưa đảm bảo; cần có định nghĩa về “tự dùng”.

Hỗ trợ tính toán phần công suất lắp đặt tối thiểu cho các hộ gia đình có đủ điều kiện lắp đặt (mức độ dùng điện, thời điểm dùng điện, điều kiện mặt bằng…) để phê duyệt phương án, hạn chế tối đa mức độ lãng phí do không được bán phần điện dư lên lưới.

Do đặc điểm ở Miền Bắc khí hậu chia 4 mùa, lượng bức xạ mặt trời các tháng có sự chênh lệch khá lớn nên rất khó khăn cho việc tính toán công suất ĐMTMN nối lưới tự dùng. “Khi có lượng dư thừa cần có cơ chế để EVN mua lại một phần lượng điện dư thừa. Hiện có nhiều thủ tục của Quyết định 13 về an toàn môi trường, đăng ký kinh doanh, phòng cháy chữa cháy….mỗi tỉnh đang hiểu theo cách khác nhau. Vì vậy cần cơ chế chung cho cả nước”, ông Lã Hồng Kỳ nhấn mạnh.

Ông Phan Công Tiến, Chuyên gia nghiên cứu về thị trường năng lượng tái tạo cho biết, tiềm năng khai thác điện mặt trời mái nhà của Việt Nam hiện nay là rất lớn. Đặc biệt, hệ thống điện mặt trời mái nhà có nhiều lợi ích kinh tế so với các nguồn năng lượng tái tạo khác như giảm tổn thất điện năng, giá thành thấp, ổn định nguồn điện, đồng thời là nguồn bổ sung bù trừ thủy điện thiết do hạn hán. Nếu hệ thống điện mặt trời mái nhà được triển khai rộng rãi, đặc biệt trong các khu công nghiệp, điều này góp phần giảm đáng kể giá điện cho người tiêu dùng.

Với khả năng hấp thụ năng lượng tương đương bốn nhà máy thủy điện Hòa Bình và mức giá thấp dưới 1 ngàn đồng/kwh (dưới 5 cents), giá điện bán lẻ sẽ giảm xuống. Nếu tính thêm chi phí đầu tư cho việc ổn định và cân bằng hệ thống, điện mặt trời mái nhà vẫn là nguồn điện rẻ nhất và thân thiện với môi trường nhất.

Để phát triển điện mặt trời áp mái mạnh mẽ tại Việt Nam, ông Tiến kiến nghị cần dựa trên quy luật thiết luật giá bán lẻ hiện nay để đưa ra những chính sách cho điện mặt trời mái nhà. Đồng thời sửa đổi phương pháp tính giá điện và phát triển thị trường kinh doanh điện theo cơ chế tự cân bằng.

Ông Tiến kiến nghị cần có báo cáo đánh giá độc lập khả năng tích hợp năng lượng tái tạo vào hệ thống điện và công bố hàng năm bởi cơ quan chức năng. Điều này giúp chủ động hơn trong việc phát triển năng lượng tái tạo, giúp cơ quan quản lý nhà nước, cộng đồng doanh nghiệp và người dân biết về khả năng tích hợp năng lượng tái tạo. Ví dụ, ông Tiến cho biết, ở Úc, cơ quan điều hành hệ thống điện AEMO công bố các dữ liệu này hàng năm trên trang web.

Bên cạnh đó, cần dựa trên quy luật thiết luật giá bán lẻ hiện nay để đưa ra những chính sách cho điện mặt trời mái nhà. Đồng thời sửa đổi phương pháp tính giá điện và phát triển thị trường kinh doanh điện theo cơ chế tự cân bằng.

Trung tá Trần Hải Nam – Phó trưởng Phòng thẩm duyệt về Phòng cháy chữa cháy, Cục Cảnh sát phòng cháy chữa cháy và cứu nạn cứu hộ, Bộ Công an cho biết, các vấn đề về phòng cháy chữa cháy liên quan đến hoạt động của doanh nghiệp thời gian vừa qua đã bớt nóng, sau các Chỉ thị của Thủ tướng, Cục cũng đã ban hành những văn bản đôn đốc, hướng dẫn gửi đến các doanh nghiệp nắm được và triển khai.

Điện mặt trời mái nhà thực tế không thuộc đối tượng điều chỉnh của các quy định về phòng cháy chữa cháy mà đối tượng thuộc diện và chịu sự điều chỉnh của công tác phòng cháy chữa cháy ở đây là các công trình lắp đặt điện mặt trời mái nhà.

Liên quan đến công tác đảm bảo an toàn về phòng cháy chữa cháy này, Cục Phòng cháy chữa cháy cũng đã có những hướng dẫn về lựa chọn thiết bị, công nghệ… để đảm bảo an toàn trong vận hành.

Theo ông Hải Nam, việc những khó khăn mà các doanh nghiệp nêu ra tại Diễn đàn như phải đảm bảo công tác phòng cháy chữa cháy với tấm pin được lắm và xây dựng lan can lối dẫn lên mái,… xuất phát từ cách hiểu và áp dụng chính sách khác nhau của các địa phương trong thực hiện văn bản hướng dẫn…

Hiện Bộ Công an đang trình Chính phủ sửa đổi Nghị định số 136/2020/NĐ-CP của Chính phủ: Quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Phòng cháy và chữa cháy và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng cháy và chữa cháy, trong đó sẽ xác định rõ hơn về các đối tượng thuộc diện quản lý phải thực hiện các quy trình, thủ tục thẩm định về phòng cháy chữa cháy. Trong chính sách này cũng sẽ có những quy định cụ thể về sẽ tạo điều kiện một cách dễ hiểu nhất để các doanh nghiệp có thể dễ dàng nhận biết và áp dụng trong thực tiễn.

Dự kiến Nghị định sửa đổi sẽ ban hành trong tháng 4 này để đảm bảo công tác tháo gỡ khó khăn về công tác phòng cháy chữa cháy.

Ông Nguyễn Trung Thực - Phó Viện trưởng phụ trách điều hành Viện Tin học Doanh nghiệp (VCCI - ITB) - đơn vị triển khai dự án “Thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả trong ngành công nghiệp hỗ trợ và công nghiệp chế biến thực phẩm tại Việt Nam” cho biết, hiện nay, số lượng doanh nghiệp tại Việt Nam tương đối đông đảo với hơn 800 ngàn doanh nghiệp, trong đó hơn 90% là doanh nghiệp vừa và nhỏ, cùng hơn 5 triệu hộ kinh doanh cá thể. Đây là những đối tượng đang chịu áp lực lớn về phát triển xanh.

Năm 2023, VCCI phối hợp các đối tác triển khai dự án Thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả trong ngành công nghiệp hỗ trợ và công nghiệp chế biến thực phẩm tại Việt Nam giai đoạn 2023 - 2025.Với cộng đồng doanh nghiệp, khó khăn trong sử dụng năng lượng xanh bao gồm 3 yếu tố là nguồn lực, kỹ thuật và tài chính.

Qua làm việc với các doanh nghiệp, trong giai đoạn triển khai dự án từ năm 2023-2025 sẽ tập trung nâng cao nhận thức cho các doanh nghiệp; phối hợp cùng chuyên gia, đối tác trong và ngoài nước hỗ trợ kỹ thuật, kết nối tài chính, xây dựng dự án tổng thể, ứng dụng khoa học công nghệ trong tiết kiệm năng lượng nói chung và áp dụng điện mặt trời mái nhà nói riêng. Đây là một trong những yếu tố tiết kiệm năng lượng cùng với việc cải tiến công nghệ, quy trình sản xuất.

Dự án tập trung hỗ trợ các doanh nghiệp trong 2 ngành chủ chốt là công nghiệp hỗ trợ và công nghiệp chế biến thực phẩm. Đây là hai ngành phát triển mạnh và chịu ảnh hưởng trực tiếp từ các quy định của những đối tác nước ngoài. Sau khi triển khai, dự án sẽ rút kinh nghiệm và nhân rộng.

Trong giai đoạn 2023 - 2015, dự án tuyên truyền nâng cao nhận thức và cải thiện các phương thức quản lý sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả cho 100 doanh nghiệp; 10 doanh nghiệp sẽ được hỗ trợ phát triển các dự án hiệu quả năng lượng khả thi. Ngoài ra, dự án thiết lập mạng lưới về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả bao gồm các nhà sản xuất, ESCO, các tổ chức tài chính và các bên liên quan…

Ông Lương Duy Linh, Tổng giám đốc Công ty CP Đầu tư xây dựng và Công nghệ VINCI thông tin, trên cương vị là một đơn vị tư vấn triển khai, VINCI đã ghi nhận nhiều ý kiến khách hàng cho rằng bức xạ tương đối thấp khiến cho việc đầu tư ở khu vực miền Bắc không hiệu quả.

Tuy nhiên, ông Linh đánh giá nhận định trên là chưa hoàn toàn đúng bởi đối với những quốc gia lân cận như: Hàn Quốc, Trung Quốc hay Nhật Bản có bức xạ thấp hơn Việt Nam nhưng vẫn có một lượng điện mặt trời tương đối lớn. Từ những ví dụ thực tiễn trên có thể thấy hệ thống trên vẫn sẽ hoạt động hiệu quả tại miền Bắc. Đồng thời, nếu đo lường hiệu quả của điện mặt trời bằng tiền tiết kiệm là một điều vô cùng thiếu sót.

“Chúng ta cần có cái nhìn rộng hơn trong quá trình chuyển đổi năng lượng, với sự hỗ trợ của Chính phủ và xu hướng thị trường, doanh nghiệp phải học cách thích nghi thụ động với biến đổi tác động trực tiếp này”, ông Linh nhấn mạnh.

Đồng thời đề cập tới Quy định giảm thải rác thải của Liên minh châu Âu, ông Linh cho biết, về cơ bản quy định sẽ đưa ra những định mức rác thải trên từng sản phẩm.

“Hướng giải quyết cho vấn đề trên là doanh nghiệp nên hướng tới điện mặt trời xanh, từ đó giảm thiếu tối đa cũng như là bù trừ cho rác thải cacbon xả ra môi trường. Tôi cho rằng các tổ chức cũng như doanh nghiệp cần có góc nhìn rộng hơn về thành quả của quá trình sử dụng năng lượng mặt trời. Không nên nhìn vào những khoản đầu tư nhỏ mà cho rằng điện mặt trời mang tới những hiệu quả thấp và thu được lợi nhuận không như kỳ vọng”, ông Linh nhấn mạnh.

Về mặt hồ sơ, thủ tục cấp phép để triển khai thực hiện dự án, ông Linh cho rằng luôn có những khoảng trống giữa pháp luật và thực hiện. Theo ông, nếu doanh nghiệp cứ chờ quy định đầy đủ đến từ Chính phủ thì quá trình sẽ luôn tắc nghẽn, chính vì vậy ông kiến nghị Nhà nước nên có cơ chế giao thêm thẩm quyền cho một số cơ quan, lấy lợi ích của doanh nghiệp làm trọng tâm để từ đó linh động trong một số trường hợp. Còn đối với những khoản đầu tư không thu hồi được, nên có cơ chế mua lại những phần đầu tư đó để tránh lãng phí lượng điện không được phát trên lưới và tạo ra môi trường cạnh tranh công bằng, thị trường cởi mở.

Ông Nguyễn Thượng Quân, Tổng Giám đốc Công ty CP Công nghệ tích hợp Sao Nam cho biết, bên cạnh các giải pháp về cơ chế, chính sách cho doanh nghiệp phát triển điện mặt trời mái nhà, cần có giải pháp về công nghệ. Giới thiệu về công nghệ công nghệ DC Optimizer với các tấm quang điện nối với nhau thông qua Optimizer mà Công ty Sao Nam là nhà phân phối, ông Quân khẳng định đây là một công cụ hiệu quả, an toàn, giải quyết vấn đề vận hành.

Theo ông Quân, điện mặt trời có nhiều công nghệ, doanh nghiệp khi đầu tư cần bền bỉ, ổn định lâu dài trên 20 năm. Ông Quân cho rằng cách đấu nối tiếp các tấm quang điện trực tiếp với nhau đưa xuống inverter có nhiều bất cập.

Do đó, doanh nghiệp cần lựa chọn công nghệ đáp ứng được các tiêu chí như tắt hạ được điện cao áp một chiều từ chuỗi pin đến inverter; có chức năng bắt điểm công suất cực đại (MPPT) tại từng tấm quang điện. Đồng thời, giám sát được thông số hoạt động của các tấm quang điện nhằm bảo đảm hoạt động bảo trì và ngăn ngừa sớm những rủi ro. 

Chia sẻ tại Diễn đàn, ông Lê Quang Hoàng – Quản lý bán hàng Công ty Longi solar cho biết, không chỉ tiết kiệm chi phí sử dụng điện, việc phát triển điện mặt trời cho doanh nghiệp còn mang lại nhiều lợi ích thiết thực khác. Vì thế, ngày càng nhiều doanh nghiệp mong muốn được lắp đặt nguồn điện sạch này.

Ông Hoàng cho biết, chính sách Nhà nước cần xem xét để tạo lợi thế cạnh tranh của các doanh nghiệp trong nước với doanh nghiệp nước ngoài khi lắp điện mái mặt trời. Bên cạnh đó, quá trình lựa chọn sử dụng công nghệ và sản phẩm pin mặt trời cũng cần chú ý đến sự phù hợp tăng hiệu suất trong quá trình khai thác gia tăng giá trị cho người sử dụng.

Ông Lê Quang Hoàng thông tin thêm, Longi solar là doanh nghiệp hiện nay đang sử dụng công nghệ hiện đại nhất hiện nay, phù hợp với khu vực miền bắc hiện nay.

Bà Trần Thuỷ Tiên - Giám đốc đối ngoại và phát triển thị trường công ty Constant Enery Việt Nam cho biết, Công ty chủ yếu hoạt động tại khu vực Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam. Năm 2023, Constant Enery đã có mối quan hệ hợp tác mang tính đột phá với tập đoàn Virya Enery và nhận được nguồn vốn đầu tư lớn.

Tại Việt Nam, công ty cung ứng tấm pin mặt trời sử dụng trên mái nhà và pin lưu trữ. Với thị trường Việt Nam, công ty đặt nhiều tham vọng và có chiến lược bền vững, lâu dài do nhận thấy tiềm năng lớn phát triển bền vững.

Chia sẻ tại Diễn đàn, ông Nguyễn Mạnh Hà - Quản lý Phát triển Thị trường tại miền Bắc Công ty TNHH Greenyellow Việt Nam cho biết, GreenYellow có 15 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực điện mặt trời áp mái và lĩnh vực sử dụng năng lượng hiệu quả trên toàn thế giới.

Theo ông Hà, việc chuyển đổi theo hướng kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn tại các khu công nghiệp (KCN), khu kinh tế nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh và giúp phát triển bền vững. Để chuyển đổi KCN theo hướng xanh, bền vững thành công thì cần phải có sự cam kết hỗ trợ về mặt tài chính, kỹ thuật và ưu đãi thực sự từ các đối tác phát triển. Các giải pháp năng lượng cho khu công nghiệp bao gồm: điện mặt trời, hệ thống lưu trữ, kiểm toán năng lượng.

Ông Hà khẳng định Greenyellow cung cấp giải pháp hiệu quả trong sử dụng năng lượng, pin lưu trữ, trạm năng lượng. Theo đó, GreenYellow còn có khả năng cung cấp Chứng chỉ Năng lượng Tái tạo Quốc tế (I-REC) cho khách hàng, đây là chính sách và cam kết của Việt Nam về giảm phát thải khí nhà kính và Năng lượng tái tạo. Đồng thời hỗ trợ khách hàng lựa chọn các chương trình chứng nhận phù hợp và phù hợp nhất cho các dự án của mình.

Bà Nguyễn Như Thanh Thư – Trưởng bộ phận Năng lượng tái tạo Khu công nghiệp Deep C thông tin, tại Quyết định 13/2020/QĐ-TTg và Thông tư 18/2020/TT-BCT đều cho phép các đơn vị đầu tư Điện mặt trời mái nhà (ĐMTMN) đầu tư lắp đặt trên mái nhà công trình xây dựng và giá mua bán cũng như hợp đồng mua bán điện được phép do bên mua và bên bán tự thỏa thuận. Tuy nhiên, quy mô ĐMTMN bị giới hạn trong phạm vi 1MW hoặc 1.25 MWp, vì vậy không phát huy được hết tiềm năng mái, hoặc phải phân tách quy mô đầu tư, dẫn đến phát sinh thủ tục hành chính và chi phí đầu tư.

Đặc biệt, theo Điều 5 Dự thảo Nghị định Phát triển về phát triển điện mặt trời áp mái có nêu: “1. Điện mặt trời mái nhà có liên kết với lưới điện quốc gia để tự sử dụng, không bán điện cho tổ chức, cá nhân khác và không bán điện vào lưới điện quốc gia: Tổ chức, cá nhân khi thực hiện phát triển điện mặt trời mái nhà chỉ được sử dụng tại chỗ, không bán điện cho các tổ chức, cá nhân khác, bao gồm cả việc không bán điện cho Tập đoàn Điện lực Việt Nam (nghĩa là không có đầu tư kinh doanh điện, không cho phép hoạt động kinh doanh mua bán điện); ĐMTMN trong phạm vi Khu công nghiệp (KCN), liên kết với lưới điện phân phối cấp trung áp do KCN tự đầu tư vận hành, và đảm bảo không phát điện dư lên lưới điện quốc gia (ĐMTMN đầu tư theo mô hình sau công-tơ trên phạm vi KCN)”.

Nếu quy định đã nêu được áp dụng cho mô hình ĐMTMN trong KCN sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động phát triển Năng lượng tái tạo tại DEEP C.

“Mô hình ĐMTMN do DEEP C đầu tư lắp đặt với ưu điểm dung hòa được phụ tải giữa các khách hàng sẽ không thể được áp dụng. Hơn nữa, không phải doanh nghiệp nào cũng có đủ nguồn lực về kinh phí, kinh nghiệm chuyên môn để tự đầu tư lắp đặt ĐMTMN. Vì vậy, chúng tôi đề nghị Dự thảo Nghị định đã nêu cần làm rõ đối tượng áp dụng của quy định này” – bà Nguyễn Như Thanh Thư nói.

Ông Nguyễn Tiến Dũng, Phó Tổng Biên tập Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp nhấn mạnh, tại Diễn đàn hôm nay, các chuyên gia, doanh nghiệp đã nêu ra yêu cầu cần thiết của điện mặt trời mái nhà cũng như đề xuất các giải pháp phát triển điện mặt trời mái nhà trong khu công nghiệp.

"Chúng tôi sẽ tổng hợp ý kiến và đề xuất của doanh nghiệp, chuyên gia tới các cơ quan liên quan. Qua đó góp phần thúc đẩy việc tạo ra cơ chế phù hợp cho phát triên điện mặt trời mái nhà của doanh nghiệp trong thời gian tới". - Ông Dũng nói.