Bộ tứ kim cương QUAD: Cần cứng rắn hơn!

>> Bộ Tứ đưa ra tuyên bố chung về các vấn đề chiến lược

Khi QUAD được thành lập với tư cách là liên minh chiến lược của 4 nền dân chủ hàng đầu thế giới gồm Australia, Ấn Độ, Nhật Bản và Mỹ, không ít người đã bày tỏ nghi ngờ về sự bền vững của liên minh. Nhưng cho đến nay, QUAD đã đạt được những tiến bộ đáng kể, ngày càng vững mạnh và có tiềm năng thực sự để củng cố an ninh khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. 

QUAD đã có những bước tiến ấn tượng kể từ khi hồi sinh vào năm 2017. Kể từ năm 2021, QUAD đã tổ chức ba Hội nghị thượng đỉnh, trong đó có 2 cuộc hội nghị trực tuyến. QUAD cũng có sự tiến bộ nhất định trong vấn đề an ninh, như tiến hành tham vấn cấp cao về những rủi ro chiến lược do Trung Quốc gây ra; hay các vấn đề an ninh hàng hải ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương; bất ổn ở Afghanistan, Myanmar và vấn đề hạt nhân của Triều Tiên.

Có thể thấy, các thành viên QUAD đã có những nỗ lực thiện chí hướng tới hợp tác và tiến bộ. Tuy vậy, QUAD vẫn phải làm nhiều hơn nữa để thực hiện các mục tiêu đã đề ra. Cho đến nay, QUAD đang ưu tiên một loạt các lĩnh vực hợp tác như công nghệ và sức khỏe cộng đồng, thay vì các nỗ lực liên quan đến an ninh.

Để có được hiệu quả lâu dài, QUAD phải đảm bảo sự thích ứng với các khủng hoảng đang diễn ra. Với những lo ngại mới về các kế hoạch của Trung Quốc đối với Đài Loan, hay an ninh ở Biển Đông và Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, các chuyên gia cho rằng nhiệm vụ đảm bảo hòa bình và ổn định khu vực của QUAD sẽ cần được chú trọng hơn.

Nhận định về vấn đề này, các chuyên gia quân sự đánh giá, mối quan hệ giữa các thành viên trong Khối cũng không ngừng được củng cố thông qua các thỏa thuận hợp tác và hiệp định thương mại. Đáng chú ý nhất, Úc, Anh và Hoa Kỳ đã tham gia vào quan hệ đối tác an ninh AUKUS, giúp tăng tiềm năng của quân sự của Úc và thắt chặt quan hệ công nghệ quốc phòng Mỹ-Úc.

Trên thực tế, quan hệ hợp tác an ninh song phương cũng phát triển mạnh mẽ khi bốn quốc gia thành viên của QUAD có một loạt các thỏa thuận và cam kết song phương, bao gồm các cuộc họp, toạ đàm, diễn tập quân sự, các thỏa thuận chia sẻ hậu cần.

Nhưng nhìn chung, tiến độ hợp tác an ninh của Bộ tứ không tiến triển nhanh, một phần vì nhóm không muốn tạo ra căng thẳng với các quốc gia khác trong khu vực, chẳng hạn như các quốc gia ở Đông Nam Á.

Ngoài ra, cuộc xung đột ở Ukraine cho thấy QUAD có những quan điểm khác nhau. Trong khi Nhật Bản và Úc có quan hệ chặt chẽ với Mỹ và NATO, lên án và trừng phạt Nga, thì Ấn Độ lựa chọn trung lập vì vẫn phụ thuộc vào Nga.

>> QUAD gia tăng sức ép lên Trung Quốc

Theo Giáo sư Brahma Chellaney, thay vì tiếp tục chấp nhận quyền lực kinh tế và địa chính trị của Trung Quốc, QUAD nên coi việc hợp tác kinh tế, bao gồm cả tăng cường trao đổi thương mại giữa các thành viên là trọng tâm trong chương trình nghị sự của nhóm.

“QUAD phải chứng minh sự hiệu quả, hữu ích đối với các thành viên và cộng đồng quốc tế trong việc giải quyết các vấn đề chung. QUAD phải củng cố và thực hiện các sáng kiến hiện có, cũng như đa dạng sự tham gia của các đối tác và tổ chức cùng chí hướng”, ông Chellaney nhận định trên Foreign Affair.

Thậm chí, bốn thành viên của QUAD cũng phải linh hoạt cho sự phát triển toàn cầu, nỗ lực xây dựng mối quan hệ, định hình lại các ưu tiên, mở rộng hơn việc hợp tác kinh tế, thương mại.

Ông Dhruva Jaishankar – Giám đốc điều hành của Quỹ Nghiên cứu ORF, cho rằng điều quan trọng hơn cả là Bộ tứ cần tập trung vào việc tăng cường cam kết an ninh, thảo luận về các cuộc khủng hoảng tiềm ẩn trong khu vực, tạo các cơ chế và thành lập đội phản ứng nhanh để đối phó với các cuộc khủng hoảng địa chính trị trong khu vực.

"QUAD cũng ần phối hợp để tăng cường hỗ trợ quân sự nước ngoài cho các nước nhỏ để đảm bảo an ninh trong khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương; đồng thời gia tăng sự tham gia của các đồng minh châu Âu, như Pháp và Anh, cũng như các đối tác khác như Canada, Philippines, Hàn Quốc, Singapore...", Ông Dhruva Jaishankar nhấn mạnh.

Ông Dhruva Jaishankar cho rằng QUAD hiện không phải là một liên minh an ninh như NATO, nhưng cần phát triển một chương trình nghị sự an ninh mạnh mẽ hơn nếu muốn duy trì và mở rộng hoạt động trong những năm tới. Tất cả các vấn đề khác nên được đặt sau mục tiêu đảm bảo cân bằng quyền lực ổn định ở khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Nếu không cứng rắn hơn, có tầm nhìn chiến lược rõ ràng hơn với một chương trình nghị sự phù hợp thì các hội nghị sắp tới sẽ không mang lại nhiều lợi ích.