Ba dạng làm thất thoát tài sản nhà nước

Trước hết, về kinh doanh lỗ làm thất thoát vốn của doanh nghiệp. Điều này ai cũng biết và đã nói rất nhiều. Vấn đề đặt ra là lý do dẫn đến chuyện này là vì đâu? Theo đại biểu Hoàng Văn Cường, có ba lý do:

Thứ nhất, trình độ quản lý của doanh nghiệp yếu kém dẫn đến kinh doanh không hiệu quả.

Thứ hai, mang tính chủ quan hơn, vì động cơ cá nhân, những người quản lý đã đầu tư những hoạt động không hiệu quả nhằm thu lợi ích cá nhân như đầu tư máy móc, thiết bị không phù hợp nhưng lại hưởng lợi từ đấy. Đầu tư vào lĩnh vực không hiệu quả nhưng được chia phần từ những lĩnh vực đầu tư này. Hoặc cố tình tính giá trị đầu tư lớn hơn để hưởng những lợi ích, phần trăm từ đó. Tóm lại, đây là những hoạt động cố tình dùng những thủ đoạn để hợp pháp hóa việc rút tiền từ các doanh nghiệp nhà nước.

Thứ ba, dù doanh nghiệp lỗ nhưng không ai phải chịu trách nhiệm, chưa có ai bị mất chức hay xử lý đi tù vì chuyện quản lý yếu kém để doanh nghiệp lỗ. Có chăng chỉ là vì sai phạm, cũng không có doanh nghiệp nào để báo cáo đầy đủ lúc nào là lỗ, lúc nào lãi. Thậm chí có doanh nghiệp khi cần báo cáo để tăng chức, tăng quỹ lương hoặc để xin vốn thì ngay lập tức sẽ có báo cáo lãi, khi báo cáo cho cơ quan tài chính để nộp thuế thì lại có một báo cáo lỗ.

"Người ta nói rằng, báo cáo tài chính của các doanh nghiệp như có phép thần thông biến hóa giữa lỗ và lãi. Những doanh nghiệp lỗ, nhưng đội ngũ cán bộ quản lý doanh nghiệp vẫn được hưởng mức lương cao chứ không phải thấp vì cơ chế trả lương cho các doanh nghiệp là khi doanh nghiệp làm ăn có lãi thì được xác định mức lương theo mức lãi, nhưng khi lỗ thì không được tăng lương nhưng không bị giảm mức lương này xuống. Chính vì yếu tố trên nên đây là một động lực lôi kéo những người quản lý doanh nghiệp không muốn cổ phần hóa những doanh nghiệp nhà nước". - đại biểu Cường cho biết.

Theo ông, "một điều kỳ lạ là tất cả những vấn đề xảy ra về thất thoát lỗ của doanh nghiệp nhà nước thì ai cũng biết. Tuy nhiên, chúng ta có cả một bộ máy về thanh tra, kiểm tra, kiểm soát nhưng lại không phát hiện ra những vấn đề này. Rõ ràng ở đây về mặt chính sách, pháp luật, chúng ta phải xem đến lỗ hổng trong việc quy định trách nhiệm của cơ quan có trách nhiệm trong việc kiểm tra, giám sát đối với các hoạt động của doanh nghiệp".

Vấn đề thứ hai, có nhiều đại biểu nói đến vấn đề thất thoát tài sản vốn doanh nghiệp là do chúng ta mua, bán tài sản, hàng hóa dịch vụ theo một công thức là mua thì giá cao, bán thì giá thấp hơn là tư nhân. Việc này xảy ra rất nhiều và có nhiều đại biểu đã nói, vấn đề đặt ra là chúng ta đã có một cơ chế là có một tổ chức định giá độc lập, có một tổ chức đấu giá độc lập nhằm minh bạch hóa việc mua, bán tài sản, tại sao lại vẫn xảy ra tình trạng mua đắt, bán rẻ. Ngay trong báo cáo giám sát đã chỉ ra một kết luận, thực ra việc định giá và đấu thầu chẳng qua chỉ là hình thức.

"Nếu chúng ta có một cuộc khảo sát kỹ, tôi hy vọng rằng chúng ta sẽ tìm ra một điều rất kỳ lạ, đó là giá định giá của cơ quan tư vấn thường rất sát so với giá khi mang ra đấu giá tài sản. Việc lựa chọn cơ quan định giá và cơ quan đấu giá đều có quy trình là phải lựa chọn một cách khách quan, nhưng thường những cơ quan này được lựa chọn tương đối trùng lặp, tức là lặp đi, lặp lại một số tổ chức định giá và một số tổ chức tư vấn đấu giá thực hiện chức năng này". - ông Cường nhấn mạnh.

Cũng theo ông Cường, một điều chúng ta thấy là những người tham gia đấu giá vào những vụ đấu giá tài sản nhà nước cũng lặp đi lặp lại, có một nhóm người chuyên tham gia vào những lĩnh vực này và những cơ quan làm chức năng đấu giá không biết về việc này. Sự việc trên xảy ra nhưng trên thực tế những tổ chức làm tư vấn định giá, tư vấn đấu giá khi lập những dự án sai, định giá sai, thẩm định giá sai, đấu thầu xảy ra tình trạng như trên thì chưa có một tổ chức nào bị xử lý. Tệ hại hơn là khi doanh nghiệp thua lỗ bán tài sản máy móc thiết bị thì đây lại là một cơ hội làm ăn béo bở cho một nhóm người dùng một hình ảnh là "kền kền ăn xác chết".

"Do vậy, tôi thấy cần phải có thanh tra, kiểm tra các vụ việc bán tài sản nhà nước và kiểm tra liên quan đến các tổ chức thực hiện chức năng về định giá, thẩm định giá, tổ chức đấu giá và để quy trách nhiệm cho những đơn vị này đã tiếp tay cho việc làm thất thoát tài sản nhà nước". - đại biểu Cường đưa ra đề xuất.

Vấn đề thứ ba, việc thất thoát tài sản nhà nước liên quan phổ biến đến đất đai, cái này nổi lên trong thời gian qua khi chuyển đất công thành đất tư không thông qua đấu thầu mà chỉ định giá trực tiếp hoặc xác định giá đất khi cổ phần hóa. Không thực hiện đúng quy định Luật Đất đai mà chúng ta đang sử dụng chủ yếu bảng giá do Ủy ban nhân dân các tỉnh quy định và điều này làm giá thấp hơn. Như vậy, ngoài trách nhiệm định giá đất đai thấp trong cổ phần hóa và chuyển đất công sang đất tư của các tổ chức cổ phần hóa thực hiện chức năng cổ phần hóa còn trách nhiệm của Ủy ban nhân dân hay cơ quan quản lý về đất đai các tỉnh trong việc xác định giá đất này theo quy định của Luật Đất đai.

Tại phiên thảo luận, vị đại biểu này cũng nêu thêm vấn đề đang bức xúc nổi lên bất ổn liên quan đất đai: "Như các đại biểu trước đều nói 95% khiếu kiện liên quan đất đai, thậm chí anh em bố con gia đình khiếu kiện nhau chẳng qua chỉ vì đất đai, khiếu khiện kéo dài, khiếu kiện đông người, điểm nóng về tình hình chống người thi hành công vụ cũng liên quan đến đất đai. Những dự án đầu tư kéo dài việc giải phóng mặt bằng khiếu kiện chi phí cao, chúng ta phải đầu tư những con đường đắt nhất hành tinh cũng liên quan đến đất đai. Vậy, nguyên nhân cơ bản là chính sách đất đai đang áp dụng đi trái ngược nguyên lý cơ bản về kinh tế đất trong cơ chế thị trường. Có thể nói, chúng ta không thành công chưa nói là thất bại trong quản lý kinh tế với đất đai nên xảy ra tình trạng hỗn loạn như trên".

"Ngay trong dự thảo Luật Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt vẫn đề xuất một chính sách miễn tiền sử dụng đất cho các dự án có mục đích sử dụng đất từ 10 năm đến 30 năm, đây là chính sách đi ngược lại cung cầu về đất đai. Tôi ngại rằng chính sách này không thu hút tốt các nhà đầu tư cạnh tranh và làm thất bại quá trình cạnh tranh lành mạnh của các đặc khu". - ông Cường bày tỏ e ngại.