Gửi bình luận
Ngành nhượng quyền tại Việt Nam đang ở bước đi chập chững nhưng đầy tiềm năng. Văn hóa bản địa sẽ là vũ khí lớn nhất của doanh nghiệp Việt.
Ngành nhượng quyền tại Việt Nam đã có một bước tiến mới, với sự xuất hiện của các thương hiệu vui nhộn và hay ho hơn so với nhiều năm trước. Tuy nhiên, sự phát triển này vẫn còn khá khiêm tốn. Ví dụ, Indonesia mỗi năm có đến sáu triển lãm nhượng quyền, với quy mô lớn gấp hai đến ba lần so với triển lãm tại Việt Nam. Điều này cho thấy Việt Nam đang ở những bước đi “chập chững” của ngành, nhưng chính sự mới mẻ này lại mang đến cơ hội rất lớn cho những người tiên phong.
Trên phạm vi toàn cầu, ngành nhượng quyền là một ngành có đóng góp kinh tế cực kỳ lớn. Tại Mỹ, quê hương của nhượng quyền, tổng giá trị ngành dự kiến đạt khoảng 936 tỷ đô la vào năm 2025, với mức tăng trưởng 4,4%. Ngành này đóng góp khoảng 3% vào tổng GDP của Mỹ.
Một vai trò quan trọng khác của ngành này là khả năng tạo ra việc làm. Ngành nhượng quyền tại Mỹ tạo ra khoảng 9 triệu công ăn việc làm. Ngành nhượng quyền đang phát triển ở mức 2,5%, cao hơn mức tăng trưởng GDP chung của Mỹ (2%). Ngay cả các quốc gia lân cận như Malaysia cũng đã đưa nhượng quyền trở thành chiến lược quốc gia, đặt mục tiêu tăng tỷ lệ đóng góp vào GDP quốc gia lên 5% vào năm 2030.
Đối với Việt Nam, năm 2025 là một cột mốc lớn khi các thương hiệu vừa và nhỏ đã ký được những hợp đồng nhượng quyền đầu tiên bước ra thế giới. Điều này chứng minh tiềm năng lớn để các thương hiệu vừa và nhỏ của Việt Nam hoàn toàn có thể bước ra toàn cầu. Tuy nhiên, để làm được điều này, các thương hiệu phải được chuyên nghiệp hóa (professionalize) để nhà đầu tư quốc tế nhìn nhận mô hình và đội ngũ của Việt Nam là chuyên nghiệp và có thể hợp tác lâu dài.
Việt Nam là một thị trường hấp dẫn. Mức thuế 0% cho hàng hóa của Mỹ vào Việt Nam sẽ tạo lợi thế rất lớn cho các thương hiệu nhượng quyền Mỹ khi họ xuất khẩu nguyên vật liệu cho các chi nhánh tại Việt Nam, bởi lẽ, nguồn thu lớn nhất của người bán nhượng quyền là từ việc bán nguyên vật liệu, chứ không phải từ phí nhượng quyền ban đầu.
Cơ hội lớn nhất vẫn thuộc về ngành Ẩm thực (F&B), chiếm khoảng 80% tổng thương hiệu nhượng quyền tại Việt Nam. Sau những khó khăn kinh tế, nhà đầu tư hiện nay “sợ mất tiền”, do đó họ tìm kiếm những mô hình thật tinh gọn, chi phí đầu tư thấp, thu hồi vốn nhanh. Những thương hiệu từng phục vụ nhóm trung lưu hiện phải lựa chọn: một là xuống làm thị trường đại chúng (mass market), hoặc hai là nâng cấp (elevate) mô hình của mình trở nên hay ho hơn, lạ hơn, và gây tò mò hơn.
Cơ hội lớn thứ hai nằm ở ngành dịch vụ. Khi các tập đoàn lớn sa thải và chuyển sang thuê ngoài (outsourcing) nhiều chức năng, các mô hình dịch vụ mới sẽ phát triển mạnh mẽ. Những mô hình thành công sẽ có đặc điểm chi phí thấp (low cost), di động (mobile) (có thể làm ở bất kỳ đâu), và làm tại nhà (home-based). Các ví dụ bao gồm dịch vụ chăm sóc sức khỏe, dưỡng sinh cho người già, sửa máy lạnh, hoặc chăm sóc trẻ em. Những mô hình này giải quyết được vấn đề chi phí khởi điểm thấp và tạo ra công ăn việc làm cho nhiều người.
Cuối cùng là mô hình số hay còn gọi là Nhượng quyền trên mây (Social Franchise). Mô hình này không đòi hỏi bạn phải làm công nghệ, mà là áp dụng tư duy số vào F&B hoặc dịch vụ sẵn có. Ví dụ, bạn có thể bán các sản phẩm như sốt lẩu hoặc nguyên vật liệu thông qua các nền tảng thương mại điện tử (e-commerce) hoặc mạng xã hội, nơi người mua nhượng quyền chỉ cần mở một "chi nhánh trên mây" để phân phối sản phẩm của bạn. Mô hình này tinh gọn, ít tốn chi phí đầu tư, và đặc biệt tốt để xây dựng thương hiệu trước khi mở chi nhánh vật lý tại thị trường mới.
Các thương hiệu muốn phát triển cần có tư duy linh hoạt để biến một mô hình hiện có thành năm mô hình nhượng quyền khác nhau (cửa hàng vật lý, trên mây, bán tận nhà, v.v.) để phù hợp với mọi nhà đầu tư có mức vốn khác nhau. Tuy nhiên, tôi khuyên rằng, nên chọn lựa và tập trung làm chuyên nghiệp hóa một mô hình trước cho đến năm 2026.
Đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt Nam muốn bước ra thế giới vào năm 2026, có ba điều quan trọng cần ghi nhớ:
Thứ nhất, văn hóa bản địa (Local Culture) chính là tài sản lớn nhất. Thị trường quốc tế đang rất khát khao những mô hình ẩm thực mang tính bản địa. Thương hiệu của bạn càng nguyên bản, càng văn hóa, càng có câu chuyện (văn hóa, bền vững), thì càng được đón nhận. Văn hóa (cà phê, trà, bánh mì, phở Việt Nam) là tài sản có sẵn mà bạn không cần phải đầu tư để tạo ra. Việc du khách nước ngoài mang về ký ức tốt đẹp về Việt Nam sau khi du lịch cũng giúp bạn dễ dàng hơn trong việc tiếp cận và thu hút nhà đầu tư. Bạn cần biết cách ứng dụng văn hóa địa phương vào câu chuyện thương hiệu để tạo ra sự khác biệt.
Thứ hai, bạn phải rất linh hoạt về format và chi phí đầu tư (CAPEX). Cấu trúc chi phí lao động và mặt bằng ở mỗi thị trường hoàn toàn khác nhau. Ví dụ, chi phí lao động ở Ấn Độ rất thấp, nhưng ở Dubai chi phí mặt bằng và lao động lại cực kỳ cao, có thể buộc bạn phải chọn mô hình rất cao cấp (premium) hoặc mô hình di động (mobile) không cần cửa hàng thực địa. Do thương hiệu Việt Nam chưa có uy tín toàn cầu, nhà đầu tư nước ngoài coi đây là rủi ro lớn, nên họ thường muốn bắt đầu nhẹ nhàng bằng e-commerce trước. Bạn phải sẵn sàng thay đổi mô hình để phù hợp với thị hiếu và nhu cầu địa phương. Đôi khi, bạn phải thay đổi 60-70% format của mô hình tại Việt Nam để thích nghi với thị trường địa phương.
Thứ ba, cần có tư duy toàn cầu (Global Mindset) và bộ công cụ chuyên nghiệp (Global Playbook). Nếu muốn ra quốc tế, bạn phải sẵn sàng thay đổi, làm lại mọi thứ từ đầu, xây lại nền tảng từ đầu. Phải mở tư duy, chấp nhận những cách làm, cách tiếp cận, và cách cộng tác khác biệt. Đây là một chìa khóa quan trọng vì nhiều người sáng lập đã thất bại ngay ở chỗ tư duy. Bạn cần có một công thức đóng gói, chuyên nghiệp hóa, và có cách tiếp cận nhà đầu tư nước ngoài rõ ràng – đây chính là Global Playbook. Bạn không thể ra thế giới bằng cách làm nhỏ lẻ như đã làm từ trước đến nay, mà cần tìm người có bộ công cụ đó để hợp tác nếu không thể tự mình xây dựng được.
