3 đề xuất "bóp nghẹt" doanh nghiệp năng lượng tái tạo

>>> VCCI sẵn sàng hợp tác cùng BritCham về năng lượng tái tạo

Nằm trong chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh, giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến 2050, các chính sách của Việt Nam vẫn tuân thủ theo các qui định, cam kết và luật pháp quốc tế về tăng trưởng xanh, giảm phát thải khí nhà kính từ COP21 (2015) đến nay là COP26 (2022). Các Nghị quyết của Bộ Chính trị như NQ55, Nghị định NĐ2058, NĐ37, NĐ11, NĐ39 đều nhấn mạnh về ưu tiên khuyến khích phát triển năng lượng tái tạo (NLTT), bảo vệ môi trường để tăng trưởng và phát triển kinh tế bền vững. Theo đánh giá của các chuyên gia, các chính sách trên rất đúng đắn, góp phần không nhỏ vào sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước.  

Tuy nhiên, tại tờ trình số 1513 ngày 24/03/2022 về việc xây dựng Quyết định của Thủ tướng Chính phủ quy định cơ chế đấu thầu mua điện từ dự án điện gió, điện mặt trời (chuyển tiếp một số đối tượng áp dụng cơ chế tại Quyết định số 37/2011/QĐ-TTg, Quyết định số 39/2018/QĐ-TTg và Quyết định số 13/2020/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ) của Bộ Công Thương lại có những đề xuất khiến cho khiến các nhà đầu tư trong và ngoài nước bày tỏ lo ngại.

Theo đó, với những đề xuất của Bộ Công thương cho rằng cần thiết phải sửa đổi các cơ chế ưu đãi, gồm: Thứ nhất, thời hạn của hợp đồng mua bán điện và giá điện áp dụng đến hết năm 2025. Sau năm 2025, các đơn vị tiếp tục tham gia đấu thầu theo quy định do Chính phủ và/ hoặc Bộ Công thương ban hành;  

Thứ hai, đồng tiền tính giá là Việt Nam đồng (đồng/kWh), không điều chỉnh theo biến động của tỷ giá đồng/USD. Thứ ba, nhà máy điện được huy động theo nhu cầu của hệ thống điện, tuân thủ quy định tại Quy định Quy trình điều độ hệ thống điện quốc gia và các quy định có liên quan khác do các cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành, đảm bảo an ninh hệ thống điện quốc gia”.

Liên quan tới đề xuất này, chuyên gia lĩnh vực năng lượng tái tạo cho rằng: “Sau 5 năm đấu thầu lại các dự án, và không đảm bảo bằng USD cho các các hợp đồng bán điện PPA; không mua hết sản lượng điện sản xuất như vậy các nhà đầu tư đã và đang đầu tư các dự án điện NLTT có thể phá sản. Các ngân hàng và các tổ chức tài chính trong và ngoài nước sẽ không giải ngân hoặc tiếp tục cho vay vì những đề xuất chính sách thay đổi bất ngờ, đi ngược lại với chủ trương trước đây của chính phủ. Vì thế, sẽ không có nhà đầu tư nào dám đầu tư vào NLTT và các ngành khác nếu các chính sách liên tục đề xuất thay đổi không nhất quán như thế này được thực thi. Việt Nam đã gia nhập WTO và các tổ chức quốc tế thì phải tuân thủ các qui định chung không thể đi ngược lại thế giới và các cam kết của lãnh đạo cấp cao với thế giới”.

Còn theo ông Nguyễn Quang Huân, Đại biểu Quốc hội, Chủ tịch HDQT Công ty CP Halcom Việt Nam, nếu đề xuất trên được thực thi thì sẽ không thu hút được nhà đầu tư nữa. Bởi khi nhà đầu tư vào, họ sẽ bỏ lượng tiền lớn cố định từ ban đầu đề đầu tư, họ phải có những bước tính toán xem có thu hồi được lượng tiền đầu tư hay không, có thể trả nợ được không. Nếu phần lãi và phần thu hồi nợ chỉ tính toán trên tinh thần đầu vào cố định thì doanh thu phải ổn định thì doanh nghiệp mới có thể tính được. Còn nếu đầu ra năm nay thế này, 5 năm sau lại thay đổi thì nhà đầu tư không thể tính được. Về nguyên tắc đầu tư, khi mà không tính được khả năng thu hồi vốn thì không ai đầu tư cả.

>> VCCI sẵn sàng hợp tác cùng BritCham về năng lượng tái tạo

Ông Huân cho biết thêm, về trang thiết bị, ngành điện gió hầu như nhập ngoại, mua bằng ngoại tệ thì chắc chắn phải thanh khoản bằng USD, EURO, hoặc ngoại tệ khác. Tuy nhiên, nếu Việt Nam không đảm bảo bằng ngoại tệ thì sự chênh lệch tỷ giá giữa Việt Nam đồng và ngoại tệ khác sẽ khiến nhà đầu tư không thể kiểm soát được. “Tôi nghĩ nếu không áp dụng giá FIT thì có thể là chủ trương đúng. Tuy nhiên, phải có lộ trình và phải chuyển đổi để đảm bảo nhà đầu tư được an toàn. Tuy rằng không giá FIT nhưng giá bỏ thầu trúng được giá đó thì nhà đầu tư vẫn phải đủ để bù đắp chi phí và ổn định dài hạn. Nếu bỏ đồng USD đi hoặc thay đổi giá mỗi 5 năm thì rủi ro cho nhà đầu tư”, ông Huân nói.

Trước đó, ông Nguyễn Anh Tuấn, nguyên Giám đốc Trung tâm năng lượng tái tạo (Bộ Công thương) cũng đã đưa ra những bất cập của tờ trình 1513 từ góc nhìn của một chuyên gia. Ông Tuấn phân tích, hiện chi phí sản xuất có xu hướng giảm, nhưng khi nhà đầu tư thực hiện dự án ở thời điểm trước thì hợp đồng mua bán điện phải kéo dài 20 năm mới hợp lý. Nếu nói hợp đồng mua bán điện kéo dài là không phù hợp, thì không đúng. Bởi nhà đầu tư đi vay tiền để đầu tư dự án điện thì không thể chỉ vài năm được. Bên cạnh đó, đầu tư ở thời điểm bây giờ thì phải ký hợp đồng mua bán điện cho 20 năm tới.

Hơn nữa, nếu bỏ nội dung giá điện điều chỉnh theo biến động tỷ giá đồng/USD là đúng nhưng chưa chính xác, vì việc này cần lộ trình cụ thể và tầm nhìn dài hơi. Do đó, cần giữ đồng tiền ổn định, đồng thời mỗi năm có thể tính tới tăng hoặc giảm với tỷ lệ nhất định một cách phù hợp.

Về việc gia hạn đối với doanh nghiệp NLTT và dự án điện gió đã và đang triển khai, theo tính toán còn hơn 60 dự án chưa vận hành trước ngày 1/11/2021 và 14 dự án chưa kịp COD trễ vì đại dịch Covid-19. Về vấn đề này, ông Huân cho rằng, Bộ Công thương phải có trách nhiệm xem xét, thanh kiểm tra dự án trên toàn quốc. Bởi vấn đề quản lý nhà nước không thể đưa ra theo cảm tính. Ví như doanh nghiệp đã nỗ lực triển khai dự án, nhưng do ảnh hưởng bởi dịch Covid-19 nên hợp đồng không được thực hiện sẽ khác với doanh nghiệp có dự án nhưng đắp chiếu không thực hiện. Do đó, nhà nước xem xét, cân nhắc, đảm bảo không thiệt thòi cho các nhà đầu tư.