Gửi bình luận
Việc nâng cấp Hiệp định Thương mại tự do ASEAN - Trung Quốc (ACFTA) lên phiên bản 3.0 mở ra nhiều cơ hội thiết thực cho doanh nghiệp nội khối.
ASEAN và Trung Quốc đã hoàn tất đàm phán nhằm nâng cấp ACFTA, hiện đang chờ được các nước thành viên phê chuẩn và có thể sẽ được ký kết trong năm nay.
ACFTA 3.0 được kỳ vọng sẽ trở thành “bàn đạp” thúc đẩy tăng trưởng bền vững và tạo lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp trong và ngoài khu vực.
Qua hai giai đoạn nâng cấp, đến nay hầu hết các dòng thuế giữa ASEAN và Trung Quốc đã được xóa bỏ hoặc giảm sâu. Tuy nhiên, ACFTA 3.0 đi xa hơn khi không chỉ dừng lại ở thương mại hàng hóa, mà còn mở rộng sang các lĩnh vực, như thương mại số, đầu tư, kinh tế xanh và bền vững.
Mục tiêu của ACFTA 3.0 là thiết lập một khu vực thương mại hiện đại, toàn diện và mang tính chiến lược trong bối cảnh kinh tế số và các tiêu chuẩn ESG (môi trường, xã hội, quản trị) ngày càng trở thành tiêu chí bắt buộc trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Ông Wang Shouwen, Thứ trưởng Thương mại Trung Quốc, cho biết: “ACFTA 3.0 sẽ xây dựng một thị trường ASEAN - Trung Quốc ngày càng tích hợp hơn, với cam kết minh bạch, hiệu quả và số hóa.”
Hiện nay, ASEAN là đối tác thương mại lớn nhất của Trung Quốc, trong khi Trung Quốc là đối tác lớn thứ hai của ASEAN (sau EU). Năm 2023, kim ngạch thương mại song phương đạt hơn 970 tỷ USD. ACFTA 3.0 sẽ tạo đà để con số này vượt mốc 1.000 tỷ USD trong thập kỷ này.
Với quy mô thị trường kết hợp gần 2 tỷ dân, ACFTA 3.0 được kỳ vọng sẽ tạo ra cơ hội tiếp cận một không gian tiêu dùng khổng lồ cho các doanh nghiệp ASEAN. Đây là cơ hội để các doanh nghiệp khu vực ASEAN mở rộng xuất khẩu nông sản chế biến, hàng tiêu dùng, linh kiện điện tử, dệt may và sản phẩm trung gian sang Trung Quốc với chi phí thấp hơn, ít rào cản kỹ thuật hơn và thời gian giao thương nhanh hơn.
Trong bối cảnh các doanh nghiệp Trung Quốc tìm cách phân tán rủi ro địa chính trị và tối ưu hóa chi phí, ngày càng nhiều nhà đầu tư Trung Quốc chuyển một phần sản xuất sang các quốc gia ASEAN. ACFTA 3.0 sẽ củng cố thêm xu hướng này nhờ việc giảm bớt rào cản đầu tư và di chuyển hàng hóa giữa các quốc gia.
Theo ông Lu Xiang, chuyên gia cao cấp tại Viện Khoa học Xã hội Trung Quốc, ACFTA 3.0 là bước đi chiến lược để Trung Quốc và ASEAN cùng định hình các tiêu chuẩn thương mại, đầu tư mới trước khi bị các hiệp định như CPTPP hay IPEF chi phối.
PGS.TS. Nguyễn Anh Thu, Trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội, nhận định: “Việt Nam có lợi thế trong các mặt hàng nông sản chế biến, hàng tiêu dùng nhanh và linh kiện điện tử. Nếu tận dụng tốt cơ hội từ ACFTA 3.0, các doanh nghiệp có thể xuất khẩu trực tiếp mà không phải phụ thuộc vào nhà trung gian Trung Quốc như trước đây.”
Mặt khác, với việc ACFTA 3.0 dự kiến mở rộng cam kết giảm rào cản kỹ thuật, chuẩn hóa thủ tục hải quan và thúc đẩy số hóa thương mại, các doanh nghiệp Việt Nam có thể thâm nhập sâu hơn vào thị trường Trung Quốc và ASEAN, khu vực có mức tiêu dùng trung lưu tăng nhanh và nhu cầu sản phẩm giá trị gia tăng ngày càng cao.
Mặc dù vậy, ACFTA 3.0 dự kiến đưa vào các điều khoản mới liên quan đến truy xuất nguồn gốc, tiêu chuẩn môi trường, quản trị chuỗi cung ứng và thậm chí cả kiểm soát carbon. Điều này tạo áp lực lớn cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME) vốn thiếu năng lực quản lý chuỗi giá trị toàn diện.
Bên cạnh đó, nhiều chuyên gia cũng lo ngại, khi hàng rào thương mại giảm sâu, hàng hóa từ Thái Lan, Indonesia, Malaysia và chính Trung Quốc sẽ vào Việt Nam. Doanh nghiệp nội địa có thể bị áp lực cạnh tranh lớn từ các đối thủ cùng ngành, nhất là trong các lĩnh vực như điện tử, tiêu dùng nhanh, và thiết bị cơ khí.
Ngoài ra, hiện nay mới chỉ có gần 40% doanh nghiệp Việt đủ năng lực sử dụng C/O để hưởng ưu đãi thuế quan trong các FTA. ACFTA 3.0 có thể phức tạp hơn với các quy tắc xuất xứ tích hợp số hóa, blockchain và yêu cầu chứng từ điện tử liên biên giới. Điều này cũng đặt ra thách thức lớn cho các SMEs.
Để hóa giải thách thức nói trên, ông Michael G. Plummer, Trường Johns Hopkins (Mỹ), cho rằng cần có nền tảng kết nối giữa các doanh nghiệp Việt và nhà mua hàng/đối tác kỹ thuật Trung Quốc – ASEAN thông qua hệ thống dữ liệu mở về năng lực sản xuất, truy xuất nguồn gốc và đánh giá ESG. Đây là xu thế mà Trung Quốc và Singapore đang làm rất mạnh.
Đặc biệt, ông Michael G. Plummer cho rằng Chính phủ cần có chính sách ưu đãi về đất đai, thuế cho các liên doanh đầu tư công nghệ, đặc biệt là sản xuất thông minh, thương mại điện tử xuyên biên giới và công nghiệp hỗ trợ gắn với AI, những lĩnh vực mà ACFTA 3.0 sẽ thúc đẩy mạnh.
Đồng quan điểm, bà Deborah Elms, Giám đốc Trung tâm Thương mại châu Á (Singapore), chia sẻ: “Doanh nghiệp Việt Nam có thể tận dụng làn sóng đầu tư này để học hỏi quy trình công nghệ, nâng cấp năng lực sản xuất và tham gia vào mạng lưới phân phối khu vực. Tuy nhiên, họ cần chủ động trong đàm phán hợp tác chứ không chỉ đóng vai trò gia công thuần túy.”
