Cần 'sát việc, thực việc' thì chống khai thác IUU mới hiệu quả

Cuộc chiến chống khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU) đang là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Việt Nam. Hải Phòng, với vị thế là một trong những cảng biển lớn và có đội tàu cá hùng hậu, đóng vai trò then chốt trong công tác này.

Kiểm tra thực tế

Để cùng cả nước chống khai thác IUU hiệu quả, mới đây, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp & Môi trường Phùng Đức Tiến đã có cuộc kiểm tra thực tế và làm việc với UBND TP Hải Phòng về công tác chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU).

Theo báo cáo, Sở Nông nghiệp & Môi trường, tính đến ngày 18/8/2025, thành phố Hải Phòng có 821 tàu cá từ 06m trở lên được đăng ký trên hệ thống VnFishbase, trong đó: Tàu từ 6m -< 12m là 384 tàu; từ 12m -< 15m là 152tàu; trên 15m là 285 tàu.

Trong đó, đã hoàn thành việc cập nhật dữ liệu thông tin của từng tàu cá (chủ tàu, số căn cước công dân, địa chỉ, điện thoại liên hệ…) trên cơ sở dữ liệu VnFishbase và VMS gắn với cơ sở dữ liệu dân cư VneID. Có 100% tàu cá đã được kẻ biển, đánh dấu theo quy định. 100% tàu có chiều dài từ 15m trở lên đã lắp thiết bị giám sát hành trình theo quy định.

Đối với tàu cá ”03 không”: Đã hoàn thành đăng ký và cấp Giấy phép khai thác thủy sản cho 135 tàu cá, trên địa bàn thành phố không còn tàu cá ”03 không”.

Về Cấp giấy phép khai thác thủy sản: Trong số 821 tàu cá, đã thực hiện cấp Giấy phép khai thác thủy sản cho 765/821 đạt 93,2%; số tàu hết hạn Giấy phép khai thác thủy sản: 56/821 tàu chiếm 6,8%; Về đăng kiểm: Trong tổng số 437 tàu cá có chiều dài lớn nhất từ 12m trở lên thuộc diện phải cấp Giấy chứng nhận An toàn kỹ thuật tàu cá, có 426/437 tàu cá còn hạn, đạt 97,5%; còn 11/437 tàu hết hạn, chiếm 2,5%; Về cấp giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện an toàn thực phẩm: Trong số 285 tàu cá có chiều dài lớn nhất từ 15m trở lên thuộc diện phải cấp Giấy chứng nhận an toàn thực phẩm, có 268/285 tàu cá còn hạn, đạt 94,04%; còn 17/285 tàu cá hết hạn, chiếm 5,96 %.

Theo báo cáo của UBND TP Hải Phòng: Để gỡ "thẻ vàng" của EC, TP Hải Phòng đã có những hành động quyết liệt, "sát việc, thực việc". Thời gian qua, dưới sự chỉ đạo quyết liệt từ Trung ương đến địa phương, Hải Phòng đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận. Thành phố đã xóa sổ thành công tình trạng tàu cá "03 không", 100% tàu cá trên 15m đã lắp đặt thiết bị giám sát hành trình (VMS), dữ liệu tàu cá được cập nhật đầy đủ trên hệ thống VnFishbase và kết nối với cơ sở dữ liệu dân cư VneID.

Công tác thực thi pháp luật được tăng cường, chỉ tính riêng 8 tháng đầu năm 2025, các lực lượng chức năng đã xử lý 108 trường hợp vi phạm với tổng số tiền phạt gần 900 triệu đồng. Tại các cảng cá được chỉ định như: Ngọc Hải, Trân Châu, công tác kiểm soát tàu ra vào, giám sát sản lượng, thu nhật ký khai thác và triển khai nhật ký điện tử (eCDT) đã đi vào nề nếp.

Tuy nhiên, bên cạnh những con số tích cực, báo cáo cũng thẳng thắn thừa nhận những tồn tại, hạn chế. Vẫn còn có 66 tàu cá không đủ điều kiện hoạt động khai thác, trong đó; 02 tàu cá hết hạn GPKT, ATTP, Đăng kiểm; 12 tàu cá hết hạn GPKT, ATTP; 02 tàu cá hết hạn GPKT, Đăng kiểm; 40 tàu cá hết hạn GPKT, 04 tàu cá hết hạn ATTP, 06 tàu cá hết hạn đăng kiểm.

Tại buổi làm việc đã thẳng thắn chỉ ra những "điểm nghẽn" cố hữu tại cấp cơ sở, đồng thời đưa ra những chỉ đạo quyết liệt và cam kết hành động mạnh mẽ, với mục tiêu cao nhất là cùng cả nước gỡ cảnh báo "thẻ vàng" của Ủy ban châu Âu (EC) trong lần thanh tra sắp tới.

Quyết liệt xử lý

Theo Thứ trưởng Phùng Đức Tiến Bộ Nông nghiệp & Môi trường: "Văn bản chỉ đạo của Đảng, Chính phủ đã rất đầy đủ, quyết liệt. Vấn đề không nằm ở chủ trương mà ở khâu tổ chức thực hiện tại địa phương. Một con tàu ở xã nào, thôn nào, chủ là ai, hay mất kết nối VMS, không có lý do gì mà chính quyền xã, công an, biên phòng cơ sở lại không nắm được. Phải quản được từ gốc thì mới không có nguy cơ vi phạm ở ngoài khơi", Thứ trưởng nhấn mạnh.

Thứ trưởng Phùng Đức Tiến cũng đưa ra những chỉ đạo cụ thể với tình trạng tàu cá mất kết nối VMS. Bên cạnh lỗi kỹ thuật, phải đặt nghi vấn về hành vi cố tình ngắt kết nối và yêu cầu phải điều tra, xử lý nghiêm. "Những người làm ăn đàng hoàng, ít khi mất kết nối lắm. Phải rà soát, đưa vào danh sách đen những tàu hay vi phạm, những chủ tàu chây ì".

Về công tác ghi nhật ký khai thác, dù tỷ lệ nộp nhật ký đạt gần 80%, nhưng Thứ trưởng bày tỏ sự băn khoăn về chất lượng. "Đi biển dầu mỡ, sóng gió, làm sao viết nhật ký sạch đẹp như thế được? Nhật ký là bằng chứng gốc, phải phản ánh đúng thực tế, từ kinh độ, vĩ độ, ngư cụ, thời gian khai thác. Phải quyết liệt đưa nhật ký điện tử eCDT vào áp dụng bắt buộc, không thể để tình trạng khai báo đối phó".

Đặc biệt, chính quyền cấp xã/phường vẫn còn lúng túng trong việc triển khai nhiệm vụ sau khi có sự thay đổi về phân cấp quản lý, một số địa phương chưa thực sự quyết liệt trong việc kiểm soát, xử lý tàu cá vi phạm.

Để gỡ “thẻ vàng” của Ủy ban châu Âu (EC), việc xử phạt vi phạm IUU phải được thực hiện một cách kiên quyết và công bằng. Mọi hành vi vi phạm, dù nhỏ hay lớn, đều phải bị xử lý theo đúng quy định của pháp luật. "Thực việc" thể hiện ở chỗ không có vùng cấm, không có ngoại lệ. Các trường hợp vi phạm cần phải được công khai danh tính và mức phạt, làm gương cho những người khác.

Thứ trưởng Phùng Đức Tiến yêu cầu TP Hải Phòng phải siết lại kỷ cương, tăng cường sự phối hợp đồng bộ giữa các lực lượng thủy sản, Biên phòng, công an, cảnh sát biển,... Không thể để tình trạng mỗi đơn vị làm một việc, không có sự liên thông. Khi phát hiện vi phạm, phải xử lý ngay, xử lý nghiêm, không có vùng cấm. Nếu “Hải Phòng để xảy ra một vụ việc nghiêm trọng, sẽ kéo cả hệ thống chính trị, kéo nỗ lực của cả nước đi xuống”.

Tiếp thu các ý kiến chỉ đạo của Thứ trưởng Phùng Đức Tiến và đoàn công tác, ông Trần Văn Quân - Phó Chủ tịch UBND TP Hải Phòng đã đưa ra một cam kết cụ thể và quyết liệt là sẽ triển khai một tháng cao điểm hành động, từ nay đến trước khi Đoàn thanh tra EC sang Việt Nam.

"Sau cuộc họp này, Sở Nông nghiệp và Môi trường phải chủ trì, phối hợp với tất cả các cơ quan, địa phương liên quan xây dựng ngay kế hoạch hành động cho một tháng tới. Tất cả những tồn tại đã nêu phải được khắc phục triệt để. Chúng ta phải xác định một tháng này quan trọng như nhiều năm cộng lại", ông Quân chỉ đạo.

Phó Chủ tịch UBND thành phố Hải Phòng cũng yêu cầu các đơn vị phải xây dựng kế hoạch chi tiết, xin ý kiến chuyên môn của Cục Thủy sản và Kiểm ngư để đảm bảo các giải pháp đưa ra là thực chất và hiệu quả nhất. "Chúng ta quyết tâm không để 'thẻ vàng' ảnh hưởng đến uy tín của thành phố, của đất nước. Hải Phòng hứa với đồng chí Thứ trưởng sẽ nỗ lực hết mình để hoàn thành nhiệm vụ”.

Để gỡ "thẻ vàng" và phát triển nghề cá bền vững, Hải Phòng cần chuyển từ cách làm "phong trào" sang "sát việc, thực việc". Điều này đòi hỏi sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị, từ lãnh đạo đến từng cán bộ thực thi. Chỉ khi các quy định được thực thi nghiêm minh, các vi phạm được xử lý dứt điểm và nhận thức của ngư dân được nâng cao một cách bền vững, Hải Phòng mới có thể hoàn thành tốt nhiệm vụ này, góp phần đưa nghề cá Việt Nam ra khỏi danh sách cảnh báo của EC.