Cấu trúc thị trường ô tô Việt Nam đang thay đổi sâu sắc, kéo theo sự dịch chuyển về thị phần, chiến lược và hành vi tiêu dùng.
Trong hơn hai thập kỷ, thị trường ô tô Việt Nam gần như là “sân chơi riêng” của các thương hiệu Nhật Bản và Hàn Quốc. Xe Nhật gắn với hình ảnh bền bỉ, giữ giá và ít rủi ro trong quá trình sử dụng, trong khi xe Hàn tạo sức hút nhờ thiết kế trẻ trung và trang bị phong phú trong tầm tiền. Khi lựa chọn trên thị trường còn hạn chế và mức độ cạnh tranh chưa cao, người tiêu dùng Việt Nam gần như mặc định hai nhóm thương hiệu này là chuẩn mực.
Thực tế này được thể hiện rõ nét vào năm 2018 - giai đoạn được xem là đỉnh cao của thế thống trị Nhật - Hàn. Theo số liệu tổng hợp từ Hiệp hội Các nhà sản xuất Ô tô Việt Nam (VAMA) và Hyundai Thành Công, toàn thị trường đạt doanh số 352.245 xe, trong đó các thương hiệu Nhật chiếm hơn 40% thị phần, còn Hyundai và Kia nắm hơn 26%. Những mẫu xe như Toyota Vios, Innova hay Mazda3 gần như thống lĩnh các phân khúc chủ lực, trong khi xe Hàn tạo thế đối trọng rõ rệt bằng chiến lược “nhiều trang bị, giá hợp lý”. Khi cộng lại, hai nhóm này chiếm gần 67% thị phần, tạo nên một cấu trúc tưởng chừng khó bị phá vỡ.
Tuy nhiên, thế cân bằng đó bắt đầu thay đổi kể từ năm 2019, khi VinFast chính thức gia nhập thị trường và bàn giao những chiếc xe đầu tiên đến tay khách hàng. Ngay trong năm đầu, hãng xe Việt bán được hơn 17.000 xe, con số tăng lên gần 30.000 xe vào năm 2020 và hơn 35.000 xe vào năm 2021. Giai đoạn này, VinFast lựa chọn cạnh tranh trực diện bằng các mẫu xe xăng ở phân khúc phổ thông và trung cấp, với Fadil đóng vai trò mũi nhọn, từng lập kỷ lục doanh số hơn 24.000 xe trong một năm.
Nếu giai đoạn đầu cho thấy năng lực tham gia cuộc chơi, thì quyết định chuyển hoàn toàn sang xe điện từ năm 2022 đã đưa VinFast sang một quỹ đạo hoàn toàn khác. Thay vì cạnh tranh thuần túy về sản phẩm, hãng xe Việt đặt mình vào cuộc đua về tầm nhìn, hệ sinh thái và trải nghiệm dài hạn. Năm 2023, VinFast bán hơn 34.800 xe điện, và sang năm 2024, với sự xuất hiện của các mẫu xe giá dễ tiếp cận như VF 5 và VF 3, doanh số tăng trưởng gần 200%, đạt khoảng 97.000 xe. Đà tăng này tiếp tục trong năm 2025, khi chỉ tính đến tháng 11, doanh số đã lên tới khoảng 147.000 xe, tương đương gần 30% thị phần toàn thị trường.
Sự trỗi dậy nhanh chóng của VinFast kéo theo sự dịch chuyển rõ rệt về thị phần trong toàn ngành. Khi quy mô thị trường không thể mở rộng vô hạn, sự đi lên của một cực mới đồng nghĩa với việc các cực cũ buộc phải chia sẻ lại vị thế vốn có. Nhiều mẫu xe Nhật - Hàn từng giữ vai trò dẫn dắt nay phải đối mặt với áp lực cạnh tranh lớn hơn, đặc biệt ở các phân khúc phổ thông - nơi người tiêu dùng ngày càng nhạy cảm với giá bán và chi phí sử dụng.
Trong bối cảnh đó, các hãng xe truyền thống buộc phải thay đổi cách tiếp cận thị trường. Những chương trình ưu đãi mạnh tay như hỗ trợ lệ phí trước bạ, giảm trực tiếp hàng chục đến hàng trăm triệu đồng hay tặng kèm bảo hiểm, phụ kiện liên tục được triển khai.
Trong khi trục cạnh tranh Nhật - Hàn - Việt ngày càng gay gắt, thị trường ô tô Việt Nam cũng đồng thời đón nhận làn sóng mới đến từ các thương hiệu Trung Quốc. Những cái tên như BYD, Geely, Lynk & Co hay Omoda & Jaecoo mang theo lợi thế về thiết kế hiện đại, công nghệ cao và mức giá thấp hơn đáng kể so với xe Nhật - Hàn. Dù vậy, doanh số của nhóm xe này vẫn còn khiêm tốn, phản ánh tâm lý thận trọng của người tiêu dùng trước các yếu tố về độ bền, dịch vụ và giá trị sử dụng lâu dài.
Dẫu chưa tạo được cú bứt phá, sự hiện diện của xe Trung Quốc cho thấy thị trường ô tô Việt Nam đã bước vào giai đoạn mở và cạnh tranh sâu hơn, không còn là “cuộc chơi nội bộ” của một vài nhóm thương hiệu quen thuộc. Trong bức tranh đó, người tiêu dùng đang là bên hưởng lợi rõ rệt nhất, khi giá xe ngày càng dễ tiếp cận, trang bị ngày càng cao và tiêu chuẩn dịch vụ hậu mãi liên tục được nâng lên.
Tuy nhiên, ở chiều ngược lại, cuộc đua giảm giá và mở rộng thị phần cũng đặt ra thách thức lớn cho các doanh nghiệp về hiệu quả kinh doanh và sức bền tài chính. Về dài hạn, thị trường chỉ có thể phát triển bền vững khi cạnh tranh không dừng lại ở giá bán, mà chuyển sang giá trị sử dụng, độ tin cậy và khả năng đồng hành lâu dài với khách hàng. Trong kỷ nguyên đa cực đang hình thành, đây sẽ là yếu tố quyết định ai có thể trụ lại và giữ vai trò dẫn dắt thị trường ô tô Việt Nam trong chặng đường tiếp theo.
