Từ bến K15 Đồ Sơn, Hải Phòng, những con tàu cải trang thành tàu đánh cá, không số hiệu, đã bí mật vượt trùng khơi, mở ra tuyến Đường Hồ Chí Minh trên biển huyền thoại.
Ra đời trong bối cảnh cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước ác liệt, Đoàn tàu không số (tiền thân là Đoàn 759 vận tải thủy) đã dũng cảm mang theo vũ khí, hàng hóa và nghĩa tình từ hậu phương lớn miền Bắc chi viện cho tiền tuyến miền Nam, viết nên bản hùng ca bất tử về lòng dũng cảm, ý chí kiên cường và tinh thần "quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh" của những người lính Hải quân Việt Nam.
“Km số 0” của tuyến đường huyền thoại
“Tàu có số, có tên, sao gọi tàu Không số!”
Những câu thơ về “Đoàn tàu không số” vẫn vang vọng mãi trong lòng những người lính Hải quân năm xưa, gợi nhớ về một thời bi hùng đã qua của những người chiến sĩ tại bến K15.
Ngược dòng lịch sử, cách đây 64 năm, ngày 23/10/1961, Bộ Quốc phòng ra Quyết định số 97/QĐ thành lập Đoàn 759, tiền thân của Đoàn vận tải biển 125 Hải quân, nay là Lữ đoàn 125, Vùng 2 Hải quân (còn được gọi là “Đoàn tàu không số”). Đoàn có nhiệm vụ mở con đường vận tải chiến lược trên biển, kịp thời chi viện sức người, sức của cho chiến trường miền nam.
Sau gần một năm nghiên cứu, tổ chức chuẩn bị, đêm 11/10/1962, chiếc tàu gỗ gắn máy đầu tiên của Đoàn 759 do Thuyền trưởng Lê Văn Một và Bí thư chi bộ Bông Văn Dĩa chỉ huy, bí mật xuất phát từ bến K15 Đồ Sơn (Hải Phòng) chở hơn 30 tấn vũ khí vào cập bến Vàm Lũng (Cà Mau) an toàn.
“K” là ký hiệu quân sự chỉ cảng, “15” là số hiệu lấy từ số của Nghị quyết Trung ương Đảng về đường lối và phương pháp cách mạng miền Nam tại Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 15. Vị trí đặt bến K15 là một vịnh nhỏ được bao bọc bởi ba dãy núi nên kín đáo, khuất gió biển... thuận lợi cho tàu ra vào nhận vũ khí.
Không ồn ào, không bản đồ, không dấu vết, từ bến K15, những con tàu không số đã âm thầm rẽ sóng trùng khơi, vượt qua vòng vây của địch, vận chuyển vũ khí, lực lượng chi viện cho chiến trường miền Nam, góp phần quan trọng vào Đại thắng mùa Xuân 1975. Chuyến đi đầu tiên thành công đã đánh dấu một sự kiện quan trọng: Đường Hồ Chí Minh trên biển đã chính thức khai thông.
Là điểm xuất phát, “cột mốc số 0” của Đường Hồ Chí Minh trên biển, từ bến K15, hàng trăm chuyến tàu đã xuất phát, chở vũ khí, phương tiện và người chi viện cho nhiều hướng chiến trường, nhiều địa bàn trọng yếu, góp phần vào thắng lợi của sự nghiệp đấu tranh giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Nhờ sự đùm bọc, che chở, bảo vệ của cấp ủy, chính quyền và nhân dân địa phương, cầu tàu ở bến K15 vẫn tuyệt đối an toàn, bí mật, kể cả các giai đoạn bị địch phong tỏa, đánh phá ác liệt.
Với tinh thần “Tất cả cho tiền tuyến”, “Tất cả cho miền Nam đánh thắng giặc Mỹ xâm lược”, trong 14 năm (từ năm 1961 - 1975) làm nhiệm vụ vận tải chiến lược quân sự trên biển, từ bến K15 Đồ Sơn, Đoàn tàu không số cứ lặng lẽ làm nhiệm vụ, vượt qua 65.721 hải lý, vận chuyển gần 160.000 tấn vũ khí và phương tiện, hơn 80.000 lượt cán bộ, chiến sĩ chi viện cho chiến trường miền Nam.
Những con tàu ấy đã khắc phục hơn 4.000 quả thủy lôi, chống chọi với hơn 20 cơn bão, chiến đấu hơn 30 lần với tàu địch, đánh trả 1.200 lần máy bay địch tập kích, bắn rơi 5 chiếc máy bay và bắn cháy nhiều tàu xuồng của địch... Trong những chuyến tàu không số, có không ít cán bộ, chiến sĩ đã hy sinh. Những chiến công này đã góp phần làm nên chiến công trọn vẹn của dân tộc vào mùa Xuân lịch sử năm 1975.
Chia sẻ với Diễn đàn Doanh nghiệp, ông Lưu Đình Lừng, cựu chiến binh Tàu không số - Nhân chứng lịch sử của Đoàn tàu không số huyền thoại trên biển năm xưa cho biết, mỗi chuyến tàu xuất phát từ bến K15 đều đối mặt với muôn vàn gian khổ, hiểm nguy nhưng cán bộ, chiến sĩ luôn giữ vững tinh thần thép, không hề nao núng, quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ với khẩu hiệu “Tất cả cho tiền tuyến”, “Tất cả cho miền Nam đánh thắng giặc Mỹ xâm lược”.
Bài học về bảo vệ, giữ gìn chủ quyền biển đảo còn mãi
Đường Hồ Chí Minh trên biển không chỉ là tuyến vận tải quân sự mà còn là biểu trưng cho lòng quả cảm, ý chí kiên cường và khát vọng tự do, thống nhất của dân tộc Việt Nam.
Và bến K15 đã trở thành biểu tượng của tinh thần dũng cảm, sáng tạo, ý chí quật cường và bản lĩnh thép của những người lính biển Việt Nam.
Nhằm tôn vinh giá trị lịch sử to lớn của bến K15, năm 2008, Di tích bến K15 đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng là Di tích lịch sử cấp quốc gia. Ngày 26/11/2024, Thủ tướng Chính phủ đã quyết định xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt Đường Hồ Chí Minh trên biển cho các địa phương: TP Hải Phòng - địa phương có cảng xuất phát và các địa phương mở bến gồm: Phú Yên (nay là tỉnh Đắk Lắk), Bà Rịa - Vũng Tàu (nay là TP Hồ Chí Minh), Cà Mau.
Theo bà Lưu Thị Thu Huyền - Giám đốc Trung tâm sự nghiệp công phường Đồ Sơn, nơi xuất phát của những con tàu không số huyền thoại đã trở thành một điểm đến văn hóa – lịch sử đầy hấp dẫn, thu hút sự quan tâm của du khách tại Hải Phòng. Đây cũng là địa chỉ đỏ để giáo dục truyền thống yêu nước, cũng như bảo vệ Tổ quốc, để các em hiểu được giá trị của các di tích lịch sử, để các thế hệ trẻ biết ơn và tri ân lớp người đi trước đã có công bảo vệ non sông, để chúng ta có cuộc sống ấm no, hạnh phúc như ngày hôm nay.
Theo doanh nhân Đào Hồng Tuyển - Chủ tịch Hội đồng Quản trị Tập đoàn Tuần Châu, ông là người lính trẻ tuổi nhất, bởi khi ông nhập ngũ năm 1969, trở thành chiến sĩ trẻ tuổi nhất tham gia Đoàn tàu không số của Quân chủng Hải quân, làm nhiệm vụ vận chuyển vũ khí, hàng hóa vào chiến trường miền Nam theo tuyến Đường Hồ Chí Minh trên biển. Trên tuyến Đường Hồ Chí Minh trên biển đầy rẫy hiểm nguy, ông đã cùng đồng đội vượt qua sóng gió, sự phong tỏa gắt gao của địch để vận chuyển vũ khí, hàng hóa chi viện cho chiến trường miền Nam.
Ông Tuyển chia sẻ, các chiến sĩ trên Đoàn tàu không số, với những chuyến tàu cảm tử đã rèn luyện nên bản lĩnh "không sợ khó khăn, làm những điều người khác không dám làm của người chiến sỹ cách mạng đã trở thành biểu tượng của tinh thần dũng cảm, sáng tạo, ý chí quật cường và bản lĩnh thép của những người lính biển Việt Nam.
Chiến tranh đã lùi xa, bến K15, cột mốc số 0 của Đường Hồ Chí Minh trên biển nay chỉ còn lại những chân cọc bê tông xói mòn vì thời gian. Về bến K15 hôm nay, lắng nghe tiếng sóng rì rào như khúc hát muôn đời ngợi ca tinh thần quả cảm và sự hy sinh thầm lặng của lực lượng Hải quân nhân dân Việt Nam, mỗi người dân Việt Nam, đặc biệt là thế hệ trẻ sẽ cảm nhận sâu sắc hơn về trách nhiệm trong bảo vệ, giữ gìn chủ quyền biển đảo thiêng liêng của Tổ quốc.
Ông Phạm Hoàng Tuấn - Phó Chủ tịch Thường trực UBND phường Đồ Sơn cho biết: “Đồ Sơn xác định phải quan tâm, làm tốt hơn công tác đón tiếp các đoàn du khách khi đến tham quan bến K15, làm sao để du khách và người dân đến với bến K15 sẽ cảm nhận và thấy được niềm tự hào của dân tộc, truyền thống của cha ông”.
Ông Nguyễn Nam Phương – Phó Giám đốc Vietravel Chi nhánh Hải Phòng chia sẻ: "Bến tàu không số K15 tại Hải Phòng là một địa danh lịch sử gắn liền với đường Hồ Chí Minh trên biển. Khi đến thăm bến K15, chúng tôi càng thấm thía hơn giá trị thiêng liêng của chủ quyền biển, đảo – nơi đã ghi dấu biết bao chiến công và sự hy sinh thầm lặng của các thế hệ cha anh. Đây không chỉ là di tích lịch sử, mà còn là điểm đến giàu tính giáo dục, hun đúc tinh thần yêu nước cho mỗi người dân và du khách. Với nhận thức sâu sắc đó, doanh nghiệp chúng tôi sẽ nỗ lực quảng bá những giá trị lịch sử – văn hóa gắn với biển, đảo quê hương. Đồng thời, phát triển các sản phẩm du lịch bền vững, góp phần nâng tầm hình ảnh du lịch Việt Nam và đóng góp thiết thực vào sự phát triển kinh tế của đất nước".