Cần có chính sách riêng để xây dựng các doanh nghiệp tư nhân lớn

>> Phòng chống tham nhũng trong khối doanh nghiệp tư nhân

Mới đây, Trung tâm Thông tin và Dự báo kinh tế - xã hội quốc gia (NCIF), Bộ Kế hoạch và Đầu tư phối hợp với Viện Konrad Adenauer-Stiftung (KAS) - CHLB Đức tại Việt Nam vừa công bố Báo cáo “Đánh giá 500 doanh nghiệp tư nhân lớn nhất Việt Nam - VPE500”.

Theo Báo cáo, năm 2019 Việt Nam có 668.500 doanh nghiệp, trong đó doanh nghiệp tư nhân trong nước là 647.600 doanh nghiệp, chiếm 96,88% tổng số. Khối doanh nghiệp tư nhân đóng góp 15,12 triệu tỷ đồng, tương đương 57% tổng doanh thu thuần, thu hút 9.075.000 lao động, chiếm 59,9% tổng lao động trong khu vực doanh nghiệp ở Việt Nam.

Nhờ quy mô và kết quả hoạt động vượt trội nên VPE500 chiếm tỷ lệ nhỏ về số lượng nhưng đóng góp lớn vào hoạt động của doanh nghiệp tư nhân trong nước. Bình quân giai đoạn 2016 - 2019, VPE500 chỉ chiếm 0,089% tổng số doanh nghiệp nhưng tạo việc làm cho 10,4% lao động, chiếm 13% tổng tài sản và tạo ra 15,8% doanh thu thuần.

Đặc biệt, doanh thu thuần của top 500 doanh nghiệp này cũng cao gấp khoảng 123 lần với 58% doanh nghiệp có xuất khẩu, trong khi đó, các doanh nghiệp tư nhân còn lại chỉ chiếm 7,73%.

Theo TS. Lương Văn Khôi - Phó Giám đốc NCIF, VPE500 được coi như lực lượng dẫn dắt và tạo ảnh hưởng trên thị trường, khu vực kinh tế tư nhân nói chung đang ngày càng trở thành khu vực quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam. Năm 2018, khu vực này chiếm 97% tổng số doanh nghiệp đang hoạt động, đóng góp hơn 40% GDP, 38% đóng góp ngân sách Nhà nước và tạo việc làm cho 80% lao động.

Đồng quan điểm đã nêu, ông Florian Constantin Feyerabend - Trưởng đại diện Viện KAS tại Việt Nam cũng đánh giá, VPE500 đang đóng vai trò dẫn dắt thị trường, có ảnh hưởng đến nền kinh tế, giúp định hình kinh doanh và đóng góp quan trọng tham gia các chuỗi giá trị toàn cầu. Do vậy, “sức khoẻ” của top 500 doanh nghiệp này đóng góp quan trọng vào khu vực kinh tế tư nhân, cũng như tăng trưởng kinh tế của Việt Nam.

>> Thúc đẩy sự liêm chính là nền tảng cho doanh nghiệp khởi nghiệp thành công

Mặc dù được cho là đã có những bước phát triển không ngừng lớn mạnh, thế nhưng, Báo cáo “Đánh giá 500 doanh nghiệp tư nhân lớn nhất Việt Nam - VPE500” cũng cho thấy, nhóm VPE500 của Việt Nam chưa trở thành lực lượng hùng mạnh như kỳ vọng, chưa có nhiều doanh nghiệp tư nhân lớn đạt được tầm cỡ thế giới. Các thương hiệu Việt Nam vẫn có giá trị thấp hơn các thương hiệu của nhiều quốc gia Đông Nam Á.

Và trên thực tế, khối doanh nghiệp tư nhân nói chung và VPE500 nói riêng đang gặp nhiều trở ngại (khách quan và chủ quan) trong quá trình phát triển. Trong đó, trở ngại chủ quan có thể kể đến là môi trường kinh doanh đâu đó còn có sự phân biệt, đối xử với doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp Nhà nước; khó khăn khi tiếp cận hỗ trợ đất đai, vay vốn, thuế và hải quan; rủi ro khi thay đổi chính sách và pháp luật.

Cùng với đó, là những khó khăn khách quan nhất định như: Quy mô nhỏ, quản trị yếu kém, thiếu nguồn lực cho đầu tư sản xuất kinh doanh, chưa tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu và hạn chế về thương mại điện tử.

Từ những thực trạng đã nêu, Nhóm nghiên cứu của NCIF cho rằng, cần làm rõ vai trò của doanh nghiệp tư nhân lớn trong chiến lược phát triển doanh nghiệp của quốc gia và có chính sách phù hợp.

Cụ thể, NCIF khuyến nghị, Việt Nam cần chú ý về môi trường kinh doanh đối với các doanh nghiệp đang hoạt động, đặc biệt là các chính sách nhằm giúp doanh nghiệp cải thiện năng lực cạnh tranh và đạt được lợi thế về quy mô. Bên cạnh đó, trong tăng cường liên kết giữa khu vực FDI và khu vực trong nước, cần đặc biệt chú trọng tới các doanh nghiệp tư nhân lớn. Đây là nhóm doanh nghiệp có năng lực và nhiều tiềm năng cả trên góc độ chuyển giao công nghệ cũng như tham gia vào chuỗi giá trị của các doanh nghiệp FDI.

Ngoài ra, cần thiết xây dựng chính sách riêng cho các doanh nghiệp lớn có khả năng chấp nhận rủi ro, dẫn dắt thị trường và đầu tư cho nghiên cứu công nghệ mới. Với các doanh nghiệp này, cần có quy định liên kết với doanh nghiệp nhỏ và vừa trong cùng ngành và khác ngành, dẫn dắt doanh nghiệp nhỏ hơn cùng phát triển…

Thông tin tại hội thảo, chuyên gia kinh tế - Phạm Chi Lan cho rằng, không thể có nền kinh tế tự chủ nếu không có lực lượng doanh nghiệp tư nhân Việt Nam đủ “khỏe”.

Theo bà Phạm Chi Lan, để giải quyết vấn đề này, cần đẩy mạnh cải thiện môi trường kinh doanh, trong đó tập trung vào giảm chi phí gia nhập, cải cách hành chính công, cắt bỏ các thủ tục không cần thiết.

Đánh giá về môi trường kinh doanh hiện nay, bà Phạm Chi Lan thẳng thắn, nếu nhìn vào văn bản pháp lý thì không có sự phân biệt đối xử, nhưng thực tế sự phân biệt đối xử vẫn nặng nề, nhất là trong phân bổ nguồn lực. Nguồn lực lớn đang ở trong tay doanh nghiệp Nhà nước, do có yếu tố lịch sử, ngoài ra, doanh nghiệp FDI dường như dễ tiếp cận nguồn lực đất đai hơn doanh nghiệp Việt Nam.

“Nếu chỉ nhìn trên văn bản pháp quy sẽ không thấy được thực tế này. Nhưng thực tế, văn bản, Thông tư nhiều gấp 5 - 6 lần số Nghị định, gấp hàng chục lần Luật. Tuy Luật là văn bản pháp quy cao nhất, nhưng nhiều quy định lại cài cắm ở Thông tư. Do đó, về tố chất cần thiết phải công khai, minh bạch, công bằng, tính nhất quán, tính khả thi của chính sách… Nhiều khi những quyết sách hay, chính sách tốt đưa ra trên văn bản lại bị rơi rụng trong thực thi'”, bà Phạm Chi Lan bày tỏ.