Đông Nam Á nổi lên như tâm điểm mới của xe điện, với Indonesia và Việt Nam đóng vai trò động lực tăng trưởng.
Các số liệu mới nhất từ Ember Energy, PwC, BloombergNEF và Liên đoàn Giao thông & Môi trường châu Âu (T&E) cho thấy tiến trình điện hóa giao thông đang diễn ra nhanh hơn dự báo, đặc biệt tại các nền kinh tế mới nổi. Đáng chú ý, năm 2025 đánh dấu lần đầu tiên Indonesia vượt Mỹ về tỷ lệ xe điện trong tổng doanh số ô tô mới. Theo Ember Energy, xe điện hiện chiếm hơn 15% lượng xe bán ra tại Indonesia, một con số gây bất ngờ với thị trường từng bị xem là “đi sau” trong cuộc đua công nghệ.
Bức tranh càng trở nên ấn tượng khi đặt trong bối cảnh chung của thị trường ô tô Indonesia. Báo cáo PwC ASEAN-6 eReadiness 2025 cho thấy, tính đến hết quý III/2025, thị trường xe hạng nhẹ tại quốc gia này giảm tới 11% do tác động từ tăng thuế xe hạng sang, cắt giảm chi tiêu công và đồng rupiah suy yếu. Trái ngược hoàn toàn, phân khúc xe điện lại tăng trưởng tới 49% trong cùng kỳ. Hiện xe điện chiếm khoảng 18% tổng doanh số ô tô tại Indonesia, cao hơn mức trung bình của ASEAN và đưa quốc gia này vào nhóm những thị trường điện khí hóa nhanh nhất khu vực.
Động lực cho sự bứt phá của Indonesia đến từ sự kết hợp giữa chính sách và chiến lược công nghiệp. Chính phủ nước này triển khai hàng loạt ưu đãi như giảm thuế VAT cho các mẫu xe điện đạt tỷ lệ nội địa hóa, nới lỏng điều kiện nhập khẩu đối với doanh nghiệp cam kết đầu tư sản xuất trong nước, đồng thời thúc đẩy phát triển chuỗi cung ứng pin dựa trên lợi thế tài nguyên nickel. Nhờ đó, Indonesia thu hút sự hiện diện của nhiều nhà sản xuất lớn như VinFast, BYD, Chery, đồng thời trở thành một trong những thị trường xuất khẩu xe điện quan trọng của Trung Quốc, với tốc độ tăng trưởng đứng thứ hai thế giới.
Khảo sát của PwC cho thấy mức độ hài lòng của người tiêu dùng Indonesia đối với xe điện lên tới 99%, cao nhất trong ASEAN, nhờ chi phí vận hành thấp hơn, thời gian sạc được cải thiện và tuổi thọ pin ngày càng tăng. Tuy nhiên, giá bán vẫn là rào cản đáng kể, khi gần một nửa người tiêu dùng tiềm năng tại ASEAN-6 mong muốn mức giá dưới 46.000 USD, thậm chí 15% kỳ vọng xe điện giá rẻ dưới 11.000 USD.
Không chỉ Indonesia, toàn bộ Đông Nam Á đang tăng tốc trong tiến trình điện hóa giao thông. Theo Ember, xe điện hiện chiếm khoảng 40% doanh số ô tô mới tại Singapore và Việt Nam, vượt cả Anh và Liên minh châu Âu. Trong khi đó, thị phần xe điện tại Thái Lan đạt 21% trong ba quý đầu năm 2025, cao hơn nhiều thị trường phát triển. Đáng chú ý, tỷ lệ thâm nhập xe điện tại các nền kinh tế Đông Nam Á mới nổi đã vượt Nhật Bản - nơi xe điện chỉ chiếm khoảng 2% doanh số xe mới cho thấy sự thay đổi căn bản trong cấu trúc thị trường toàn cầu.
Trong bức tranh chung đó, Việt Nam nổi lên như một hiện tượng đặc biệt. Chỉ trong vài năm ngắn ngủi, thị trường xe điện Việt Nam đã có bước nhảy vọt hiếm thấy. Nếu năm 2021, xe điện chỉ chiếm chưa tới 0,05% thị trường, thì đến nay Việt Nam đã vươn lên nhóm dẫn đầu khu vực và thế giới về tốc độ tăng trưởng. Theo T&E và Clean Technica, doanh số xe điện tại Việt Nam tăng khoảng 42% từ năm 2024 đến nay, vượt nhiều thị trường lớn như Trung Quốc, Mỹ, Thái Lan và EU.
Nền tảng cho sự bứt phá này đến từ sự thay đổi mạnh mẽ của cấu trúc kinh tế - xã hội. Tầng lớp trung lưu Việt Nam dự kiến chiếm hơn 55% dân số vào năm 2030, tạo ra lực cầu nội địa lớn. Quy mô nền kinh tế không ngừng mở rộng, với GDP năm 2025 ước đạt 510 tỷ USD, GDP bình quân đầu người khoảng 5.000 USD, chính thức vượt ngưỡng thu nhập trung bình thấp. Cùng với đó, hành vi tiêu dùng cũng thay đổi rõ rệt khi ô tô, đặc biệt là xe điện, dần trở thành phương tiện cá nhân phổ biến, chứ không còn là tài sản xa xỉ.
Sự thành công của xe điện tại Việt Nam là kết quả của sự kết hợp giữa chính sách hỗ trợ và nhu cầu thị trường. Các biện pháp như miễn lệ phí trước bạ, khuyến khích phát triển hạ tầng trạm sạc, hỗ trợ sản xuất trong nước và cam kết đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 đã tạo ra môi trường thuận lợi cho thị trường phát triển.
Tuy nhiên, sự bùng nổ nhanh cũng đặt ra không ít thách thức. Khi ưu đãi chính sách dần thu hẹp, thị trường sẽ bước vào giai đoạn cạnh tranh thực chất, nơi doanh nghiệp phải chứng minh năng lực công nghệ, khả năng kiểm soát chuỗi cung ứng, nội địa hóa linh kiện và chất lượng dịch vụ hậu mãi. Sự hiện diện ngày càng lớn của các hãng xe Trung Quốc với lợi thế chi phí và quy mô cũng tạo áp lực không nhỏ lên các doanh nghiệp nội địa và khu vực.
Nhìn tổng thể, sự trỗi dậy của Indonesia và Việt Nam cho thấy cuộc đua xe điện toàn cầu đang bước sang một chương mới. Các thị trường mới nổi không còn là “bãi đáp” tiêu thụ, mà đang trở thành trung tâm sản xuất, xuất khẩu và đổi mới công nghệ. Trong bối cảnh chuyển dịch năng lượng và mục tiêu phát triển xanh trở thành ưu tiên toàn cầu, Đông Nam Á đang nắm trong tay một “cửa sổ cơ hội” hiếm có để tái định vị vai trò trong chuỗi giá trị ô tô thế giới - nơi những “người đến sau” hoàn toàn có thể bứt phá và vươn lên dẫn đầu.
