Để hàng không “cất cánh”

không phải để chiến thắng hay làm cho đối thủ yếu đi thì việc xoá bỏ bất bình đẳng giữa hai thành phần kinh tế tư nhân và nhà nước là yêu cầu cấp thiết.

Phát biểu tại Toạ đàm “Xây dựng môi trường phát triển cho ngành hàng không”, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), TS Vũ Tiến Lộc cho rằng: Dư địa của ngành hàng không Việt Nam còn rất lớn. Vì vậy, cần nhìn nhận rõ vị trí, vai trò trong nền kinh tế để thúc đẩy ngành không phát triển mạnh mẽ, bền vững, đóng góp ngày càng lớn cho kinh tế của đất nước và trở thành động lực thúc đẩy các ngành khác phát triển.

Dư địa rộng mở

Theo Hiệp hội Vận tải Hàng không Quốc tế (IATA), Việt Nam là một trong những thị trường hàng không phát triển nhất toàn cầu trong một thập kỉ trở lại đây với sự tăng trưởng doanh thu trung bình là 17,4%, cao hơn 2 lần so với mức 7,9% của toàn Châu Á. IATA dự báo Việt Nam sẽ trở thành thị trường hàng không phát triển nhanh thứ 5 thế giới, đạt 150 triệu lượt hành khách vận chuyển vào năm 2035. Điều này thể hiện nhu cầu của vận tải hàng không rất cao của thị trường nội địa Việt Nam cũng như nhu cầu từ thị trường quốc tế đến Việt Nam.

Đánh giá về thị trường hàng không, ông Phạm Ngọc Minh – Chủ tịch HĐQT Vietnam Airline cho rằng thị trường vận tải hàng không sẽ bùng nổ. Cụ thể, tốc độ tăng trưởng của giai đoạn nửa cuối năm 2018 là 9% và quý I năm 2019 xấp xỉ 7%. Với mức tăng trưởng này, chúng ta cần đặt câu hỏi, sự tăng trưởng này do đâu? Do hạ tầng giao thông quá tải hay do sự bùng nổ tất yếu của giai đoạn phát triển khách đường bộ chuyển sang máy bay? Câu chuyện tiếp theo của sự phát triển này cần phải chú ý đến yếu tố an toàn và an ninh. Cụ thể, giữa đơn vị cung ứng và đơn vị giám sát.

Về pháp luật cạnh tranh trong hàng không, Luật sư Trần Hữu Huỳnh - Chủ tịch Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam cho rằng, sự phát triển vận tải hàng không trong thời gian qua thực sự là rất đáng ngạc nhiên. Bên cạnh mở cửa bầu trời, còn là mở cửa tư duy, chính là điều kiện ra nhập thị trường vận tải hàng không. Theo quan sát của cá nhân tôi, trong thời gian qua, công luận ít có phàn nàn về điều này. Các điều kiện kinh doanh cũng không quá khó khăn.

Bên cạnh đó, thái độ của cơ quan quản lý nhà nước cũng đóng vai trò quan trọng. Các quy định của cơ quan quản lý đến thời điểm hiện tại không vấn đề gì. Nhà nước khuyến khích tư nhân tham gia vận tải hàng không.
"Một điều tôi thấy rất thú vị, là giờ đây các hãng hàng không không chỉ đơn thuần cung cấp dịch vụ bay mà còn cung cấp một chuỗi liên kết. Như tại FLC chẳng hạn, họ cung cấp dịch vụ bay với Bamboo Airways, nghỉ dưỡng ở FLC, đi du thuyền FLC...", ông Huỳnh nói.

“Rào cản” thể chế

Tuy nhiên, trong quá trình phát triển, câu chuyện cạnh tranh trong lĩnh vực hàng không đang đặt ra nhiều vấn đề cấp thiết. Theo TS Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM): Bản chất của câu chuyện cạnh tranh trong lĩnh vực hàng không hiện nay không chỉ giữa các hãng hàng không mà cạnh tranh giữa kinh tế Nhà nước và kinh tế tư nhân.

“Thực tế, nền kinh tế cần 3 đột phá: Đột phá về thể chế, đột phá về nguồn nhân lực và đột phá về kết cấu hạ tầng. Ba đột phá này đang hiện thân rất rõ nét ở ngành hàng không nhưng nó cũng chính là điểm nghẽn với ngành”- ông Cung nhận định

Đồng quan điểm, ông Lưu Bình Nhưỡng, Đại biểu Quốc hội – Phó ban dân nguyện của Quốc hội cho rằng, ngành hàng không Việt Nam đang rất cần một thể chế đầy đủ, minh bạch, nhằm tạo ra sự thông thoáng trên một sân chơi bình đẳng, tránh tình trạng doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp tư nhân thành con đẻ - con nuôi. Trong đó, luật chơi phải tiếp cận quốc tế, dựa trên hệ thống quy hoạch chung.

Ông nói: "Chúng ta cũng cần phân biệt rõ giữa kinh doanh và phục vụ, nên tách kinh doanh và phục vụ của Vietnam Airlines ra, nếu ghép thì có cơ chế rõ ràng, không nên bắt một doanh nghiệp vừa kinh doanh lại vừa phải chịu sức ép phục vụ".

Tại buổi hội thảo, ông Lại Xuân Thanh – Chủ tịch HĐTV Tổng Công ty Cảng hàng không Việt Nam cho rằng: Hàng không đang tắc nghẽn cục bộ mà điển hình là Cảng hàng không Tân Sân Nhất, dẫn đến tắc nghẽn ở các cảng hàng không khác (vì phải có điểm đi - điểm đến). Chủ trương “giải” cứu đã có 3 năm mà vẫn chưa quyết cho ai làm chủ đầu tư. Chỉ thông qua chủ trương đầu tư - ai trình và trình ai cũng rất khó giải đáp rồi. Tắc nghẽn nằm ở quy trình, thủ tục hành chính.

Chia sẻ về những khó khăn, “điểm nghẽn” của doanh nghiệp, ông Đặng Tất Thắng – Phó Tổng giám đốc thường trực Bamboo Airway nhắc lại lời Thủ tướng Chính phủ trong Diễn đàn kinh tế tư nhân 2019 là “tạo bình đẳng”. Đồng thời, ông Thắng nhấn mạnh doanh nghiệp cũng chỉ mong muốn được bình đẳng.

Ông Thắng cũng nói thêm về thủ tục hành chính: Từ 10 máy bay ban đầu, chúng tôi muốn nâng số máy bay lên lại phải “chạy một vòng” từ Thủ tướng, Bộ GTVT, Cục Hàng không làm thủ tục điều chỉnh như từ đầu, đây là rào cản với doanh nghiệp.

TS Vũ Tiến Lộc nhận định, nỗi khổ của ngành hàng không khổng của riêng ai, không chỉ doanh nghiệp tư nhân và doanh nghiệp nhà nước, sự bất bình đẳng đang diễn ra ở cả hai phía, vấn đề bắt nguồn từ thể chế. Thời kỳ mở cửa, Nhà nước chỉ giữ vai trò định hướng đường lối, chính sách, còn lại làm sao tạo môi trường Nhà nước và tư nhân bình đẳng với nhau. “Nhưng theo tôi, quan trọng hơn, có lẽ đã đến lúc đặt vấn đề dùng chung một từ “doanh nghiệp Việt Nam”, một thể chế, một chính sách chung không phân biệt đặc biệt, không cơ chế thành phần” – TS Vũ Tiến Lộc bày tỏ.