Xây dựng niềm tin trên môi trường số

Thuật ngữ "niềm tin số" bắt đầu xuất hiện rộng rãi trên thế giới từ khi internet ra đời và đặc biệt phát triển trong các thập niên gần đây. Hiện nay, thế giới được ví là "phẳng", cho phép chúng ta giao dịch với bất cứ ai dù ở cách xa nửa vòng trái đất, nhưng lại tồn tại một "bức tường vô hình niềm tin" trên môi trường số. Bức tường này vừa giúp ngăn ngừa lừa đảo nhưng cũng hạn chế giao thương. Vì lẽ đó, theo ông Đỗ Thanh Bình – Giám đốc Ban Hợp tác quốc tế VINASA – nhận định, một niềm tin vững chắc là yếu tố cần thiết để có thể tin tưởng và giao dịch hiệu quả trên môi trường số.

Ông Bình nhấn mạnh, niềm tin từ phía người mua hàng dành cho người bán hàng là quan trọng hơn cả, bởi người mua là người chịu tổn thất nếu sản phẩm, dịch vụ kém chất lượng. Do đó, các nhà bán hàng cần phải tập trung xây dựng niềm tin nơi khách hàng để có thể phát triển trong môi trường kinh doanh hiện tại. Niềm tin số chính là một chiều tăng trưởng doanh thu và khách hàng trong kỷ nguyên thương mại điện tử.

Ông Đỗ Thanh Bình cho biết, niềm tin số là niềm tin giữa các bên tham gia giao dịch trong môi trường số, thông qua phương tiện và công cụ số. Để xây dựng niềm tin này, có tám cấu phần quan trọng mà các nhà bán hàng cần chú ý: quyền riêng tư (privacy), bảo mật (security), tính chính trực (integrity), minh bạch (transparency), tính khả kiểm (auditability), công bằng, khả năng phục hồi (resilience) và trách nhiệm giải trình cao.

Tất cả tám yếu tố này đều hướng đến ba mục tiêu chính: đầu tiên là tạo ra sự bảo mật và đáng tin cậy, đảm bảo khách hàng biết rằng sản phẩm và dịch vụ là chất lượng tốt và không có vấn đề. Thứ hai là trách nhiệm giám sát và giải trình, cho phép người mua theo dõi chất lượng hàng hóa và quá trình giao dịch của người bán. Cuối cùng là sử dụng có đạo đức và trách nhiệm, một yêu cầu dành cho người bán hàng để thể hiện sự chính trực trong kinh doanh.

Tầm quan trọng của niềm tin số càng được khẳng định khi nhìn vào những thách thức hiện hữu trên môi trường số tại Việt Nam. Ông Đỗ Thanh Bình chỉ rõ, các vấn đề như nguy cơ rò rỉ dữ liệu, lạm dụng thông tin khách hàng, thiếu minh bạch về thông tin và chất lượng dịch vụ, rủi ro lừa đảo, cùng việc tuân thủ pháp lý đang là những trở ngại lớn. Ông Bình dẫn chứng số liệu trong quý 1 năm 2025, Nhà nước đã xử lý khoảng 4.700 vụ hàng giả, hàng nhái, thu giữ hóa đơn trị giá 470 tỷ đồng.

Bởi vậy, để phát triển thương mại trên môi trường số, rất cần thiết phải có chứng nhận về niềm tin do các tổ chức uy tín đứng ra đảm bảo.

Trên thế giới, nhiều nhãn chứng thực cho niềm tin trên môi trường số đã được hình thành và chứng minh hiệu quả. Ông Đỗ Thanh Bình nêu ví dụ về Trust E-commerce Europe ở châu Âu, hiện đã có 11 quốc gia sử dụng với hơn 50.000 cửa hàng trực tuyến được chứng nhận, trong đó riêng tại Đức đã có 40.000 shop, Tây Ban Nha có 2.000 shop và Ý có 3.000 shop tham gia. Một nhãn tiêu biểu khác ở Đức là Trusted Shops, với khoảng 55% tổng số shop bán hàng online tại Đức đã có chứng nhận này. Tại Hà Lan, nhãn Shopping CO tuy chỉ có 2.100 shop được chứng nhận nhưng lại tạo ra tới 70% tổng chi tiêu trực tuyến của quốc gia này.

Các con số đó cho thấy tính quan trọng và hiệu quả vượt trội của việc có một đơn vị đáng tin cậy đứng ra chứng nhận cho các shop.

Ở châu Á, ông Đỗ Thanh Bình kể đến JMA của Nhật Bản với gần 400 công ty đạt nhãn uy tín và Privacy M với gần 18.000 công ty có chứng nhận.

Việt Nam có tiềm năng rất lớn về thương mại điện tử và phát triển trên các nền tảng số, với tỷ lệ mua sắm trực tuyến cao nhất khu vực châu Á – Thái Bình Dương vào tháng 11 năm 2024, và dự đoán xếp hạng 11 trong số các quốc gia có thị trường tiêu dùng lớn nhất vào năm 2030. Tuy nhiên, những vấn đề về bảo mật, chất lượng hàng hóa và dịch vụ vẫn còn rất lớn.

Chính vì thế, các nhà kinh doanh trên môi trường số Việt Nam rất cần có những chứng nhận niềm tin số để phát triển. Tương tự như châu Âu, tại Việt Nam, các nhãn như Shopee Mall và TikTok Shop Mall cũng là một dạng chứng thực niềm tin số, mặc dù chỉ chiếm 4% tổng số shop trên hai sàn này, nhưng lại đóng góp tới 30% tổng doanh thu (GMV). Ông Bình nhấn mạnh, những số liệu này minh chứng rằng khi có một chứng nhận uy tín, doanh nghiệp sẽ đạt được doanh thu và hiệu quả rất cao.

Ông Bình cũng cho biết VINASA vừa khởi xướng chương trình xây dựng niềm tin trên môi trường số, gọi là Digital Trust. Chương trình này có hai nội hàm chính: đăng ký và cấp chứng nhận uy tín số cho thương nhân bán hàng trên môi trường số (bao gồm sàn thương mại điện tử, website doanh nghiệp và mạng xã hội). Đồng thời, chương trình cũng góp phần bảo vệ người tiêu dùng, giúp giảm đáng kể khả năng mua phải hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng.

Việc xây dựng niềm tin số không chỉ là một thuật ngữ thời thượng mà còn là một chiến lược sống còn cho sự tăng trưởng bền vững của các doanh nghiệp trong kỷ nguyên số. Niềm tin, như ông Đỗ Thanh Bình đã chỉ ra, là nền tảng để biến tiềm năng khổng lồ của thương mại điện tử Việt Nam thành những thành công thực chất, bảo vệ người tiêu dùng và thúc đẩy kinh tế số phát triển mạnh mẽ.