Cần tiếp tục sửa đổi “Nghị định 20 sửa đổi”

Nhầm đối tượng

Chi phí lãi vay trong trường hợp này cũng tương tự như chi phí quảng cáo từ 17 năm trước. Nếu doanh nghiệp chi đúng, chi thật, một cách hợp lý, hợp lệ thì không có lý do gì để bị loại trừ. Việc loại trừ chỉ được đặt ra trong trường hợp, mọi thứ đều hợp pháp, hợp lệ, nhưng có hoạt động chuyển giá, chuyển hết lợi nhuận ra nước ngoài, trên cơ sở hợp thức hoá bằng các giao dịch liên kết.

Chúng ta không thể lý luận rằng, chính sách thuế này là áp dụng chung cho mọi doanh nghiệp trong nước cũng như nước ngoài vì điểm cốt yếu ở đây, không phải là áp dụng với doanh nghiệp có giao dịch liên kết hay có chi phí lớn, mà là có chuyển giá hay không. Chi khi không thể kiểm soát được giá cả, chi phí trong cả quá trình sản xuất, kinh doanh do xuất hiện yếu tố ngoại quốc, nên phải đặt ra giới hạn này để tránh việc lợi dụng giảm thuế, lách thuế, trốn thuế, chuyển lợi nhuận ra nước ngoài một cách hợp pháp. Giới hạn này là cần thiết đối với những doanh nghiệp đầu tư nước ngoài có doanh thu cao, thị phần lớn, tăng trưởng mạnh, lợi nhuận lớn, mà không nộp thuế doanh nghiệp, vì cứ hạch toán lỗ.

Nếu doanh nghiệp nào không có yếu tố chuyển giá thì không đủ điều kiện cần thiết tối thiểu áp vào chính sách này. Chi phí lãi vay cũng giống như chi phí quảng cáo, có hay không có giao dịch liên kết thì khoản chi của doanh nghiệp này cũng chính là khoản thu của doanh nghiệp khác. Chỉ đặt ra vấn đề ngăn chặn chuyển giá, nếu chi phí thì trong nước chịu còn thu nhập thì doanh nghiệp khác ở nước ngoài hưởng, dẫn đến thất thu thuế.

Trong khi đối với các doanh nghiệp không có yếu tố chuyển giá thì Nghị định này đã “đánh nhầm”. Còn đối với các doanh nghiệp có yếu tố chuyển giá liên quan đến nước ngoài thì Nghị định này chỉ là điều kiện cần, chứ chưa đủ. Cần phải kết hợp với nhiều biện pháp kỹ thuật, ngoại giao và pháp lý khác thì mới có khả năng bóc tách để thu thuế.

Việc yêu cầu nộp “Báo cáo lợi nhuận liên quốc gia của Công ty mẹ tối cao” (là pháp nhân có vốn chủ sở hữu trực tiếp hoặc gián tiếp tại các pháp nhân khác của một tập đoàn đa quốc gia, không bị sở hữu bởi bất kỳ pháp nhân nào khác) cũng chỉ là một trong rất nhiều biện pháp hỗ trợ thêm. Nó rất ít tính khả thi và gía trị thực tế, vì là những thông tin khó có căn cứ đánh giá.

Như vậy, có thể sẽ là sai lầm nếu áp vào cái lý là đánh thuế đối với doanh nghiệp có “vốn mỏng”, ít vốn chủ sở hữu, phải đi vay nhiều. Bởi như thế là đánh vào quyền tự chủ trong việc huy động vốn và quyền tự do kinh doanh của doanh nghiệp, là đi ngược lại nguyên tắc của nền kinh tế thị trường.

Sai phải sửa

Vì giới hạn 20% của Nghị định số 20/2020/NĐ-CP áp đặt với mọi doanh nghiệp có giao dịch liên kết, nên đã bị cộng đồng doanh nghiệp phản đối dữ dội ngay từ khi chưa có hiệu lực. Tuy nhiên sau 3 lần Thủ tướng yêu cầu, đến tận ngày 24/6/2020, mới có Nghị định số 68/2020/NĐ-CP sửa đổi tăng giới hạn này lên 30%, đồng thời cho phép doanh nghiệp được hồi tố khấu trừ các khoản đã nộp trong thời hạn 5 năm. Nhưng bất ngờ chỉ hơn 4 tháng sau Chính phủ lại ban hành Nghị định số 132/2020/NĐ-CP “Quy định về quản lý thuế đối với doanh nghiệp có giao dịch liên kết”, tiếp tục giữ nguyên những quy định nhầm lẫn nêu trên.

Tôi không hiểu tại sao chi phí đúng, cần thiết, thực tế, để trực tiếp phục vụ cho sản xuất, kinh doanh, không nhằm giảm lãi, giảm thuế, không nhằm lách thuế, trốn thuế lại không được công nhận là chi phí hợp pháp, hợp lệ của doanh nghiệp?

Phải chăng Bộ Tài chính đang cố tình cào bằng tất cả các đối tượng doanh nghiệp có giao dịch liên kết nhưng với mục đích hoàn toàn khác nhau để tận thu?

Và dường như đang có sự nhầm lẫn cơ bản từ mục tiêu “ngăn chặn chuyển giá” thành “ngăn chặn giao dịch liên kết”, nhầm thu lãi thành “thu cả lỗ”?

Do đó, cần nhanh chóng sửa sai tương tự như câu chuyện khống chế tỷ lệ chi phí quảng cáo, từ 15% cho đến xoá bỏ hoàn toàn.

Bàn đến chính sách thuế chống chuyển giá, không thể không nhắc lại một quy định tương tự về việc loại trừ “chi phí quảng cáo, tiếp thị, khuyến mại” từ 17 năm trước. Khi đó, Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp năm 2003 quy định khoản chi này, nếu vượt 7% tổng số chi phí, thì sẽ không được khấu trừ để tính thu nhập chịu thuế. Việc khống chế này là vô cùng bất hợp lý trong trường hợp doanh nghiệp chi đúng, chi thật, chi hợp lý, hợp lệ. Và khoản chi của doanh nghiệp này chính là khoản thu của doanh nghiệp kia. Sau nhiều lần điều chỉnh tăng lên mức 10% ( năm 2008), 15% (năm 2013), giới hạn này đã được bãi bỏ hoàn toàn theo luật sửa đổi vào năm 2014. Điều này có nghĩa là doanh nghiệp có thể được trừ vào chi phí hợp pháp, hợp lệ cho quảng cáo đến 100% chi phí.